اخبار 00/09/20

به گزارش سایت طلا، قیمت طلا با وجود اینکه نتوانست در هفته گذشته به بالای سطح کلیدی ۱۸۰۰ دلار صعود کند اما هفته را در شرایط نزولی به پایان نرسانده و در عدد ۱۷۸۳ دلار بسته شد که رشد قابل توجهی را نشان می دهد.

روز جمعه داده های مربوط به قیمت مصرف کننده ایالات متحده منتشر شد که یکی از مراجع برای مشخص کردن تورم آمریکا به شمار می رود. طبق گزارش منتشر شده تورم ایالات متحده طبق پیش بینی ها ۶.۸ درصد افزایش یافت که بالاتر از ماه گذشته است. این بالاترین افزایش تورم در ایالات متحده از سال ۱۹۸۲ به شمار می رود.

بازار طلا با توجه به انتشار داده های مربوط به تورم و افزایش آن، واکنش مثبتی از خود نشان داده و رشد خوبی را شاهد بود. این در حالی است که قیمت طلا در روز پنجشنبه کاهش قابل توجهی یافته بود و به کانال ۱۷۷۰ دلار وارد گردیده بود.

همانطور که سیاستگذاران بانک مرکزی ایالات متحده در هفته گذشته به آن اشاره کردند؛ گزارش تورم منتشر شده در روز گذشته قصد فدرال رزرو برای افزایش سرعت کاهش اوراق قرضه را تقویت کرد و آنها این موضوع را در جلسه خود در هفته پیش رو مد نظر خواهند داشت.

از منظر فنی پس از رشد بیش از ۱۵ دلاری قیمت طلا در روز جمعه، فلز زرد هم اکنون در محدوده ۱۷۷۹ تا ۱۷۸۲ دلار قرار داشته و ۱۷۷۸ دلار به عنوان یک حمایت قدرتمند مانع از حرکت نزولی شدید می شود.

اولین مقاومت پیش روی طلا در شرایط صعودی نقطه ۱۷۸۷ دلار خواهد بود که میانگین حرکت قیمت طلا در صد روز اخیر را نشان می دهد و طلا برای صعودی شدن نیاز دارد بالاتر از آن قرار بگیرد. مقاومت بعدی طلا نقره ۱۷۹۲ دلار خواهد بود که بالاترین قیمت طلا در هفته گذشته است.

از طرف دیگر همانطور که اشاره شد، اولین حمایت طلا در عدد ۱۷۷۸ دلار قرار داشته و سقوط از آن می‌تواند حمایت بعدی در عدد ۱۷۷۳ دلار را فعال کند که تحرکات نزولی را به چالش می کشد. پایین ترین سطح حمایتی طلا نیز در عدد ۱۷۶۹ دلار قرار گرفته است.

ETF سهمی با توجه به این موضوع که سبدی از دارایی تحت مدیریت افراد حرفه‌ای است و نیز واحدهای ETF در بازار از نقدشوندگی بالا و معاملات بی وقفه‌ای برخوردارند با داشتن مزیت‌هایی افزون بر تک سهم دارایی پایه، رویکرد جذابی برای معاملات قراردادهای اختیار به شمار می‌رود.

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) و به نقل از فرابورس ایران، سپیده رستمی‌نیا رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس با بیان اینکه قراردادهای اختیار معاملات روی ETF در بازارهای جهانی ابزارهای رایج و شناخته‌شده‌ای هستند، گفت: این ابزار در مقایسه با اختیار معاملات سهام از اقبال و جذابیت بیشتری برخوردار است و فرابورس نیز با هدف تنوع‌بخشی به بازار مشتقه و فراهم کردن ابزاری برای کسب سود و پوشش ریسک در نوسانات شاخصی به سراغ ETF سهمی رفته است.

به گفته وی، این اوراق با توجه به سررسید یک‌ساله می‌تواند ابزار بسیار مناسب و جذابی برای تحلیلگران و فعالان بازار باشد.

رستمی‌نیا با بیان اینکه در قراردادهای اختیار خرید یا فروش، دارنده آن‌ها حق خرید یا فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود را با قیمت و در تاریخ مشخص به شرط نگهداری اوراق مذکور در سررسید خواهد داشت، افزود: همچنین با توجه به امکان معاملات ثانویه این اوراق، هر یک از دارندگان این قراردادها در هر زمان تا پیش از سررسید در صورت تمایل می‌تواند با فروش این اوراق، از افزایش ارزش احتمالی آن نیز منتفع شود.

وی با یادآوری اینکه خرید اوراق اختیار معامله واحدهای ETF مشروط به تملک واحدهای ETF نخواهد بود، ادامه داد: هر شخصی که کد معاملات مشتقات را داشته باشد قادر به خرید این اوراق خواهد بود، بنابراین توصیه می‌شود اشخاص پس از آشنایی و کسب آموزش‌های لازم در زمینه ریسک‌های معاملات اوراق مشتقه، به معامله این اوراق اقدام کنند.

رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس همچنین فروش این قراردادها را با توجه به تعهدی که برای دارنده باز موقعیت فروش ایجاد می‌کند، مشروط به توثیق وجه تضمین در سامانه معاملات اعلام کرد.

بررسی تفاوت قراردادهای اختیار معامله ETF و اختیار معاملات تک سهم

وی تفاوت اساسی قراردادهای اختیار معامله ETF و اختیار معاملات تک سهم را نیز در تفاوت‌های میان این دو دارایی پایه دانست و گفت: زمانی که دارایی پایه موضوع قرارداد اختیار معامله، واحدهای ETF تعیین شده باشد، نوسانات قیمتی واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری با توجه به شرایط کلی بازار و نیز ارزش سبد دارایی تحت مدیریت صندوق مورد توجه است.

