بازار سهام قبلا شاهد روزهای سخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری هم بوده‌است، اما در بسیاری از بازارهای دارایی به‌ندرت به یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌باره اوضاع توفانی شده‌است. سرمایهگذاران خود را در دنیای جدیدی یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که به مجموعه قوانین جدیدی نیاز دارد. اکونومیست نیز سرمقاله این هفته خود را به شرح وضعیت بحرانی بازارهای دارایی اختصاص داده‌است.
سهام شرکت‌های پیشرو آمریکایی در شاخص اساندپی۵۰۰، در کمترین سطح خود در سال‌جاری، تقریبا یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌چهارم ارزش خود را از دست داد و بیش از ۱۰تریلیون دلار ارزش بازار را از بین برد. اوراق قرضه دولتی که مطمئن‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین صورت از اوراق بهادار هستند، به شدت دچار مشکل شده‌اند؛ خزانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری بدترین سال خود را از ۱۹۴۹ تجربه می‌کند. در همین حال، قیمت مسکن در همه‌جا از ونکوور تا سیدنی در حال کاهش است. بیت‌کوین سقوط کرده‌است. تحمل چنین ضربه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در زمانی‌که سرمایهگذاران به تورم پایین عادت کرده بودند، دشوارتر نیز هست، پس از بحران مالی جهانی ۲۰۰۹-۲۰۰۷، بانک‌های مرکزی در تلاش برای احیای اقتصاد، نرخ بهره را کاهش دادند.
همان‌طور که نرخ‌ها کاهش یافت و پایین‌ماند، قیمت دارایی‌ها افزایش پیدا کرد. از پایین‌ترین سطح ارزشی در ۲۰۰۹ تا اوج خود در سال۲۰۲۱، ارزش ثبت‌شده در اساندپی۵۰۰ هفت‌برابر شد. سرمایهگذاران خطرپذیر، چک‌های بزرگتری برای هر نوع استارت‌آپ نوشتند. بازارهای خصوصی در سراسر جهان، سهام شخصی، دارایی‌های شخصی، زیرساخت‌ها و وام‌های خصوصی، چهار‌برابر شد و به بیش از ۱۰تریلیون دلار رسید.
تغییر چشمگیر امسال با افزایش نرخ بهره آغاز شد. فدرال‌رزرو با بیشترین سرعتی که فقط در ۱۹۸۰ به‌چشم می‌خورد، نسبت به هر زمان دیگری سیاست‌های انقباضی درپیش گرفته‌است و سایر بانک‌های مرکزی جهان نیز به‌تبع آن سیاست‌های تهاجمی را در دستور کار قرار داده‌اند. با وجودی‌‌‌‌‌‌‌‌‌که علت اصلی چنین سیاست‌هایی ظهور مجدد تورم است، در سرتاسر جهان ثروتمند، قیمت‌های مصرف‌کننده با سریع‌ترین میزان رشد سالانه در چهار دهه اخیر در حال افزایش هستند. این دوره از پول گران‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر نیازمند تغییر در نحوه رویکرد سرمایهگذاران به بازارهاست. اول آنکه به‌طور قطع بازده موردانتظار بالاتر خواهد بود. با کاهش نرخ بهره در سال‌های صعودی ۲۰۱۰، درآمد آتی به سود سرمایه تبدیل شده بود. نکته منفی قیمت‌های صعودی، بازده موردانتظار کمتر بوده‌است.
نکته قابل‌توجه این است که زیان سرمایه امسال ورق را برمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرداند: بازده واقعی آینده افزایش یافته‌است. سال‌گذشته بازدهی ۱۰ساله منهای یک‌‌درصد یا کمتر بود، اما اکنون حدود ۲/ ۱درصد است. هرچند سرمایهگذارانی که این اوراق را در آن دوره نگه داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، متحمل ضرر زیادی بر سرمایه خود شده بودند، اما اکنون سود بیشتر به‌معنای بازده واقعی بالاتر در آینده است. بدیهی است که هیچ قانونی مبتنی بر اینکه اگر قیمت دارایی بسیار کاهش یابد، نمی‌تواند بیشتر از آن نیز سقوط کند، وجود ندارد. در حال‌حاضر بازارها در انتظار خبرهای فدرال‌رزرو درباره سرعت افزایش نرخ بهره هستند. رکود اقتصادی احتمالی در آمریکا چشمانداز سود را از بین میبرد، ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری را کاهش میدهد و قیمت سهام را پایین خواهد کشید. با این‌حال، همان‌طور که وارن بافت زمانی استدلال کرد، سرمایهگذاران آینده‌نگر باید از کاهش قیمت سهام خوشحال شوند. فقط کسانی که قصد فروش در اولین فرصت را دارند از قیمت‌های بالا راضی هستند.
