اخبار بورس 1401.04.01

پس از همه‌گیری کرونا، شرکت‌های بزرگی مانند مایکرواستراتژی و تسلا و گلکسی دیجیتال به سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین تمایل پیدا کردند. در‌عین‌حال با پیشگامی السالوادور، به‌نظر می‌رسد دولت‌ها نیز در تکاپوی پذیرش رسمی بیت‌کوین هستند.
وقتی پای دولت‌ها به بازار رمزارز باز می‌شود
اگرچه بیت‌کوین و طرفدارانش مدت‌ها منتظر این پذیرش گسترده بودند، چنین تحول چشمگیری در رویکرد سازمان‌ها و دولت‌ها ممکن است مشکلاتی نیز به‌دنبال داشته باشد. یکی از این مشکلات احتمالی، تغییر در عملکرد کلی بیت‌کوین برای هم‌راستاشدن با اهداف شرکت‌ها و دولت‌هاست. به‌همین‌دلیل، اعضای جامعه بیت‌کوین باید از پیامدهای این رویداد و معایب‌ و مزایای آن آگاه باشند.

دیوید زِد موریس‌، نویسنده و بیت‌کوینر کهنه‌کار، این مشکل را با درنظرگرفتن جوانب مختلف در مقاله‌ای متفاوت در وب‌سایت کوین‌دسک مطرح کرده است. در‌ این مقاله، نکات مهم این مطلب را به‌نقل از موریس با شما به‌اشتراک می‌گذاریم.

بیت‌کوین و کاربردهای آن در مقیاس‌های بزرگ‌تر
افراد ابتدا «کم‌کم و سپس به‌‌یک‌باره» ورشکست می‌شوند؛ درست همان‌طور ‌که بیت‌کوین «کم‌کم و سپس به‌‌یک‌باره» از آزمایشی بنیادین به فناوری پرکاربرد تبدیل شد. اگر فراموش نکرده باشید، در مارس‌۲۰۲۰، هر واحد بیت‌کوین فقط حدود ۵هزار دلار ارزش داشت و این ارز دیجیتال سال‌ها در رکود قیمت دست‌وپا می‌زد.

پس از این برهه زمانی، مشکلات ناشی از قرنطینه و خانه‌نشینی در دوران شیوع کرونا، افراد را به‌سمت معاملات ارزهای دیجیتال سوق داد. این رفتار با علاقه مردم همراه بود و موجب شد حجم تراکنش‌های دارایی‌های دیجیتال افزایش درخورتوجهی پیدا کند.

مجموعه‌ای از اتفاقات تاثیرگذار در جهان بیت‌کوین رخ داد. از سرمایه‌گذاری عظیم شرکت تسلا در بیت‌کوین گرفته تا شروع همکاری با توییتر، بحث‌های جنجالی درباره قوانین بیت‌کوین در ایالات متحده، قرارداد ۷۰۰‌میلیون‌دلاری برای نام‌گذاری یکی از ورزشگاه‌های آمریکا به‌ نام «کریپتودات‌کام» و پذیرش بیت‌کوین در السالوادور به عنوان پول رسمی، همگی موجب شد هیاهوی زیادی برپا شود.

ورود دولت‌ها و شرکت‌های فناوری به سرزمین بیت‌کوین نقطه عطف مثبتی خواهد بود. توییتر و دولت السالوادور هر دو به‌جای تمرکز بر سفته‌بازی، مستقیما عموم مردم را به استفاده از ارزهای دیجیتال تشویق می‌کنند. از‌ آنجا‌که طبق اثر شبکه (Network Effect)، هرچه افراد بیشتری از بیت‌کوین استفاده کنند، این ارز دیجیتال ارزشمندتر خواهد شد، این رویدادها همکاری‌های آتی را جذاب‌تر می‌کند. علاوه‌بر‌این، مشارکت کلان شرکت‌های بزرگ را برای سرمایه‌گذاری سازمانی هموارتر می‌کند و به نظریه پوشش تورمی بیت‌کوین پروبال می‌دهند.

در‌عین‌حال، این بازیکنان تازه‌وارد خطرهای جدیدی نیز به‌دنبال دارند؛ خطرهایی که جهان تا‌به‌حال نمونه آن را ندیده‌ است. برای درک این خطرها، کافی است مجموعه‌ای از نهادهای بسیار قدرتمند را تصور کنید که به‌صورت مرکزی اداره می‌شوند و هرکدام منافع شخصی در طراحی و رشد این سیستم دارند. تاریخ نشان داده است که دیر یا زود منافع آنها از ‌هم جدا خواهد شد و در‌این‌میان، برخی سعی می‌کنند بیت‌کوین را مطابق میل‌شان تغییر دهند.