مزایای قراردادهای اختیار معامله ETF چیست؟

به گفته وی ETF سهمی با توجه به این موضوع که سبدی از دارایی تحت مدیریت افراد حرفه‌ای است و نیز واحدهای ETF در بازار از نقدشوندگی بالا و معاملات بی وقفه‌ای برخوردارند با داشتن مزیت‌هایی افزون بر تک سهم دارایی پایه، رویکرد جذابی برای معاملات قراردادهای اختیار به شمار می‌رود.

وی به دیگر مزیت مهم قراردادهای اختیار معامله ETF اشاره کرد و افزود: در این زمینه می‌توان به همگرایی بیشتر بازدهی صندوق‌ها با شاخص اشاره کرد. این موضوع برای سرمایه‌گذارانی که در شرایط نزولی بازار و تحت تاثیر ریسک سیستماتیک بازار نگران کاهش ارزش دارایی خود هستند ابزاری برای پوشش ریسک ارائه می‌کند.

رستمی‌نیا از دیگر مزایای معاملات قراردادهای مشتقه را دو طرفه بودن این بازار عنوان و خاطرنشان کرد: اخذ موقعیت فروش در اختیار خرید و موقعیت خرید در اختیار فروش، این فرصت را ایجاد می‌کند که در شرایط نزولی بازار نیز از نوسانات قیمتی کسب سود کرد و در هر یک از شرایط و انتظارات مختلف ابزار کافی برای کسب سود و پوشش ریسک در بازار فراهم باشد.

رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران درباره نحوه اعمال قراردادهای اختیار معامله ETF نیز عنوان کرد: مطابق با رویه‌ای که در اعمال قراردادهای اختیار خرید و فروش سهام وجود داشت این قراردادها نیز به دو صورت نقدی و فیزیکی قابل اعمال هستند.

وی در این باره توضیح داد: اعمال نقدی که به شرط توافق طرفین یعنی خریدار و فروشنده قرارداد و صرفا با توجه به در سود بودن قرارداد قابل انجام است، به شکل پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت واحدهای ETF در روز اعمال خواهد بود و تسویه فیزیکی نیز به صورت انتقال واحدهای ETF انجام می‌شود.

رستمی‌نیا در پایان خبر داد که در ماه‌های پیش رو فرابورس ایران در نظر دارد با فراهم کردن قراردادهای اختیار معاملات روی انواع دیگر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله اعم از صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت و مختلط و نیز فعال کردن بازارگردانان در این قراردادها برای رونق هرچه بیشتر ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ایران گام بردارد.

بازار مشتقه فرابورس ایران از شنبه ۲۰ آذرماه، میزبان معاملات قراردادهای یک‌ساله اختیار خرید و فروش روی واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) خواهد بود؛ تا پیش از این تنها قراردادهای اختیار معامله تک سهم و با سررسیدهای شش‌ماهه در این بازار معامله می‌شد.

روز شنبه ۲۰ آذر ماه، یکی از بزرگترین عرضه‌های بورسی توسط هلدینگ سیمانی غدیر به روش حراج در فرابورس ایران، انجام می‌شود؛ روشی که به گمان فعالان بازارسرمایه می‌تواند راه حلی برای کنترل این معاملات پرطرفدار باشد.

به گزارش پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا)، عرضه‌های اولیه طی یکی دو سال اخیر و به دنبال افزایش تعداد فعالان بازار به یکی از موضوعات مورد توجه بازارسرمایه تبدیل شده و از طرفی دیگر همین موضوع بازارسرمایه را دچار آسیب هایی از این محل کرده است. معضلاتی که ناشی از ضعف دانش و آگاهی بسیاری از تازه واردان بورسی به موضوع ارزش گذاری اصولی و در کل فقدان دانش کافی در حوزه سرمایه گذاری در بورس باز می گردد.

براین اساس و در راستای ایجاد آرامش بیشتر و تحلیل مداری در سرمایه گذاری، روش «حراج» به میدان آمده تا بازار را از هیجانات موجود در عرضه های اولیه و معاملات ثانویه آن بیش از گذشته حفظ کند. 

پیشتر روش بوک بیلدینگ، تنها راه در عرضه‌های اولیه به شمار می رفت، تا این که چد ماه پیش روش دیگری به نام «روش ترکیبی» با رویکرد تشویق مردم به خرید واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به بازارسرمایه معرفی شد؛ اما اکنون شرکت فرابورس ایران در اقدامی جدید تصمیم دارد برای نخستین بار از روش «حراج» برای عرضه اولیه یک نماد در بازار دوم فرابورس خود استفاده کند.

 نکته مهم عرضه اولیه روز شنبه، این است که انجام آن برای عموم نیست و تنها به سرمایه‌گذاران واجد شرایط، یعنی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های مشترک اختصاص دارد.

براین اساس، روز شنبه بیستم آذر ماه، نماد «سغدیر» ۱۶۷.۵ میلیون سهم را برای اولین بار به روش جدید، عرضه اولیه می کند. این میزان معادل ۵ درصد از کل سهام سغدیر است که به روش حراج در بازار دوم فرابورس ایران عرضه می شود.

بنابر اطلاعیه شرکت فرابورس، قیمت مبنای هر سهم «سغدیر» ۱۴۵۰ تومان خواهد بود؛ به این ترتیب حداقل ارزش این عرضه اولیه ۲۴۳ میلیارد تومان خواهد بود و هر کد معاملاتی واجد شرایط می‌تواند حداکثر ۱۰ درصد از این عرضه اولیه یعنی ۱۶.۷۵ میلیون سهم خریداری کند.