سرمایهگذاران مضطرب یا فاقد نقدینگی در پایین‌ترین سطح سهام خود را خواهند فروخت و موجبات پشیمانی خود را فراهم خواهند آورد. کسانی که مهارت، آسودگی خیال و سرمایه بیشتری دارند از بازده موردانتظار بالاتر استفاده کرده و پیشرفت خواهند کرد. قانون دوم شرایط فعلی، کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت‌شدن افق سرمایهگذاران است. با کاهش ارزش فعلی جریان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های درآمدی آتی، نرخ‌های بهره بالاتر افراد را بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تاب می‌کند. این امر ضربه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای موثر به قیمت سهام شرکت‌های فناوری وارد کرده‌است که نوید سودهای فراوان در آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دور را می‌دادند. قیمت سهام پنج شرکت بزرگ فناوری موجود در اساندپی۵۰۰ که یک‌پنجم ارزش آن را تشکیل می‌دهند، در سال‌جاری ۴۰درصد کاهش یافته‌است.
همان‌طور که بازار از شرکت‌های جدید دور و به سمت شرکت‌های قدیمی متمایل می‌شود، مدل‌های تجاری به‌ظاهر فرسوده، مانند بانکداری اروپایی، جان‌تازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای پیدا می‌کنند. هرچند که تمامی شرکت‌های نوپا از تامین‌مالی محروم نمی‌شوند، اما مبالغ تامین‌مالی کوچک‌تر شده و سهام کمتری به‌فروش می‌رسد. در چنین شرایطی، سرمایهگذاران برای شرکت‌هایی با هزینه‌های اولیه سنگین و وعده سودهای دور و دراز، صبر کمتری خواهند داشت. با وجود آنکه تسلا تاکنون موفقیت‌آمیز بوده‌است، اما خودروسازان قدیمی دوباره در مرکز توجه قرار گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. این شرکت‌ها می‌توانند از جریان نقدی سرمایه‌گذاری‌های گذشته استفاده کنند، درحالی که برای شرکت‌های نوپایی که ارزش سرمایه‌گذاری دارند، جذب سرمایه سخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر خواهد بود.
و در نهایت قانون سوم این است که استراتژی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سرمایه‌گذاری تغییر خواهد کرد. یکی از رویکردهای رایج از دهه۲۰۱۰، ترکیب سرمایه‌گذاری با شاخص منفعل در بازارهای عمومی با سرمایه‌گذاری فعال در بازارهای خصوصی بود. این امر باعث شد تا مقادیر زیادی پول به سمت اعتبار خصوصی جریان یابد که در اوج خود بیش از یک‌تریلیون دلار ارزش داشت. تقریبا یک‌پنجم از پرتفوی صندوق‌های بازنشستگی دولتی آمریکا در سهام و دارایی‌های خصوصی بوده‌است. معاملات سهام خصوصی حدود ۲۰درصد از ارزش معاملات را به خود اختصاص داده بودند. هرچند از سویی این استراتژی آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیر بهنظر می‌رسید، اما نه آن قسمتی که اکنون صنعت تمایل به نقد آن دارد. از نظر منتقدان، سرمایه‌گذاری روی شاخص محکوم به شکست است، زیرا شرکت‌های فناوری از نظر شاخص‌هایی که براساس ارزش بازار تعیین می‌شوند، بیش از حد ارزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری می‌شوند. در نهایت سرمایه‌گذاری شاخصی از بین نخواهد رفت، چراکه یکی از راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساده برای تعداد زیادی از سرمایهگذاران به‌منظور دستیابی به بازده متوسط بازار است.