آنها متوجه خواهند شد سازوکاری که برای پیشنهاد و اجرای تغییرات در بیت‌کوین وجود دارد، مانند یک «سیستم» نیست. برخلاف شرکت‌ها یا دولت‌ها، ساختار بلاک‌چین بیت‌کوین مبتنی‌بر فرد یا نهادی مشخص نیست.

در‌مقابل، همان‌طور ‌که گوین اندرسن‌، توسعه‌دهنده مشهور رمزنگاری، در سال ۲۰۱۵ بیان کرد: طراحی و تکامل بیت‌کوین به این موضوع ارتباط دارد که مردم عملا چه کدی را اجرا و افرادی که کد را اجرا می‌کنند، چقدر تاثیرگذار هستند؟ به‌عبارت‌دیگر، هر تغییر در بیت‌کوین با متقاعد‌سازی جامعه‌ای آن گره خورده است.

حال، این پرسش مطرح می‌شود که اگر توییتر یا تسلا یا دولت آلمان تصمیم بگیرند که بیت‌کوین به چیز دیگری تبدیل شود، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا با پول کافی یا دادگاه‌های قضایی و تهدید به زندانی‌کردن یا حرکت نظامی، آنها می‌توانند دیدگاه‌شان را به قدرتمندترین نهاد بدون تابعیت روی کره زمین تحمیل کنند؟

چرا باید بیت‌کوین را تغییر دهیم؟
پیش‌از‌این، چنین کشمکش‌هایی را در جریان اختلاف درباره تغییر اندازه بلاک در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ شاهد بوده‌ایم. «جاناتان بیر»‌ در مارس‌۲۰۲۱ در کتابی به‌ نام «جنگ بر سر اندازه بلاک»‌‌ (Blocksize War‌) این نزاع را به‌تصویر کشیده است.

در ابعاد بسیار گسترده، این نزاع در‌واقع از اختلاف بین نهادهای مختلف شروع شد، از‌جمله شرکت‌هایی مانند بیت‌پی و کوین‌بیس که از بزرگ‌تر‌شدن اندازه بلاک به‌منظور افزایش سرعت شبکه حمایت می‌کردند. طرفداران «بلاک‌های کوچک‌تر» با آنها مخالفت کردند و هشدار دادند که افزایش اندازه بلاک ممکن است اجرای یک نود (Node) بیت‌کوین را گران‌تر و دشوارتر کند و درنهایت، تمرکززدایی و انعطاف‌پذیری سیستم را از بین ببرد.

جنگ بر سر اندازه بلاک فصل مهمی در تاریخ بیت‌کوین بود؛ زیرا انگیزه‌ها و روش‌هایی را نشان داد که ممکن است بار دیگر بازهم در آینده و در مقیاسی بزرگ‌تر تکرار شوند. در جریان جنگ بر سر اندازه بلاک، انگیزه طرفداران بزرگ‌ترشدن بلاک تا حد زیادی تجاری بود. کسب‌وکارهایی مانند بیت‌پی برای تبدیل بیت‌کوین به ارز دیجیتالی که بتوان از آن برای مصارف روزمره مانند خرید یک فنجان قهوه استفاده کرد، به توان عملیاتی بیشتری احتیاج داشتند.

بیت‌کوین و پیچیدگی‌های آن
به‌نقل از بیر، طرف دیگر بحث افرادی بودند که ثبات قیمت در بلندمدت برای‌شان اولویت داشت. به‌عقیده آنان، آنچه اکنون «ذخیره ارزش» می‌نامیم، نباید تغییر می‌کرد؛ حتی اگر چنین کاری به قیمت کُندشدن تراکنش‌های بیت‌کوین تمام می‌شد.

ازآنجاکه بیت‌کوین جای خود را در بخش مهم‌تری از زیرساخت‌های مالی جهان پیدا کرده است، فکرکردن به انگیزه‌هایی که به‌دنبال تغییر عملکرد بیت‌کوین باشند، چندان دشوار به‌نظر نمی‌رسد.

به عنوان مثال، شاید یکی از دولت‌های غربی بخواهد با هدف نظارت، مفهوم نیمه‌ناشناس‌بودن بیت‌کوین را تغییر دهد یا ماینرها ممکن است با کاهش پاداش بلاک، بخواهند کارمزد دریافتی‌شان را افزایش دهند.

همچنین احتمال دارد ائتلافی از رژیم‌های اقتدارگرا به‌دنبال محدودترکردن دسترسی کاربران به بیت‌کوین باشند یا در تخیلی‌ترین حالت آن، می‌توان انقلابی را در حوالی سال ۲۰۵۰ برای حذف سقف عرضه ۲۱میلیونی بیت‌کوین تصور کرد.