نحوه اجرای حراج در عرضه اولیه

بر اساس دستورالعمل موجود، در پایان دورۀ سفارش‌گیری در عرضه به روش حراج، عرضه اولیه اوراق بهادار نماد «سغدیر» به شرح زیر انجام می‌شود:

۱. در صورتی که حجم کل سفارش‌های ثبت شده با قیمتی بیشتر یا مساوی قیمت مبنا (قیمت مبنا به عنوان کف قیمت در دوره سفارش گیری در عرضه به روش حراج است)، مساوی یا بیشتر از حجم اوراق بهادار قابل عرضه باشد، به سفارش‌ها به ترتیب از بالاترین قیمت و به قیمت سفارش خرید ثبت شده، سهام تخصیص داده می‌شود. در پایینترین قیمت قابل معامله، چنانچه حجم تقاضا بیشتر از حجم عرضۀ باقیمانده باشد، اوراق بهادار با در نظر گرفتن اولویت زمانی تخصیص داده می‌شود.

۲. در صورتی که عرضه در مرحله اول موفق بوده ولی حجم کل سفارش‌های ثبت شده با قیمتی بیشتر یا مساوی قیمت مبنا، کمتر از حجم اوراق بهادار قابل عرضه باشد، به سفارش‌ها به ترتیب از بالاترین قیمت و به قیمت سفارش خرید ثبت شده، سهام تخصیص داده می شود. در این حالت متعهد خرید ملزم به ورود سفارش خرید به قیمت مبنا و به میزان مابه التفاوت سفارش‌های وارده و تعداد اوراق بهادار قابل عرضه است.  

لازم به ذکر است، به استناد تبصره ۴  ماده ۳ دستورالعمل مذکور (مبنی بر اینکه بورس می تواند محدودیت عدم مشارکت معامله‌گران برخط یا ایستگاه برخط گروهی را اعمال کند)، سفارشگیری تنها از طریق ایستگاه‌های  معاملاتی  (نامک) و ایستگاه‌های برخط گروهی امکانپذیر خواهد بود؛ همچنین مستند به ماده ۲۰ مکرر ۴ دستورالعمل مورد اشاره، طی دوره سفارشگیری، اطلاعات مربوط به سفارش‌های ثبت شده شامل حجم و قیمت سفارش‌ها و متقاضیان خرید منتشر نمی‌شود و کارگزاران، مشاور عرضه و متعهد عرضه نیز به اطلاعات مزبور دسترسی ندارند.

سهم ۱۲ درصدی «سغدیر» از سیمان کشور

چندی پیش، مدیر عامل وغدیر در معرفی برنامه عرضه شرکت‌های زیرمجموعه شرکت سرمایه گذاری غدیر در بورس با اشاره به درج نماد هلدینگ سیمانی غدیر و عرضه این شرکت، گفته بود این هلدینگ ترکیبی از شرکت‌های سیمانی «وغدیر» بوده و ۱۲ درصد سهم تولید سیمان کشور مربوط به این هلدینگ است.

امیرعباس حسینی همچنین بیان کرده بود که عرضه هلدینگ صنعت و معدن غدیر، یکی از بزرگترین عرضه های بورسی خواهد بود و برخی شرکت‌های دیگر همچون «فولاد غدیر ایرانیان» و «فولاد شاهرود» نیز در مسیر عرضه قرار دارند و با این روند، در پایان سال مالی آینده ترکیب دارایی بورسی «وغدیر» از مرز ۲۰۰۰، هزار میلیارد ریال عبور خواهد کرد.

مدتی است، عرضه کالاهای وارداتی از سوی تولیدکننده اصلی و قیمت‌گذاری آنها بر مبنای نرخ‌های تلفیقی، به یکی از رویه‌‌‌های عرضه در بورس‌کالا تبدیل شده است. این‌‌‌بار این رویه در بازار ورق خودنمایی می‌کند؛ اگرچه در گذشته در بازار محصولات پتروشیمی رایج شده بود.
در این خصوص وزیر صنعت، معدن و تجارت از اجرای روش‌هایی برای سامان‌دهی بازار فولاد کشور خبر داد و گفت: مشکلات زیادی در بازار فولاد کشور وجود داشت که سال‌ها انباشته شده بود؛ اما با تدابیر هوشمندانه در راستای حل و فصل آنها گام‌‌‌هایی برداشته شده است. یکی از این روش‌ها عرضه تلفیقی فولاد در بورس‌کالاست که موجب‌‌‌ حذف رانت و فساد و امضای طلایی در این بازار می‌شود.

به گزارش «ایرنا»، سیدرضا فاطمی‌امین با اشاره به تولید ۸میلیون تن ورق در کشور افزود: این در حالی است که میزان مصرف داخلی ما ۱۰میلیون تن است و همیشه ۲میلیون تن واردات داریم که به لحاظ ارزان‌تر بودن قیمت محصول داخلی موضوع رانت و امضای طلایی به میان می‌آمد.

وزیر صمت از اجرای دو برنامه هدفمند و هوشمند در زمینه سامان‌دهی بازار فولاد خبر داد و بیان کرد: عرضه تلفیقی فولاد در بورس‌کالا اقدام مثبتی بود، به طوری که در این روش تولیدکننده عمده فولاد کسری نیاز داخل را خودش وارد و کل بسته را یکجا عرضه می‌کند.

وی تصریح کرد: برای نخستین‌بار یکی از شرکت‌های فولادی ۳۰۰‌هزار تن فولاد عرضه کرد و موجب شد قیمت آن از ۲۱هزار تومان به ۱۹‌هزار تومان کاهش یابد و کمبودی که باعث فساد، رانت و دونرخی‌شدن می‌‌‌شد، با یک قاعده و روش تنظیم بازاری حل شد.  فاطمی‌امین با اشاره به وجود ظرفیت تولید ۲میلیون تن ورق در کشور گفت: برخی کارخانه‌ها به دلیل فرسودگی و کمبود ماشین‌آلات یا نداشتن تخصص و توان تولید بدون‌استفاده مانده‌اند که با شرکت‌های بزرگ فولادی برای سرمایه‌گذاری در این واحدها و فعال شدن این ظرفیت‌‌‌ها هماهنگی‌های لازم انجام شده است.