سرمایه‌گذاری‌های خصوصی با کارمزد بالا، از جمله مواردی هستند که مستحق بررسی موشکافانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر خواهند بود. در حال‌حاضر عملکرد دارایی‌های خصوصی بسیار موردتحسین قرار گرفته‌است. تخمین زده می‌شود صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی در سطح جهانی، ارزش شرکت‌هایی را که مالک آنها هستند را تا ۲/ ۳درصد افزایش داده‌اند، این درحالی است که ارزش شاخص اساندپی ۳/ ۲۲درصد کاهش یافت. از آنجایی‌که دارایی‌های صندوق‌های خصوصی معامله نمی‌شوند، مدیران در مورد ارزشی که برای آنها قائل می‌شوند، اختیارات گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دارند. آنها در اعلام کاهش ارزش این دارایی‌ها بسیار کند هستند، شاید به این دلیل که قرارداد آنها براساس ارزش سبد پورتفوی آنهاست، با این حال کاهش ارزش شرکت‌ها در نهایت حتی در کسب‌وکارهای خصوصی نیز احساس خواهد شد. با گذشت زمان، سرمایهگذاران دارایی‌های خصوصی که فکر می‌کردند از سقوط در بازارهای عمومی حفظ شده‌اند نیز با ضرر مواجه خواهند شد.
آرتور هیز (Arthur Hayes)، بنیان‌گذار صرافی بیتمکس (BitMEX) پیش‌بینی کرده است که بانک مرکزی آمریکا در سال ۲۰۲۳ دوباره چاپ پول را آغاز می‌کند و این مسئله باعث افزایش قیمت بیت کوین و سایر دارایی‌های پرریسک می‌شود.علاوه بر این، او اعلام کرده که بیشتر به دارایی‌های دیجیتالی علاقه‌مند است که با بیت کوین و اتریوم همبستگی دارند و با افزایش قیمت این دو ارز دیجیتال حداقل به اندازه آنها رشد می‌کنند.
با وجود کاهش علنی رشد سرعت قیمت‌ها در بازارسهام و احتمال تداوم این روند در روزهای آینده بهنظر می‌رسد بازارمذکور در کف کانال ۴/ ۱میلیون واحد با مشکلات جدیدی مواجه شود. در دومین هفته آذرماه درحالی ارزش معاملات خرد این بازار، پرنوسان دنبال شد که طی هفته گذشته شاخص‌کل این بازار افت بیش از یک‌درصدی را در کارنامه خود به‌ثبت رساند.
حصار متزلزل بورس
بورس تهران در حالی در هفته گذشته سه روز متوالی نزولی را پشت‌سر گذاشت که برخی گمانه‌زنی‌ها از رونق مقطعی بورس به‌دلیل ترافیک انتشار گزارش آبان ماه حکایت می‌کرد. با انتشار عملکرد نسبتا مثبت برخی صنایع بهنظر می‌رسید از فشارفروش و معامله نمادها در سطوح منفی کاسته شود اما حتی این مهم نیز نتوانست از روزهای رخوت‌انگیز آخرین ماه پاییز بکاهد؛ به این‌ترتیب قرارگرفتن ارزش معاملات خرد سهام طی آخرین روز معاملاتی هفته قبل در سطح دو‌هزار و۸۶۹میلیارد تومان سبب شد تا بازارسهام روزهای کم‌رمقی را تجربه کند. بررسیها نشان میدهد با تغییر رویکرد ایران و اروپا نسبت به مذاکرات برجامی، زمینه برای تحولات جدید در بازارهای دارایی در حال شکل‌‌‌‌‌‌گیری است. با این‌حال پیش‌بینی کارشناسان اقتصادی حاکی از آن است که فعالان اقتصادی به دلیل ابهامات چندوجهی متغیرهای اثرگذار بر بازارهای دارایی برنامه خاصی در بلندمدت نمی‌توانند داشته باشند. برآیند اظهارات کارشناسان بازارسرمایه نیز از یک نکته مهم نشات می‌گیرد: اهالی بازارسهام نسبت به سایر بازارها در وضعیت پیچیده‌‌‌‌‌‌تری قراردارند و این وضعیت در روزهای آتی ممکن است با شدت بیشتری همراه شود.
جابهجایی نمادها در روند شاخص
این روزها شاید مهم‌ترین دغدغه فعالان بورسی حول محورهایی همچون نرخ دلار، سرنوشت قیمت کالاهای اساسی در سطح جهانی، ابهامات بودجه‌ای، پرونده باز مصائب‌اقتصادی، چشمانداز نرخ تورم و محدودیت‌های دامنه‌نوسان باشد. طبیعتا در چنین شرایطی صاحبان سرمایه نمی‌توانند دارایی ریالی خود را روانه بازارهای پرریسک سرمایه‌گذاری کنند. از این‌رو بهنظر می‌رسد در هفته پیشرو تالارشیشه‌ای همچنان درگیر نوسان باشد.