درحالی که بازارسهام ایالات‌متحده به دلیل تعطیلات سالگرد لغو قانون برده‌داری در تعطیلات به سر می‌برد، بازارهای سهام در سراسر دنیا با استقبال خریداران مواجه شده‌اند. شاخص STOXX ۵۰ طی دو روز معاملاتی اخیر توانسته «رش» مناسبی داشته باشد، اما هنوز به سطح پیش از افزایش نرخ بهره ایالات متحده نرسیده است. شاخص NIKKIE ۲۲۵ ژاپن نیز عملکرد چشمگیری داشته ولی این شاخص نیز نتوانسته به سطح پیش از افزایش نرخ بهره خود برسد. در میان دارایی‌های ریسکی، به نظر می‌رسد بیت‌کوین عملکرد چشمگیرتری از خود بر جا‌ گذاشته و رشد ۱۲ درصدی داشته، اما همچنان به سطوح قیمتی پیش از افزایش نخ بهره دست نیافته است. در همین حین که معاملات در بازار آمریکا متوقف شده است، معامله‌گران جهانی با حرکت به سمت بازارهای ریسکی موجب شدند دلار آمریکا با افت ارزش روبه‌رو شود ولی این شاخص همچنان محدوده ۱۰۴ واحدی را حفظ کرده است.
بازگشت بیت‌کوین از لبه پرتگاه
پس از ریزش شدید بازارهای ریسکی در هفته گذشته، از آغاز این هفته با استقبال خریداران روبه‌رو شدند. اما سوال اساسی اینجاست که آیا این رشد بازارهای ریسکی ادامه خواهد داشت؟ بانک‌های گلدمن ساکس و مورگان استنلی گزارشی را درخصوص پیش‌بینی خود از بازارهای سهام ارائه کرده‌اند که در آنها به اهمیت و خطر رکود پیش‌رو برای بازارهای سهام اشاره ‌کرده‌اند. این گزارش‌ها در هفته پیش و پس از ریزش ۲۰ درصدی شاخص S&P ۵۰۰ از ابتدای ژانویه منتشر شد. این تحلیلگران عقیده دارند که ریسک رکود اقتصادی، مهم‌ترین عامل ریزش بازارهای ریسکی در سال جاری خواهد بود. علاوه بر این موضوع، کاهش قدرت خرید افراد به دلیل وجود تورم موجب خواهد شد که بخش کمتری از سرمایه‌ آنان به سرمایه‌گذاری اختصاص یابد و این می‌تواند عاملی برای تشدید ریزش‌های بازار باشد، چراکه سرمایه برای حمایت از بازار کاهش خواهد یافت.

در روزهای اخیر احساسات سرمایه‌گذاران نسبت به بازار بدتر شده است. سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو و رشد تورم موجب شده که ترس از سرمایه‌گذاری میان فعالان بازارها افزایش یابد. برخی از تحلیلگران عقیده دارند که با توجه به شرایط کنونی و همچنین افزایش ریسک رکود، ریزش بازارهای سهام ادامه‌دار خواهد بود و همین موضوع می‌تواند شاخص S&P ۵۰۰ را تا ۲۹۰۰ دلار پایین بکشد.

با توجه به شرایط تورمی، به نظر می‌رسد سیاست‌های انقباضی دولت‌ها به همین زودی به پایان نخواهد رسید. در تازه‌ترین اظهارات مقامات بانک مرکزی انگلستان، هو پیل، اقتصاددان ارشد این بانک، مدعی شد که وی از افزایش نرخ‌ بهره تا زمان کنترل کامل تورم حمایت خواهد کرد. بانک مرکزی انگلستان پیش از این در ۱۶ ژوئن نرخ بهره این کشور را به ۲۵/ ۱ درصدی رساند و به نظر می‌رسد قصد دارد این سیاست را همچنان ادامه دهد. ادامه سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی می‌تواند ریسک رکود را بیش از پیش افزایش دهد.

درحال حاضر به نظر می‌رسد که روند صعودی کنونی در بازار دارایی‌های ریسکی صرفا یک روند اصلاحی در روند نزولی بلندمدت است. در این میان بازگشت بیت‌کوین به سمت بالا و عبور از سطح ۱۹۷۰۰ دلار به عنوان سقف تاریخی این رمزارز نشان می‌دهد که این محدوده قیمتی برای بیت‌کوین بسیار مهم بوده و معامله‌گران با قدرت زیادی از آن دفاع می‌کنند. به عقیده تحلیلگران گلدمن ساکس، روند نزولی در بازارهای ریسکی تا زمانی که ریسک رکود خارج از کنترل یا تورم خارج از کنترل وجود داشته باشد، همچنان ادامه خواهد داشت مگر آنکه بازار وارد دوران رکودی شده یا ریسک رکود اقتصادی از بین رود.