به گفته او، به‌رغم مسائل گسترده و متعددی که در کشور داریم، از ظرفیت‌‌‌ها و زیرساخت‌‌‌هایی برخوردار هستیم که اگر آنها را هوشمندانه به کار بگیریم و با قوت و قدرت پیگیری کنیم، به‌راحتی و بدون سرمایه‌گذاری هنگفت قابل حل هستند.

وزیر صمت همچنین از اجرای پروژه «هر شهر یک برنامه سرمایه‌گذاری و اشتغال» در کشور خبر داد و گفت: از اوایل شهریور امسال این طرح به تفکیک هر شهرستان در سراسر کشور آغاز شد تا یک برنامه چهارساله با رویکرد تمام ظرفیت‌ها و زیرساخت‌‌های معدنی، صنعتی، صنفی و تجاری به طور دقیق مطالعه و تدوین شود.  وی تاکید کرد: این طرح را با کمک استاندار، فرماندار و نمایندگان مجلس در هر استان پیش خواهیم برد و در این راستا از دانش جامعه علمی، صاحب‌نظران و نخبگان هر منطقه استفاده می‌‌‌کنیم.

معامله‌گران ارزی در زمان مذاکرات هسته‌ای، با احتیاط بیشتری رفتار می‌کنند و تمایل زیادی برای خریدوفروش‌های سنگین ندارند. روز پنج‌شنبه با وجود انتشار اخبار منفی متعدد، دلار تنها ۱۰۰ تومان رشد قیمت را ثبت کرد و در محدوده ۳۰ هزار و ۷۵۰ تومان قرار گرفت. در معاملات پشت خطی روز جمعه نیز اسکناس آمریکایی نوسان خاصی نداشت، امری که نشان می‌دهد ممکن است دلار در نخستین روز هفته تغییرات محدودی را به ثبت برساند. تعادل دلار در ابتدای هفته تنها در صورتی برهم خواهد خورد که خبر موثقی از مذاکرات هسته‌ای منتشر شود. تا زمانی که چنین اتفاقی رخ ندهد، به نظر می‌رسد بازیگران ارزی ترجیح می‌دهند دست به عصا حرکت کنند و حرکت شتاب‌زده‌ای را صورت ندهند.

  واکنش طبیعی به اخبار هسته‌ای
بیشتر فعالان ارزی باور دارند با توجه به اهمیت مذاکرات هسته‌ای و امکان لغو یا ادامه تحریم‌ها، طبیعی است که بازار واکنش هیجانی موقت به اخبار مذاکرات داشته باشد. در واقع از نگاه این گروه، افزایش دلار در هفته گذشته که پس از مذاکرات هسته‌ای هفته دوم آذرماه رخ داد، طبیعی بود.  دلار به دنبال توقف موقت مذاکرات وین در انتهای دو هفته قبل، در روزهای ابتدایی هفته گذشته در مسیر افزایشی تندی قرار گرفت و با شکست مرز 30 هزارتومانی تا نزدیک کانال 31 هزار تومانی پیشروی کرد. با این حال، زمانی که بازار به دور جدید مذاکرات نزدیک شد، سطح احتیاط‌ها در بازار بالا رفت و دیگر خبری از خریدهای سنگین نبود. در فاصله روزهای دوشنبه تا پنج‌شنبه، دلار در بازه محدود 30 هزار و 650 تا 30 هزار و 800 تومان تغییرات خود را به ثبت رساند. این در حالی بود که پنج‌شنبه دو هفته قبل دلار در محدوده 29 هزار و 300 تومانی قرار داشت و به یکباره روز شنبه تا نزدیکی محدوده 30 هزار و 200 تومان پیشروی کرد. دلار در هفته گذشته با تکیه بر همان رشد روزهای شنبه و یکشنبه، توانست بازدهی هفتگی 8/ 4 درصدی را تجربه کند. اسکناس آمریکایی دو هفته قبل نیز 2/ 1 درصد رشد قیمت را به ثبت رسانده بود. در هفته‌ای که دلار روند افزایشی داشت، سکه امامی نیز توانست در جاده صعودی حرکت کند. سکه در ابتدای هفته توانست از مرز 13 میلیون تومانی عبور کند و در ادامه هفته حتی تا نزدیکی محدوده 13 میلیون و 300هزار تومان جهش کرد. از روز سه‌شنبه فضای بازار آرام‌تر شد و سکه تا محدوده 13 میلیون و 100 هزارتومانی نیز عقب‌نشینی کرد. در نهایت روز پنج‌شنبه افزایشی‌ها با مشاهده رفتار صعودی دلار، به بازار سکه بازگشتند و توانستند 100 هزار تومان به ارزش بازاری فلز گران‌بهای داخلی اضافه کنند. سکه که چهارشنبه 13 میلیون و 100 هزار تومان قیمت خورده بود، روز پنج‌شنبه در محدوده 13 میلیون و 200 هزار تومان قرار گرفت. به گفته تحلیل‌گران فنی محدوده 13 میلیون و 200 هزار تومانی در بازار سکه اهمیت زیادی دارد و در صورتی که فلز گران‌بهای داخلی بتواند بالای این محدوده تثبیت شود، خریداران بیشتری وارد بازار خواهند شد. به گفته فعالان، روند آتی سکه بیشتر از هر متغیری به رفتار دلار بستگی دارد. در صورتی که دلار به بالای کانال 31 هزار تومانی برود، سکه می‌تواند در هفته جاری رشد معناداری را تجربه کند.