در همین رابطه مهدی، افنانی کارشناس بازارسهام با اشاره به سناریوهای مختلف برای روند بازارسرمایه در روزهای آتی گفت: وضعیت بازارسهام به‌گونه‌ای نیست که بتوان انتظار ورود پول حقیقی به بورس را در روزهای آینده داشت؛ با این حال سناریوهای مختلفی برای سرمایهگذاران قابل‌ترسیم است اما یکی از سناریوهای محتمل در بازه کوتاهمدت روند نوسانی مثبت توام با آهسته‌ترین حالت ممکن است، اگرچه در هفته گذشته از ۵روز معاملاتی تنها شاخص‌کل توانست دو روز را با سبزپوشی خاتمه دهد اما این روند دلیل منطقی برای ازدست‌رفتن ابرکانال فعلی نیست. در همین حال بهنظر می‌رسد سرمایهگذاران به تفاوت‌های این بازار و بازارهای رقیب و روندی که در حال طی‌کردن هستند، واقفند. برهمین اساس انتظار دست پیدا‌کردن بورس به فضایی عاری از رکود و رخوت معاملاتی در کوتاهمدت انتظاری غیرمنطقی است.
او با بیان اینکه حواشی مرتبط با بودجه۱۴۰۲، روند دادوستدهای صنایع پیشرو را غیرقابل پیش‌بینی کرده‌است، عنوان کرد: با عنایت به افزایش انتظارات تورمی در بازار ارز و همسویی سایر بازارها در این مسیر، برخی صنایع می‌توانند نسبت به صنایع دیگر در مسیر افزایشی حرکت کنند، اما یکی دیگر از موضوعاتی که می‌تواند بر جذابیت بازارسهام بیفزاید، مساله عرضه خودرو در بورس‌کالا است که به مرور می‌تواند انگیزه‌ای برای ورود پول حقیقی به بورس ایجاد کند، اما پالایشی‌ها و پتروشیمی‌ها نیز در وضعیت جدیدی قرارگرفته‌‌‌‌‌‌اند. تداوم روند صعودی قیمت دلار نیمایی و آزاد از موضوعات حائزاهمیتی است که می‌تواند برخی صنایع را در مسیر قیمتی متفاوتی قرار دهد. با توجه به اینکه این صنایع نقش مهمی در روند شاخص‌کل ایفا می‌کنند، تغییرات مثبت ایجادشده در این بخش می‌تواند سمت و سوی جدیدی به طرف تقاضا بدهد.
البته این مهم به وضعیت نرخ خوراک گروه‌های مذکور در بودجه۱۴۰۲ بستگی دارد. افزایش قیمتی که از سوی بانک‌مرکزی درخصوص املاک و مستغلات نیز مطرح شده‌است نیز تا حدودی می‌تواند در کوتاهمدت بر NAVشرکت‌های فعال در حوزه مسکن اثرگذار باشد. حاشیه سود گروه‌های غذایی نیز حاکی از آن است که این گروه‌ها می‌توانند با گشایش‌های جدید قیمتی روبه‌رو شوند. محتمل‌بودن این سناریو در دی‌‌‌‌‌‌ماه بیشتر خواهدبود، اما در دو هفته پایانی آذر می‌توان شاهد چرخش روند برخی صنایع از نظرنوسان قیمتی بود، به‌طوری‌که می‌توان گفت روند مذکور تا داغ‌شدن بحث بودجه ادامه یابد. به گفته این کارشناس، در هفته‌جاری ممکن است نمادهای کوچک با رشد بیشتر تقاضا از رقبای خود جلو بیفتند؛ این در حالی است که با تداوم وضعیت کنونی جریان دادوستدهای نمادهای بزرگتر ممکن است با نوسان بیشتری دنبال شود، با این‌حال بعید بهنظر می‌رسد بازار در روزهای آینده با اصلاح شدید قیمتی مواجه شود.