سینا عنایت‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‌اللهی /کارشناس بازار سرمایه
در حالت کلی اقتصاد جهانی پس از دوران کرونا وارد شرایطی تورمی شد و جنگ بین دو کشور روسیه و اوکراین دست به‌دست هم داده و منجر به افزایشی شدن تورم در سطح اقتصاد جهانی شد. در ادامه با جلسات متعدد فدرال‌رزرو و صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تند پاول شاهد افزایش نرخ بهره بودیم که این مهم باعث افزایش قدرت دلار و تضعیف بازارهای جهانی شد و چندین‌ماه است رسما وارد سیکل انقباضی شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم، بنابراین این موارد همگی چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز بازار داخل را با چالش مواجه کرده است.
به‌جز معضلات و بحران‌های خارجی و بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی، ما در داخل کشور نیز با برخی معضلات روبه‌رو هستیم که آنها هم هرکدام به نوعی بر بازارها و همچنین بازار سرمایه اثر می‌گذارند. از چند هفته قبل رشد نرخ دلار با توجه به اخباری که از مذاکرات، قطعنامه شورای‌حکام علیه ایران و همچنین تحریم‌های جدید که علیه کشور وضع شد، شروع شد، اما با اقداماتی که بانک مرکزی داشت فعلا دلار در محدوده فعلی آرام گرفته است، بنابراین در کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت و میان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت نمی‌توان از بازار انتظار رشد خاصی را داشت و فعلا با بازار رنج مواجه هستیم، اما در ادامه می‌توان با درنظر گرفتن ریسک کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و بازارهای جهانی گروه پالایشی پتروشیمی و فلزی را در وهله اول مدنظر قرار داد.

همچنین سهامداران می‌توانند مدیریت سرمایه و تخصیص منابع مالی را با در‌نظر گرفتن صندوق درآمد ثابت از استراتژی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تشکیل پرتفو در میان‌مدت لحاظ کنند و با توجه به بازار و شرایط موجود سهام بنیادی با تقسیم سود را در نظر بگیرند. این نکته را باید برای سهامداران روشن کرد که بازار سرمایه همیشه در بلندمدت پربازده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین بازار بوده است. هرچند ممکن است رشد این بازار نسبت به بازارهای دیگر با تاخیر صورت گیرد اما رشد آن قطعی است. همه شواهد و قرائن حاکی از آن است که بازار سرمایه در آینده رشد خواهد داشت، بنابراین سهامداران نباید در این روزها که بازار در حال اصلاح است نگران باشند و نسبت به رشد این بازار تردید کنند. بازار سرمایه با توجه به شرایطی که اکنون وجود دارد محکوم به رشد است و نباید نگران جاماندن آن از دیگر بازارها بود.

در این میان باید این نکته را نیز متذکر شد که سهامداران باید قبل از خرید و فروش سهم همه شرایط آن را بررسی کنند و سپس اقدام به خرید کنند. این بررسی نیز مستلزم داشتن آگاهی و دانش کافی است، بنابراین آن دسته از سهامداران که آگاهی و تجربه کافی ندارند نباید بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌محابا و با سیگنال‌هایی که از کانا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی می‌گیرند سهم خرید و فروش کنند. بهترین روش حضور این دسته از افراد در بازار سرمایه، سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری به‌صورت غیرمستقیم است تا از این طریق هم ریسک معاملات برای آنان پایین بیاید و هم بازار با هیجانات منفی و کاذب روبه‌رو نشود و بر مسیر درست حرکت کند. نباید اجازه داد اتفاقی که دو سال‌پیش افتاد دوباره تکرار شود. در آن دوره چون همه سهم‌‌‌‌‌‌ها در حال رشد بودند مردمی که شناختی نسبت به بازار سرمایه نداشتند وارد بازار شده بودند و خودشان به‌صورت مستقیم سهام خرید و فروش می‌کردند. از آنجایی که همه سهم‌‌‌‌‌‌ها با هم در حال رشد بودند این دسته از مردم فکر می‌کردند‌ معامله در بازار سهام کار ساده‌‌‌‌‌‌ای است، اما زمانی که ریزش بازار شروع شد مشخص شد همه این تصورات غلط بوده است، بنابراین امروز نباید اشتباه گذشته را تکرار کرد و از گذشته عبرت گرفت.