پیمان حدادی
کارشناس بازارسرمایه
بازار سرمایه بی‌تفاوت نسبت به رشد سایر بازارها روزهای ملال‌انگیزی را پشت‌سر می‌گذارد، در حالی‌که وضعیت بازارهای موازی رو به بهبود است چرخه خروج سرمایه از این بازار ادامه دارد تا سهامداران خسته از اصلاح فرسایشی شاخص اندک‌اندک از بازار خارج شوند. همان‌طور که از قبل پیش‌بینی می‌شد شرایط نامطلوب اقتصادی کشور و ابهاماتی که در برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی وجود دارد، چشم‌انداز روشنی برای سرمایه‌گذاران بورسی ترسیم نمی‌کند. وضعیتی که معاملات را به ‌نامطمئن‌ترین حالت ممکن در یک سال و نیم اخیر تبدیل کرده است.
در هفته‌ای که گذشت یکی از کم‌رمق‌ترین و کم‌حجم‌ترین معاملات هفته‌های اخیر را در تالارهای شیشه‌ای نظاره‌گر بودیم تا پاییز ۱۴۰۰ یکی از تلخ‌ترین فصول بازارسهام رقم بخورد. این وضعیت در حالی است که اکثر عوامل بنیادی اثرگذار بر بازار ازجمله نرخ ارز در هفته گذشته بر مدار صعودی قرار داشت. واقعیت آن است که بازار سهام نسبت به عوامل بنیادی بی‌اعتماد است. کاهش قیمت سهام با افزایش خریدار همراه نیست و سیگنالی منفی به سایر سرمایه‌گذاران برای ورود به بورس است. در هفته‌ای که گذشت افزایش قیمت نفت و سایر کامودیتی‌ها در کنار رشد قیمت دلار در حالی رخ داد که بازارسرمایه هیچ واکنش مثبتی به افزایش قیمت‌ها نشان نداد.

 از این‌رو به‌نظر می‌رسد جذابیت سایر بازارهای سرمایه‌گذاری از جمله بازارهای ارز و سکه و رمز ارزها سرمایه‌ها را به سمت این بازارها هدایت کرده است. طی یک‌ماه گذشته حدود۳‌هزار و ۵۰۰‌میلیارد تومان پول حقیقی از بورس و حدود یک‌هزار و ۵۰۰میلیارد تومان پول از صندوق‌های با درآمد ثابت از سوی فعالان حقیقی بازارسرمایه خارج شده است.

خروج نقدینگی از بازارسهام و بازار بدون‌ریسک صندوق‌های با درآمد ثابت نشان می‌دهد بازارهای رقیب از جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری برخوردارند.

اما این وضعیت تا چه زمانی تداوم دارد؟ وضعیت بازارسهام در روزهای اخیر نشان می‌دهد تبعات بررسی لایحه بودجه بر روند معاملات هفته آینده بازارسهام نیز اثرگذار باشد. بازارسرمایه هفته‌های زیادی است که در انتظار شفافیت نقاط مبهم و درعین حال جنجالی لایحه بودجه۱۴۰۱ به‌سر می‌برد. برهمین اساس باید دید جزئیات این لایحه تا چه میزان می‌تواند به بازارسرمایه کمک کند. معمولا دولت‌ها زمانی که با کسری‌بودجه عظیمی مواجهند صنایع را هدف قرار می‌دهند؛ این رویه می‌تواند اثرات منفی، هم در کوتاه‌مدت و هم در میان‌مدت و هم در بلندمدت بر بازار سرمایه داشته باشد.

سرنوشت ارز۴۲۰۰ تومانی، نرخ حامل‌های انرژی، عوارض صادرات، حقوق مالکانه و همچنین میزان انتشار اوراق‌بدهی در سال۱۴۰۱ ازجمله مهم‌ترین موضوعات بحث‌برانگیز لایحه بودجه است که مسیر حرکت بورس را با تغییرات جدی روبه‌رو می‌کند.

در کنار این موارد به‌نظر می‌رسد شاخص‌کل بورس درمحدوده یک میلیون و ۳۳۰ تا یک‌میلیون و۳۴۰ هزار واحد که مهم‌ترین سطح حمایتی آن است در نوسان باشد. ریزش شاخص از رقم‌های ذکر‌شده بازارسهام را وارد فاز پیچیده‌ای می‌کند و امکان سرمایه‌گذاری را از صاحبان پول سلب می‌کند.

صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های رئیس‌دولت سیزدهم درباره برخورد با اخلال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران بازار ارز در روز چهارشنبه، باعث شد که کاربران شبکه‌‌‌‌های اجتماعی، از لاک سکوت خود خارج شوند. رئیس دولت در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت بیان کرده بود که دستگاه‌های مسوول عوامل مداخله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گر در بازار ارز را شناسایی و با جدیت به وظیفه خود عمل کنند. این صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بار دیگر نام «جمشید بسم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الله» را بر سر زبان‌ها انداخت. کاربران در صفحه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های توییتر خود یا در استوری اینستاگرامشان با گوشه و کنایه به این مساله می‌پرداختند که در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آینده حتما فرد دیگری با اسم عجیب و غریب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری بازداشت می‌شود و در بخش‌های خبری با آنها گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو می‌شود و اعلام می‌کنند که در بازار ارز اخلال می‌کرده‌‌‌‌اند. به دو روز اما نکشید که اعلام شد با اقدامات اطلاعاتی و عملیاتی، علاوه‌بر دستگیری ۵ اخلالگر شاخص بازار ارز تهران، مسدود‌کردن حساب‌‌‌‌های بانکی فعالان غیرمجاز ارزی به ۸۴۱ نفر افزایش یافت. واکنش‌‌‌‌ها اما به این خبر در توییتر مثبت نبود.
کاربران توییتر با بازنشر این خبر درباره این مساله می‌نوشتند که طبق پیش‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌هایی که در این‌خصوص و بعد از صحبت‌‌‌‌های رئیس دولت داشتند، چند نفر به‌نام اخلالگر بازار ارز دستگیر شدند و گناه وضعیت اخیر به گردن آنها می‌افتد، اما اصل مساله چیز دیگری است؛ آقای رئیسی گفته بود افزایش قیمت دلار نتیجه اقدامات این اخلالگران است. حالا که دستگیر شده‌‌‌‌اند دولت باید بگوید از کی قیمت ارز به مقطع مرداد برمی‌‌‌‌گردد؟ چرا این برخوردهای جدی در حوزه‌‌‌‌های دیگر انجام نمی‌شود؟ چرا این برخوردها تاثیری در وضعیت معیشت مردم و اوضاع اقتصادی ندارد؟ چرا برای اوضاع بورس دستوری نمی‌‌‌‌دهید؟ همچنین باور‌پذیری این اقدام در نزد مردم، سلطان‌‌‌‌سازی‌‌‌‌ها در هر حوزه‌‌‌‌ای، اقدامات تکراری و… از جمله محور‌هایی بودند که کاربران توییتر در نوشته‌‌‌‌هایشان در این‌خصوص به آن می‌‌‌‌پرداختند. در همین رابطه صادق زیباکلام، در توییتر خود نوشت: «ذوالنوری نماینده قم: نوسانات ارزی دلیل اقتصادی ندارد و کار بیگانگان است، می‌خواهند مسوولان کشور در مذاکرات دچار محاسبات اشتباه شوند. وزارت اطلاعات: ۵ اخلالگر شاخص بازار ارز دستگیر شدند. آنقدر این جملات ظرف چند دهه گذشته تکرار شده‌اند که تقریبا از حفظ شده‌ایم. یاد جمشید بسم‌الله بخیر.‌» اما هواداران دولت سیزدهم نسبت به این انتقادها سکوت نکردند. آنها به صادق زیباکلام و دیگرانی که منتقد بازداشت اخلال‌‌‌‌گران بازار ارز بودند اینطور می‌نوشتند که چرا در دولت‌‌‌‌های محبوبشان نسبت به وضعیت اقتصادی یا بالا رفتن قیمت ارز سکوت کرده بودند. قیمت ارز و وضعیتی که دارد، جزو دغدغه‌‌‌‌های هر روزه کاربران جمع توییتری اقتصادی‌‌‌‌ها و بورسی‌‌‌‌ها است؛ همایون دارابی در آخرهفته‌‌‌‌ای که گذشت در صفحه خود نوشت: « افزایش قیمت ارز میوه و نتیجه چند مشکل است که بدون حل آنها پرداختن به قیمت بی‌فایده و تکرار گذشته است. کاهش کسری‌بودجه با کاستن از هزینه‌های دولت، حذف ارز چند نرخی، رفع مشکلات صادراتی کنونی به‌ویژه در بازار روسیه، ساماندهی بازار رمزارزها، راه درمان مشکل است و کار اصولی لازم است.‌» در آخرهفته‌‌‌‌ای که گذشت، همچنین عباس عبدی، در صفحه توییتر خود نوشت: «بیایید فرض کنید که دولت هیچ‌کاری به قیمت‌گذاری خودرو نداشت. به‌نظر شما آیا خودرو از اینکه هست گران‌تر می‌‌‌‌بود؟ به نظرم به احتمال زیاد ارزان‌تر بود. احتیاط کردم قطعا نگفتم و الا نظرم قطعا است. رانت ناشی از قیمت‌گذاری کجا رفته؟ پراید سال ۹۶ حدود ۲۱ میلیون، امروز بالای ۱۷۰ میلیون.‌» این توییت با انتقاد هواداران دولت فعلی همراه شد و برخی از کاربران برای عبدی نوشتند که دولت مورد‌حمایت شما دولت به‌اصطلاح امید و اعتدال پراید را سال۹۲،  ۱۸میلیون تومان تحویل گرفت ولی در مرداد‌ماه ۱۴۰۰ آن را ۱۶۲ میلیون تومان تحویل دولت بعد داد. آنها با خرده‌گرفتن نسبت به انتقادهای این روزهای چهره‌‌‌‌های اقتصادی و سیاسی به دولت سیزدهم، بیشتر در نوشته‌‌‌‌هایشان درباره این مساله می‌‌‌‌نویسند که این افراد در دولت‌‌‌‌های یازدهم و دوازدهم در برابر مشکلات اقتصادی و تورم و اقدامات اقتصادی آن‌‌‌‌ دولت‌ها سکوت کرده بودند اما حالا که جایگاهی در دولت‌‌‌‌ ندارند، مشغول انتقاد و ایجاد فضای بی‌‌‌‌امیدی در جامعه هستند.

از دیگر موضوعاتی که در آخر هفته‌‌‌‌ای که گذشت در فضای توییتر فارسی درباره آن کم و بیش صحبت می‌شد و البته روز چهارشنبه هم در این ستون به آن پرداخته شد، موضوع مذاکرات بین‌‌‌‌المللی برجام بود. چهارشنبه برخی از کاربران در صفحه‌‌‌‌هایشان درباره راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازی کمپینی درخصوص تشویق دولت سیزدهم به امضای برجام صحبت می‌کردند‌ و به این موضوع می‌پرداختند که باید با ایجاد هشتگی توجه مسوولان کشور را به این موضوع جلب کرد که امروز مطالبه بسیاری از مردم امضای برجام و بهبود وضعیت اقتصادی است؛ چرا‌که از مردم درخصوص برجام رای‌‌‌‌گیری صورت نگرفته است. روز پنج‌شنبه در همین رابطه حسن سبحانی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران در صفحه توییتر خود بدون اشاره به موضوع خاصی نوشت: «شرایط حاکم بر کشور که محصول مشترک چندین دهه فشار مخالفان و کنش‌‌‌‌ها و واکنش‌‌‌‌های حکمرانی است، به مرحله‌‌‌‌ای رسیده است که همه‌‌‌‌پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم در موضوعات بسیار مهم را، طریقی هوشمندانه، مصلحت‌‌‌‌گرایانه، حافظ حیثیت‌‌‌‌ها و قانونی می‌‌‌‌نمایاند. اقتضائات مکتوم را دریابید.‌»