بررسیها نیز نشان میدهد فارغ از میزان خروج پول از منظر بنیادی دلیلی برای اصلاح و ریزش ادامهدار قیمت وجود ندارد، اما اگر به دلایل غیر‌بنیادی بازار محدوده فعلی را از دست بدهد، به‌سرعت کانال ازدست‌رفته را باز‌پس خواهد گرفت. او به استقبال سرد سرمایهگذاران از گزارش‌های مثبت برخی صنایع در آبان ماه اشاره و اظهارکرد: با توجه به بهبود عملکرد برخی صنایع در آبان ماه اما سرمایهگذاران همچنان با احتیاط معاملات بورسی را دنبال می‌کنند؛ این در حالی است که در کنار این موضوع افزایش قیمت دلار در سامانه نیمایی و کاهش فاصله آن با بازار آزاد دلایل قانع‌کننده‌‌‌‌‌‌ای برای ورود پول حقیقی به بازار محسوب می‌شوند، اما چشمانداز انتظارات تورمی نیز تاکنون نتوانسته منجر به تغییر استراتژی سرمایهگذاران شود. درجه بیاعتمادی سرمایهگذاران به بازارسهام به حدی رسیده است که نمی‌گذارد بار روانی این مهم منجر به آرامش‌خاطر سرمایهگذاران برای واردکردن سرمایه ریالی خود به بورس شود.
تداوم وضعیت نوسانی
برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که اثر مثبت حمایت دولت از بورس در بسته سیاستی ده‌‌‌‌‌‌بندی و حمایت حقوقیها از بازارسرمایه در دو هفته اخیر به‌شدت رنگ‌باخته است؛ به‌طوری‌که بورس مجددا با فاز جدیدی از بی‌اعتمادی‌ها مواجه شده‌است. در همین رابطه محمد شکری عنوان کرد: رفتار معامله‌گران نشان میدهد اهالی این بازار تحت‌تاثیر سیاستگذاری‌های مُسکن‌وار متولیان مربوطه انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بورس ندارند. این موضوع حتی بر عملکرد مثبت شرکت‌ها در آبان ماه نیز سایه افکنده و رفتار سرمایهگذاران تحت‌تاثیر این موضوع همواره با هیجان‌کاذب نسبت به خروج از بورس توام شده‌است. این شرایط در حالی است که وضعیت قیمت کالاهای اساسی نیز در ابهام بزرگی قرار دارد. چشمانداز کاهشی نرخ بهره در ایالات‌‌‌‌‌‌‌متحده به احتمال قوت‌گرفتن رکود جهانی دامن می‌زند. از این منظر فعالان بورسی به‌درستی نمی‌دانند با چه وضعیتی قرار است مواجه شوند.
در شرایطی که از ماه‌ها قبل سه ابرمحرک اصلی شامل؛ سرنوشت مذاکرات برجامی، نرخ ارز و تورم عمومی سبب افت و خیز شدید قیمتی در این بازار شده بود، با رنگ باختن حمایت‌های تصنعی سیاستگذار، مجددا بورس به نقطه ابتدایی آبان ماه بازگشته است، اما سوال مهم آن است که؛ چرا بورس به‌رغم رونق بازارهای رقیب تا حدود زیادی از تورم قیمت‌ها در اغلب نمادها جامانده است؟ عده‌ای از تحلیلگران بورسی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» مطرح کردند که تداوم پایین‌بودن ارزش معاملات خرد سهام و کفه سبک تراز و از سمت متقاضیان خرید سهام به‌قدری ضعیف است که نمی‌توان در کوتاهمدت به بهبود عملکرد مثبت بورس تهران خوش‌‌‌‌‌‌بین بود.
شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران در دادوستدهای هفته گذشته با ریزش قابل‌توجهی نسبت به هفته ماقبل معاملاتی مواجه شد. فعالان در انتظار جهش نماگر اصلی به سطوح بالاتری پس از تثبیت نماگر اصلی در کانال ۴/ ۱میلیون‌واحدی بودند اما در هفته گذشته با تغییر راهبرد معامله‌گران که دست به چینشی تازه در پرتفوی خود زدند؛ یکسری از بورس‌بازان سمت فروش را سنگین کرده و دیگر سرمایهگذاران به سمت شرکت‌های کوچک بورسی کوچ کردند.