نشست خبری احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم مورد‌توجه جمع توییتری بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اقتصادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها قرار گرفت. افرادی که به این موضوع می‌پرداختند اغلب از صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خاندوزی انتقاد می‌کردند. به اعتقاد آنها وعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های وزیر اقتصاد دولت سیزدهم مبتنی بر واقعیت نبوده و تا وقتی که فضای ذهنی و سیاستگذاری مسوولان بر اساس واقعیت کشور و دنیا نباشد، وضع اقتصاد و بورس کشور به همین شکل امروز خواهد بود و چه بسا بدتر هم بشود. در جمع توییتری بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اما سعید درخشانی، فعال بازار سرمایه در صفحه خود نوشت: «عجیب است که چقدر راحت مشتری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سبدگردانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها یونیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صندوق و سبدهایشان را ابطال می‌کنند. فقط به این خاطر که بازار بالا نمی‌رود!
متاسفانه دیدگاه سرمایه‌گذاری در اقل ممکن خودش قرار دارد (عدم‌آموزش و رفتارهای نابجای دولت) و مقصد اکثر این آدم‌هایی که از بورس خارج می‌شوند بازارهای موازی است.‌» در واکنش به این توییت، خیلی از افراد در قسمت نظرات به این مساله می‌پرداختند که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری عقلانی جایی صورت می‌گیرد که تلاطم و بی‌ثباتی کم باشد یا می‌نوشتند که ریسک سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در شرایط فعلی کشور بالا است و کمتر کسی تن به این ریسک می‌دهد. برخی همچنین می‌نوشتند که مساله روانی است، چراکه عدم‌حس چشم‌انداز مثبت از اقتصاد، عدم‌اطمینان به دولت، سرعت بالای تورم بازارهای موازی، درجا‌زدن، دستکاری بورس و… ترجیح مردم را بر زیر سَر بودن سرمایه قرار داده است. همچنین امضای تفاهم‌نامه سازمان بورس ایران با بانک مرکزی یمن هم از دیگر سوژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی بود که در روزهای گذشته در توییتر مورد‌توجه قرار گرفت. افرادی که به این موضوع می‌پرداختند از چرایی این تفاهم‌نامه و دلایل آن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نوشتند. آنها همچنین به این مساله می‌پرداختند که به‌جای اینکه با کشورهایی که با رشد اقتصادی بالا و اقتصاد با ثبات زندگی می‌کنند، با کشورهایی وارد معامله می‌شویم که نه‌تنها شرایط بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ثباتی دارند بلکه اقتصاد کشورشان، از اقتصاد کشور خودمان بسیار ضعیف‌تر است.

از دیگر موضوعاتی که در توییتر فارسی داغ بود، تعیین سقف اجاره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بها و تمدید قراردادهای اجاره بود. در همین رابطه رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم در صفحه توییتر خود نوشت: «قول دادیم وضعیت اجاره‌خانه را بهبود ببخشیم که با اجرایی‌شدن بخشی از بسته پیشنهادی، تمامی اجاره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به‌صورت خودکار تمدید و حکم تخلیه صادر نخواهد شد. بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شک قدم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بعدی در کنار نظارت میدانی جدی، اتفاقات مبارکی را برای آسایش مستأجرین رقم خواهد زد. تا آخر کنار مردم می‌مانیم.‌» پیمان مولوی، فعال اقتصادی با کنایه برای قاسمی نوشت که تاریخ ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ این وعده بررسی و نتایج آن مشخص خواهد شد. المیرا شریفی، مجری صداوسیما هم در قسمت نظرات نوشت: «احتمالا به شرط ثبت قرارداد در سامانه املاک و اخذ کد رهگیری، تمدید خودکار میسر باشه، وگرنه مالکی رو که قصد تمدید نداره نمیشه مجبور به تمدید خودکار با رعایت ۲۵‌درصد کرد و از این پس بنگاه هم بدتر از قبل کد رهگیری هم صادر نمی‌کند.‌»

در کنار این نظرات، برخی از کاربران هم درباره این موضوع می‌نوشتند که با وجود اینکه مسوولان کشور مدام بسته پیشنهادی، پیشنهاد می‌دهند اما هیچ تاثیری در بهبود شرایط مردم و اقتصاد کشور ندارد. حسین ایمانی‌جاجرمی، مدیر گروه مطالعات توسعه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران هم در توییتر خود و در رابطه با وضع مسکن مردم نوشت: «شرکت خانه‌سازی ایران در سال‌۱۳۵۴ از محل بودجه عمومی در وزارت رفاه وقت برای ساخت مسکن کارگران تاسیس می‌شود. این شرکت در این وانفسای وضع مسکن به‌ویژه برای گروه‌های کم‌درآمد کجاست؟ الان چه ماموریتی را دنبال می‌کند؟ در سال‌های گذشته چه کار کرده است؟» محمد فاضلی، جامعه‌شناس هم در توییتر خود نوشت: «نهادها و سازمان‌ها باید با کار تخصصی باکیفیت، باری را از دوش ذهن شهروند بردارند، اما وقتی درست کار نمی‌کنند، بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اعتمادی به آنها سبب می‌شود شهروند به‌جای آنها فکر کند، مواظب باشد، احتیاط کند و زیر بار این فشار، فروپاشی روانی و استیصال را تجربه کند.‌» بحثی که محمد فاضلی مطرح کرد، نه‌تنها از سوژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نوشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اقتصادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است، بلکه این روزها دیگر کاربران توییتر هم درباره آن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسند.