پیمان مولوی، فعال حوزه اقتصاد هم در توییتر خود نوشت: «برجام شده است یک بیمار روی تخت که آخر هفته‌‌‌‌ها پزشکان جلسات را در اتاق بیمار برگزار می‌کنند و بعد به سرکارهایشان باز‌می‌‌‌‌گردند.‌» کاربران عادی توییتر فارسی هم به گذر ماه‌‌‌‌ها و هفته‌‌‌‌ها که در کش و قوس امضا‌کردن یا امضا‌نکردن توافق گذشته است اشاره می‌کردند و اینطور می‌نوشتند که در این گذر روزها، هیچ برنامه و کاری را با خیال راحت و دل‌آسوده پیش نبرده‌اند چون هر لحظه با استرس و دل‌نگرانی برایشان گذشته است. در همین رابطه رضا غلامی، فعال حوزه اقتصاد در توییتر خود نوشت: «بلاتکلیفی سرمایه‌‌‌‌گذاران و فعالان اقتصادی مهم‌ترین هزینه ما از طولانی‌شدن مذاکرات است، درحالی‌که هزینه طرف مقابل برای طولانی‌شدن مذاکرات تقریبا صفر است. یعنی، منفعت ما با کوتاه‌کردن و منفعت آنها با طولانی‌کردن دوره مذاکرات حداکثری می‌شود…‌» در فضای پر از خبر توییتر فارسی، صحبت از مذاکرات هسته‌ای و پیگیری اخبار مرتبط با این موضوع در توییتر بیشتر از هر خبر دیگری به‌چشم می‌خورد. در این حال و هوا، صفحه توییتر آیت‌الله جوادی‌آملی که به بازنشر بیانات رسمی ایشان می‌‌‌‌پردازد، این توییت را منتشر کرد: «باید طوری توافقات را نوشت که کسی نتواند زیر آن بزند و از تعهد خود شانه خالی کند. اگر کشوری توانست یکطرفه از توافق خارج شود، یعنی قرارداد عوامانه نوشته شده است. مذاکره با جهان، فهم بالغ سیاسی بین‌المللی می‌خواهد.‌»

یکی از عوامل تعیین‌کننده مسیر بورس همواره جهت‌گیری دلار در بازار آزاد بوده است. رفتار چند هفته اخیر بازار سهام اما از واگرایی این دو خبر می‌دهد. یکی از عوامل موثر بر این رفتار متناقض وجود رکود عمیق و لیست بلند بالایی از ابهامات و نگرانی‌ها است. با این حال به نظر می‌رسد در صورتی که مسیر فعلی کاهش ارزش ریال ادامه یابد، زمینه واکنش بازار در کوتاه‌مدت فراهم خواهد شد؛ واکنشی که معمولا به‌صورت غیرمترقبه و مقارن با اوج بدبینی در میان سرمایه‌گذاران روی می‌دهد.
تغییر رابطه سهام و دلا‌ر؟
 بازار سهام در هفته گذشته کمابیش در شرایط انجماد بود، به نحوی که به‌رغم شتاب‌‌‌گیری تضعیف ارزش ریال در بازار آزاد، تحرک متناسبی از خود نشان نداد. شاخص بورس تنها به لطف رونق خفیف روز چهارشنبه رشد ۷/ ۰ درصدی در مقیاس هفتگی را به ثبت رساند و ارزش معاملات روزانه نیز در کانال ۳‌هزار میلیارد تومان، معادل کف ارزش معاملات روزانه در سال‌جاری نوسان کرد. با این حال، از منظر فروشندگان انگیزه عرضه تا حد زیادی تضعیف شده و به جهت نموداری هم،  شاخص کل در منطقه حمایت‌‌‌های متعدد و قوی در کانال ۳/ ۱میلیون واحدی قرار گرفته است. ترکیب بی‌‌‌میلی فروشندگان با تضعیف ارزش ریال موجب شده امکان چرخش روند بازار سهام در صورت تحریک مختصر طرف تقاضا در کوتاه‌‌‌مدت فراهم باشد. در این میان، سایه مذاکرات هسته‌‌‌ای کماکان بر سر بازار گسترده است و با توجه به نوسانات ارز همگام با تحولات این حوزه در روزهای اخیر، به دقت از سمت سهامداران دنبال می‌شود. 

بورس به دلار می‌‌‌بازد؟
بنا به سوابق تاریخی، اصلی‌‌‌ترین عامل تعیین‌کننده رفتار بورس در گذشته جهت‌‌‌گیری ارز در بازار آزاد بوده است. رفتار چند هفته اخیر بازار سهام اما نشانه‌‌‌های واگرایی قابل ملاحظه‌‌‌ای از مسیر ارز نشان داده، تا جایی که این ابهام را در ذهن بخش مهمی از سرمایه‌گذاران مطرح کرده که آیا این رابطه تاریخی تضعیف شده یا کماکان پابرجاست؟ مطالعه دقیق‌‌‌تر روند گذشته نشان می‌دهد که در اغلب نمونه‌‌‌ها، در فاز نخست سیکل تضعیف معنادار ریال، واکنش بورس کند و تا حد زیادی تدریجی بوده است. به این ترتیب، با آغاز کاهش ارزش ریال، لیست بلند بالایی از ریسک‌های حاکم بر بورس و توجیهات عدم‌واکنش قیمت سهام مطرح می‌شود که مقارن با یک دوره کاهش قابل ملاحظه ارزش دلاری سهام است. با این وجود، رفتار بعدی بازار، پس از یک وقفه کوتاه، عبارت از خیزش سمت تقاضا و تبدیل آن به یک دوره رونق مستحکم است که نه‌تنها اثر کاهش ارزش پول را جبران کرده بلکه در مواردی موجب بیش‌پرتاب قیمت سهام شده است. در شرایط فعلی نیز شباهت زیادی با دوره‌‌‌های اولیه بی‌‌‌تفاوتی به کاهش ارزش ریال به چشم می‌‌‌خورد، به‌نحوی که در ۳ماه گذشته، بازار سهام حدود ۲۱‌درصد از ارزش ارزی خود را از دست داده است. با این حال، بورس تهران نه‌تنها در رکود عمیق فرو رفته است بلکه لیست بلند بالایی از دلایل رکود و عدم‌خوش‌‌‌بینی نسبت به روند آتی نیز در بین کارشناسان مطرح می‌شود. این در حالی است که بنا بر تجربه تاریخی، در صورتی که مسیر فعلی کاهش ارزش ریال ادامه یابد، زمینه واکنش بازار در کوتاه‌‌‌مدت فراهم خواهد شد؛ واکنشی که معمولا به صورت غیرمترقبه و مقارن با اوج بدبینی در میان سرمایه‌گذاران روی می‌دهد.