از نکات حائزاهمیت معاملات می‌توان به واگرایی شاخص‌کل هم‌وزن که از تمام نمادهای معاملاتی به یک میزان تاثیر می‌پذیرد نسبت به شاخص‌کل که عمدتا تحت‌تاثیر وزن صنایع و شرکت‌های بزرگ بازار بوده، اشاره کرد. در هفته منتهی به ۱۶ آذر ماه شرکت‌های کوچک و متوسط همانند هفته‌های ماقبل معاملاتی با اقبال از سوی معامله‌گران همراه شدند. جریان نقدینگی از سوی سرمایهگذاران نشان میدهد بازدهی دماسنج اصلی بورس در هفته ماقبل معاملاتی به رقم ۵۱/ ۰درصدی رسید اما طولی نکشید که در هفته گذشته معامله‌گران رو به شناسایی سود آوردند و در نتیجه برآیند دادوستدهای هفته گذشته به افت ۰۳/ ۱درصدی انجامید.
بررسی این معیار بورسی حاکی از این بوده که از ابتدای ماه جای تاکنون با ۴۱/ ۰درصد افت به لحاظ بازدهی همراه شده‌است و از ابتدای سال‌جاری نیز شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران فقط ۶/ ۲درصد بازدهی برای سرمایهگذاران به ارمغان آورده است. رقم مذکور نشان از این مهم دارد که با فرض اینکه یک سرمایه‌گذار تمام نمادهای معاملاتی فعال در بورس تهران را در پرتفوی خود داشته باشد، حال توانسته ۶/ ۲درصد بازدهی به‌دست آورد (این رویداد کاملا محال است). به هر‌ترتیب بررسی اوضاع و احوال دیگر نماگر و البته شفاف بورسی حاکی از این است که شاخص‌کل هم‌وزن در هفته گذشته ۹۶/ ۰درصد افزایش را به‌ثبت رسانده است. این معیار بورسی در اولین هفته معاملاتی آذرماه ۲۳/ ۱ درصد رشد و از ابتدای آذر تاکنون ۱۲/ ۳ درصد افزایش را به خود اختصاص داده است.
واگرایی شاخص‌های سهامی (شاخص‌کل هم‌وزن و شاخص‌کل) فقط به هفته گذشته ختم نمی‌شود بلکه از ابتدای سال‌جاری تاکنون به روایت آمار این مهم در یک شمای بزرگتری نیز به‌چشم می‌خورد. از نمایی دیگر شاخص هم‌وزن از ابتدای سال‌جاری تاکنون توانسته ۷۶/ ۱۹درصد رشد را به تصویر بکشد. صعود نرخ دلار در بازار آزاد طی روزهای پایانی هفته گذشته به‌طور مجدد باعث افزایش فاصله این ارز با نرخ دلار نیمایی شد. این رویداد یقینا به نفع شرکت‌هایی که متاثر از نوسان‌های نرخ ارز هستند نخواهد بود. در صورت تداوم و شکاف بیشتر این نرخ یقینا سودآوری شرکت‌ها تحت‌تاثیر منفی قرار می‌گیرد.
در این میان و از نگاهی کلان نباید فراموش کرد که در وضعیت فعلی نرخ نیمایی شرایط به‌مراتب بهتری را نسبت به گذشته دارد. از طرفی تثبیت نسبی نرخ تورم در ارقامی بالا و چشمانداز افزایشی این مهم برای آینده نیز در موقعیت کنونی نتوانسته به‌عنوان موتور محرک رشد بورس در جریان دادوستدها ایفای نقش کند. در هفته گذشته میانگین خروج پول به رقمی بالغ بر ۹۷میلیارد‌تومان در بورس تهران رسید. هفته ماقبل نیز ۴۷میلیارد‌تومان و از ابتدای آذر ماه تاکنون ۶۱میلیارد‌تومان پول به‌طور میانگین روزانه از گردونه معاملات سهام خارج شده‌است. نبود چشمانداز شفاف در بازار سرمایه و تشدید ریسک‌های متعدد اقتصادی و سیاسی مواردی هستند که منجر به تعمیق سطح عدم‌اطمینان معامله‌گران بورسی شده‌اند.