به‌رغم تقویت انتظارات تورمی و خیز جدی بازارهای دارایی برای صعود‌های پی‌در‌پی قیمتی اما بورس بی‌تفاوت به این اتفاقات راه خودش را می‌رود. حرکت بر مدار نوسانی که مدت‌هاست صدای سهامداران را درآورده با قدرتی عجیب دنبال می‌شود. تشدید انتظارات تورمی در حالی از سوی تحلیلگران به امری ادامه‌دار مبدل شده که در این سوی بازار، بورس نه رونق می‌گیرد و نه مجال فرصت به خریداران تازه‌نفس را می‌دهد، اما این‌وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد یافت و فعالان بورسی تا کی می‌توانند شاهد پرواز بازارهای دیگر باشند؟
بورس در نوبت صعود؟
این موضوع در روزهای اخیر به چالشی جدی درمیان سرمایه‌گذاران تبدیل شده و واکنش‌های متفاوتی را از سوی کارشناسان به‌دنبال داشته است. بازار سرمایه نسبت به انتظارات تورمی دچار واگرایی عجیبی شده است. دخالت منفی دولت در ‌سازوکار قیمت‌ها باعث شده بازار سرمایه نتواند همگام با دیگر بازارهای دارایی خود را بالا بکشد. برخی تحلیلگران براین باورند که عدم‌توانایی دولت در کنترل دستوری بازارهای دارایی (به غیر از بازار سرمایه) موجب همسویی این بازارها با نرخ تورم و انتظارات تورمی شده است؛ این در حالی است که از اولین ‌ماه قرن جدید بازار سرمایه توانسته بود صدرنشینی بازارهای سرمایه‌گذاری را یدک بکشد، اما در ادامه نتوانست به مسیری که آغاز کرده بود ادامه دهد. در این میان فعالان حقیقی و حقوقی نیز با ناامیدی نسبت به سرمایه‌گذاری‌های بورسی رغبت چندانی برای ورود به این بازار ندارند.

ضربه سیاستگذار به بازار سرمایه
کاهش ارزش معاملات روزانه منجر به ازدست‌رفتن کارآیی بورس در هفته‌های اخیر شده است. برخی تحلیلگران اقتصادی این مهم را زیر سایه دخالت دولت در ‌سازوکار قیمت‌ها در بازار سرمایه عنوان می‌کنند که هم‌اکنون نمایان شده است. بهمن فلاح، کارشناس بازار سرمایه با بیان این مطلب اظهار می‌کند: دولت در بازارهای کالایی و حتی خودرو با قیمت‌گذاری دستوری نتوانست این بازارها را کنترل کند. از آنجا که این بازارها با دلار آزاد سر و کار دارند، دولت نتوانست جلوی انتظارات تورمی در این بخش‌ها را بگیرد، در واقع محاسبات این گروه‌ها بر اساس انتظارات تورمی شکل گرفته و همگام با تشدید انتظارات، رشد قیمت را تجربه می‌کنند. در بازار ارز نیز وضعیت به همین منوال است. دولت و بانک مرکزی به‌رغم تاکیدات چندجانبه در بازار ارز نیز نتوانستند جلوی هیجانات قیمتی را سد کنند. همان‌طور که مشاهده کردیم عدم‌مداخله متولیان اقتصادی در بازار ارز قیمت دلار را با افزایش ناگهانی روبه‌رو کرد؛ این در حالی است که دولت سیزدهم پس از روی کارآمدن بر کنترل و کاهش قیمت اسکناس آمریکایی تاکید کرده بود.

وی با اشاره به روند عقلایی همه بازارهای دارایی درجهت افزایش انتظارات تورمی بیان می‌کند: برخی تحلیل‌ها از روند التهابی بازارهای سرمایه‌گذاری حکایت می‌کند اما واقعیت امر آن است که اکثر بازارها به غیر از بازار سرمایه هم‌اکنون در مدار صعودی درحرکتند. قیمت‌ها در این بازارها بر اساس عرضه و تقاضا شکل گرفته و در نهایت وقتی ارزش نهایی قیمت‌ها به تثبیت برسد، به تعادل می‌‌‌‌‌‌‌رسند. در این زمینه می‌توان گفت که بازارها نمی‌توانند نسبت به حجم نقدینگی، رشد پایه پولی و تورم بی‌تفاوت باشند. بر اساس اعلام مرکز آمار نرخ تورم نقطه‌ای در اردیبهشت‌ماه ۳/ ۳۹درصد بوده است. طبیعتا بر اساس این آمار، نرخ ارز نزولی نخواهد بود.