  آفات تورم برای سرمایه‌گذاران
در حالی که این فرضیه نزد تعداد کثیری از فعالان بازار سرمایه وجود دارد که رشد تورم در نهایت به نفع قیمت سهام و رونق بورس تمام می‌شود، شواهد تجربی مخالف متعددی در این رابطه در سطح جهانی مطرح است. فارغ از آنکه بازدهی شاخص‌‌‌های سهام در کشورهای توسعه‌‌‌یافته در دوران تورمی به لحاظ واقعی مثبت نبوده است، از منظر رفتارشناسی فعالان اقتصادی نیز پیامدهای منفی برای بازارها دارد. یکی از بارزترین موارد، تغییر ذائقه ریسک‌‌‌پذیری سرمایه‌گذاران در اثر تورم‌‌‌های مزمن و بالاست. در چنین فضایی، بی‌‌‌ارزش شدن مستمر دستمزدهای ثابت از یکسو انگیزه اشتغال را نزد کارکنان کاهش می‌دهد و از سوی دیگر آحاد جامعه را به سمت رفتارهای پرمخاطره سرمایه‌گذاران جهت جبران کاهش قدرت خرید سوق می‌دهد.

نمونه بارز این مساله در بازارهای جهانی در حال حاضر در سوق یافتن اکثر معامله‌‌‌گران خرد و غیرحرفه‌‌‌ای به سمت سهام بی‌‌‌پشتوانه یا رمزارز‌‌‌های نوپا و عجیب به چشم می‌‌‌خورد که بعضا رشدهای انفجاری و سقوط‌‌‌های پردامنه در قیمت این دارایی‌‌‌ها را رقم زده است. در کشور ما نیز، به‌ویژه در سال‌جاری، با پیشی گرفتن تورم از بازده دارایی‌‌‌های متعارف، نشانه‌‌‌های رفتار پرمخاطره نزد سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌‌‌ای در تمرکز بر رمزارزها یا حتی خود دلار قابل مشاهده است؛ در بازار سهام هم هرازگاهی نشانه‌‌‌های هجوم سفته‌‌‌بازانه به شرکت‌های کوچک دیده می‌شود که به دلیل فضای رکودی کل بازار چندان پردامنه نیست. در هر صورت، آنچه مشخص است اینکه روند پرشتاب کنونی تورم در کشور نه‌تنها به نفع بورس تمام نشده بلکه با ایجاد سوءانگیزه در رفتار سرمایه‌گذاران و شاغلان، تبعات منفی برای کلیت اقتصاد در پی داشته است. از این رو، مهار تورم فزاینده کنونی از طریق گشایش در فضای تحریم و سیاست منضبط پولی نه‌تنها به ضرر بازار سرمایه نیست بلکه به طور بالقوه می‌تواند یکی از انگیزه‌‌‌های بازگشت بورس به فضای رونق و شکوفایی واقعی باشد.

  معنای چرخش «پاول» برای بازارهای جهانی
رئیس بانک مرکزی آمریکا در یک چرخش آشکار در هفته‌‌‌های اخیر، طی یک جلسه رسمی در یکی از کمیته‌‌‌های مجلس به صورت علنی اقرار کرد که تورم بالا ممکن است موقتی نباشد و برای مهار آن احتمالا لازم است فدرال رزرو سیاست انقباض پولی را سریع‌‌‌تر و عمیق‌‌‌تر از قبل پیگیری کند. این موضع‌‌‌گیری از این جهت حائز اهمیت بود که تا پیش از این، وی به عنوان بیان‌کننده رسمی مواضع این نهاد پولی همواره بر موقتی بودن تورم بالا تاکید می‌کرد. پس از این اظهارات، روند افزایش ارزش دلار تقویت و بازار دارایی‌‌‌های ریسک‌‌‌پذیر شامل سهام تا حدی تضعیف شد. این چرخش سیاست در نهاد تصمیم‌گیر پولی در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، پیامدهای مهمی برای سرمایه‌گذاران در کل دنیا به دنبال دارد. به طور تاریخی، دوره‌‌‌های انقباض سیاست پولی دلار برای کل دارایی‌‌‌های ریسک‌‌‌پذیر به‌ویژه سهام غیرآمریکایی و نیز بازار مواد خام و کالا مقارن با فشار بر قیمت‌ها و فضایی آکنده از رکود و درجا زدن در بهترین حالت بوده است. ترکیب چرخش پولی اخیر فدرال رزرو با ارزش‌‌‌گذاری فعلی بازارهای سهام و کالاها (که در محدوده‌‌‌های بالای تاریخی قرار دارند) می‌تواند ترمز رونق بازارها را در افق سال آتی بکشد؛ وضعیتی که معنای عملیاتی آن برای سرمایه‌گذاران وابسته به قیمت‌های جهانی کالا نظیر فعالان بورس تهران عبارت از ضرورت احتیاط در پیش‌بینی قیمت کامودیتی‌‌‌ها در مدل‌‌‌های تحلیلی در افق سال آینده خواهد بود.