به گفته وی، عدم‌توانایی دولت در کنترل دستوری بازارهای دارایی (به غیر از بازار سرمایه) موجب همگرایی این بازارها با نرخ تورم شده است. او در همین زمینه توضیح می‌دهد: تنها بازاری که دولت از چند جهت با مکانزیم دخالت در ‌سازوکار قیمتی، این بخش را تحت‌کنترل قرار می‌دهد، بازار سرمایه و بورس است. از یک‌سو وزارت صمت بارها با صدور بخشنامه‌های ناگهانی مالیاتی، عوارض صادراتی و قطعی‌های فصلی برق و گاز غافلگیری صنایع فولادی، پتروشیمی و فلزات اساسی را رقم زده است و از سوی دیگر دخالت سازمان برنامه و بودجه در بازار سرمایه از جمله اجرای مصوبات جنجالی بودجه درخصوص ثبت قیمت گاز وضعیت ناامیدکننده‌ای را درمیان صنایع پتروشمی به وجود آورد. وی با انتقاد از تبعات منفی دخالت مستقیم در بازار سرمایه عنوان می‌کند: بارزترین نوع دخالت در بازار سرمایه سیاستگذاری‌های مرتبط با قیمت‌گذاری دستوری است. قیمت‌گذاری دستوری در صنایع تایر، داروسازی، خودرو و فولاد صدای سهامداران این گروه‌ها را درآورده است. کنترل دستوری قیمت‌ها همراه با عدم‌حمایت از صنایع، وضعیت ناخوشایند کنونی را به‌وجود آورده و این در حالی است که در بازارهای موازی شرایط مساعدتری حاکم است. برهمین اساس سرمایه‌گذار رغبتی برای ورود به بازار سرمایه ندارد. این موضوع سبب خروج دور از انتظار منابع مالی از بازار می‌شود. بازارسرمایه در‌ماه گذشته شاهد خروج بیش از‌ هزار میلیارد‌تومان نقدینگی بوده است. درواقع بازار سرمایه به‌جای جذب منابع مالی شاهد خروج منابع از بازار بوده است.

به گفته این کارشناس شرکت‌های صادرات‌محوری که درآمد ارزی دارند در سامانه نیما حدود ۲۵‌درصد زیر قیمت واقعی ارز، تسعیر ارز می‌کنند. این اتفاق به خودی خود جدا از اینکه حاشیه سود شرکت‌های مذکور را کاهش می‌دهد، آنها را با هزینه‌های بیشتری مواجه می‌کند. تصمیمات غیر‌کارشناسی ‌سیاستگذار هم برای بخش اقتصاد باخت محسوب می‌شود و هم صنایع را به ورطه زیان می‌کشد. متاسفانه باید گفت پاشنه آشیل بازار سرمایه ‌برخی از تصمیمات نادرست بانک مرکزی همراه با چند نرخی‌بودن نرخ دلار است. برخی سیاست‌های پولی نیز منجر به رونق سفته‌بازی شده و مانع ورود پول به بازار سرمایه می‌شود. بهمن فلاح خاطرنشان می‌کند: به این وضعیت اسفبار، قطعی‌های برق را نیز باید اضافه کرد. درحالی که بازارهای رقیب در حال پیشروی به سمت ارتفاعات بالاتر هستند، صنایع فولادی و سیمانی هم با سقف مصرف برق مواجهند و هم متعهد به تعطیلی چندهفتگی در فصل تابستان شده‌اند. در هر بازاری که ردپای مداخله دولت برجای بماند، سرمایه‌گذار از آن بازار متواری می‌شود.

بورس در انتظار ثبات بازارهای رقیب
اما حسن رضایی‌پور دیگرکارشناس بازار سرمایه، با ابراز خوش‌بینی نسبت به چشم‌انداز مثبت بورس تهران در ‌ماه‌های آینده معتقد است که با ثبات بازارهای رقیب، تالارهای شیشه‌ای نیز رونق را به خود خواهند دید. او در همین زمینه تاکید می‌کند:تشدید انتظارات تورمی معمولا سریع‌ترین و بیشترین اثر را بر بازارهای دارایی‌محور از خود برجای می‌گذارد. بازارهای کالایی، ارز، طلا و سکه و حتی خودرو و مسکن ازجمله بازارهایی هستند که در مسیر تورمی حداکثر همسویی با این روند را طی می‌کنند. زمانی‌که بازارهای مزبور خود را با این مهم وفق دادند بعد از مدتی بازار سرمایه نیز تحت‌تاثیر این روند تورمی با اثر گرفتن از انعکاس افزایش قیمت‌ها وارد وادی تورمی می‌شود. این کارشناس با طبیعی خواندن این رخداد در بازار سرمایه ایران عنوان می‌کند: در این چرخه طبیعی، بازار سرمایه به مرور و برای عقب‌نماندن از سایر بازارهای دارایی چاره‌ای جز ورود به فاز صعودی ندارد. البته برای این اتفاق شروطی لازم است تا تحقق این مهم انجام پذیرد. به گفته او طبق قانون «تعادل بازارها» بازار سرمایه تحت‌تاثیر انتظارات تورمی تغییر‌مسیر خواهد داد. آنچه مسلم است اینکه تورم رخ داده در کشور محرز و غیر قابل‌انکار است. این موضوع راهی جز ورود همه بازارها به ورطه تورمی باقی نمی‌‌‌‌‌‌‌گذارد. این اتفاق اندک‌اندک در بازار سرمایه نیز نمایان خواهد شد. هرچه میزان فاصله زمانی این اثرگذاری بین بازارهای رقیب و بازار سرمایه طولانی‌تر شود، منجر به افزایش انتظارات از رشد شارپی قیمت سهام خواهد شد. اتفاقی که در سال‌۹۹ و به‌دنبال افزایش پیشروی انتظارات تورمی در این بازار رخ داد، جهش تاریخی قیمت‌ها را رقم زد.

رضایی‌پور با بیان اینکه این اتفاق در عین حال که می‌تواند خوشبینی‌های جدیدی را به‌وجود آورد، زنگ خطری جدی برای بازار محسوب شود، بیان می‌کند: تجربه تلخ ۹۹ نشان می‌دهد در صورت عدم‌سیاستگذاری مناسب از سوی متولیان، بازار سرمایه در مقابل رشد توفانی قیمت‌ها تا چه میزان آسیب‌پذیر خواهد بود، در واقع سیاستگذار بورسی با توسل به ابزارهای موجود می‌تواند انتظارات را به گونه‌ای مدیریت و کنترل کند تا بازار سهام از این رالی احتمالی سربلند بیرون آید. بررسی عملکرد بازار سرمایه نشان می‌دهد که این بازار در دوسال اخیر در کنار عوامل خارجی بارها تحت‌تاثیر رفتارهای هیجانی از ریل تعادلی خارج شده است.

او در پاسخ به اینکه آیا با وجود انتشار اخبار منفی در حوزه مذاکرات وین و بدبینی‌های احتمالی نسبت به احیای برجام می‌توان به بازگشت بازار سرمایه به مدار صعود امیدوار بود نیز عنوان می‌کند: شاید بتوان به وضوح اذعان کرد؛ تا زمانی که بازارهای رقیب رنگ ثبات و آرامش را نبینند، بورس میانبری برای جبران جاماندگی‌های تورمی در پیش‌روی خود نخواهد داشت. تثبیت بازارهای موازی به منزله آغاز اثرگذاری تورم بر چرخه معاملات بورسی خواهد بود. هم‌اکنون بازار نیازمند ثبات است اما شواهد از اخبار منفی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی حکایت و این مهم فرآیند ورود بازار سرمایه به فاز تورمی را تا حدودی با وقفه مواجه می‌کند. در حال‌حاضر بازارها در نوسان هستند. با توجه به اینکه اغلب فعالان بازارسرمایه در بازارهای دارایی دیگر نیز مشغول فعالیتند تا عدم‌تثبیت در بازارهای مذکور، سراغ بورس نخواهند آمد. زمانی که نرخ ارز و قیمت مواداولیه در نوسان است شرکت‌های فعال بورسی نمی‌توانند بر اساس واقعیت موجود گزارش‌های مثبتی منتشر کنند. از سوی دیگر سیاستگذار اقتصادی به‌دنبال کنترل دستوری قیمت در بورس‌کالاست. این سیاست نیز شرایط همگام‌شدن بورس با انتظارات تورمی را سخت می‌کند.

این کارشناس با اشاره به انتشار برخی اخبار منفی در بخش تحریم‌ها تصریح می‌کند: صنایع بورسی سال‌های متمادی است که با تحریم‌های بین‌المللی دست و پنجه نرم می‌کنند. در چنین شرایطی که صنایع مرتبط در آن قرار دارند تدابیر منطقی می‌تواند جلوی خروج بیشتر سرمایه از بازار را بگیرد. تحریم‌ها اثرات جبران‌ناپذیری بر صنایع بورسی می‌گذارند اما تا زمانی که به‌طور قطعی نتوان ریسک حاصله را برآورد کرد، مشخص نمی‌‌‌‌‌‌‌‌شود وضعیت به‌وجود آمده چقدر دوام خواهد داشت و چه اتفاقی در آینده خواهد افتاد. شرکت‌های پتروشیمی که از سال‌های گذشته درگیر تحریم بودند با دورزدن تحریم‌ها مشتریان خاص خود را پیدا کردند و هم‌اکنون نیز با وجود عدم‌شفافیت در بخش فعالیت آنها با تشدید این وضعیت راه‌های دیگری برای ادامه فعالیت وجود دارد. برهمین اساس نباید نسبت به بازگشت رونق به بورس ناامید بود. وی دلیل خروج سرمایه از بازار با وجود رونق نسبی بازارهای دیگر را عدم‌محاسبه ریسک‌های اعمال‌شده بر بازار برشمرده و در همین خصوص بیان می‌کرد: سرمایه‌گذاران در وضعیت غیر‌قابل پیش‌بینی روزهای آینده حاضرنیستند به بازار برگردند.