از ابتدای آذر ماه تاکنون فقط ۲ روز معاملاتی ورود پول به بورس تهران صورت‌گرفت که در مجموع از سطح ۲۹میلیارد‌تومان نیز فراتر نرفت. بررسی میزان خروج نقدینگی به‌صورت روزانه در هفته منتهی به ۱۶ آذر ماه از روندی نسبتا کاهشی حکایت داشت. در اینجا ۲دیدگاه از سوی فعالان بازار مورد توجه قرار می‌گیرد. نخست اینکه بخش عمده پولی که در هفته‌های گذشته وارد بورس تهران شد و به‌عبارتی موجبات افزایش مقطعی شاخص‌کل را فراهم کرد، طی چند وقت اخیر از بازار سهام خارج شده‌است و در هفته گذشته سایر پول‌هایی که به واسطه حاکمیت قانون زائد معاملاتی (محدودیت دامنه‌نوسان) در مسیری فرسایشی قرار داشتند، به‌طور مقطعی موفق به خروج شدند. از سویی دیگر کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که عمده سرمایه معامله‌گران که با مشاهده تحرک اولیه در شرکت‌های بزرگ بازار وارد بورس شد، پس از تخلیه بخشی از سود با ایجاد تغییر در راهبرد معاملاتی معامله‌گران به سمت شرکت‌های کوچک و متوسط جهت جبران زیان تحمیل‌شده، تغییر مسیر داده‌اند. در این میان هم بودند اندک سرمایهگذارانی که دست از خرید سهام کشیدند و در انتظار بهبود اوضاع معاملات از بازار خارج شدند.
به هر‌ترتیب ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم)، میانگین هفته گذشته به رقم ۲هزار و ۲۰۰میلیارد‌تومان رسید و نسبت به میانگین هفته ماقبل که در رقمی بالغ بر ۲هزار و ۴۳میلیارد‌تومانی بود، افزایش داشت. میانگین این معیار بورسی از ابتدای آذر ماه تاکنون نیز ۲هزار و ۲۰۰میلیارد‌تومان برآورد می‌شود. هفته گذشته افزایش تحرک معامله‌گران خرد در برخی از صنایع به‌وضوح نمایان بود، به‌گونه‌ای که گروه خودرو و ساخت قطعات با ۷۵میلیارد‌تومان ورود پول حقیقی همراه شد. رتبه دوم به صنعت کانه فلزی با ۶۲میلیارد‌تومان و رتبه سوم به گروه اطلاعات و ارتباطات با ۱۵میلیارد‌تومان جذب نقدینگی از سوی سرمایهگذاران خرد تعلق گرفت.
در نقطه مقابل اما شرایط متفاوت رقم خورد به‌طوری که فرآورده نفتی با ۱۴۷میلیارد‌تومان فرار نقدینگی از سوی معامله‌گران حقیقی مواجه شد. محصولات شیمیایی با ۱۲۲میلیارد‌تومان و فلزات اساسی با ۸۶میلیارد‌تومان خروج پول از سوی معامله‌گران خرد همراه بودند. بررسی وضعیت معاملات کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی از افت قابل‌توجه نفت‌برنت در هفته گذشته حکایت دارد، به‌طوری که هر بشکه نفت در محدوده ۶/ ۷۶دلار مورد معامله قرار گرفت. دیگر کالای پایه از جمله مس در محدوده ۸۶۰۰ دلار (افزایشی) معامله شد، روی نیز با رشد قیمتی همراه بود. به باور کارشناسان اقتصادی با توجه به اینکه چین اقداماتی در راستای کاهش محدودیت‌های کرونایی را در دستور کار دارد مشاهده می‌شود که برای دومین هفته متوالی مس با افزایش تقاضا همراه شده است. حال با توجه به این مهم که این کشور از بزرگترین واردکنندگان مس در دنیا محسوب می‌شود، بازارها نیز با افزایش خوش‌بینی همراه شده‌اند.
در مجموع کلیت فلزات صنعتی گرایش‌های مثبتی در جهت حرکت در مدار مثبت از خود نشان می‌دهند. ارزیابی وضعیت نماگرهای بورس اوراق‌بهادار تهران در دادوستدهای هفته منتهی به ۱۶ آذر ماه نشان میدهد که در هفته گذشته شاخص ۳۰ شرکت بزرگ در مسیری نزولی قرار داشت. شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر نیز نمایی از کاهش قیمت‌ها را برای معامله‌گران‌ترسیم کرد. همان‌طور که اشاره شد شاخص‌کل هم‌وزن همچنان روندی افزایشی را تجربه کرد و شاخص‌کل بورس تهران برآیند منفی از معاملات را نشان داد.
افت بازار سهام طی روزهای گذشته تحت‌تاثیر اتفاقات مهم سیاسی‌اقتصادی رقم خورد و همواره سه عامل «نوسان‌های دلار»، «سیاست‌های بودجه‌ای» و «تحولات سیاسی‌اقتصادی» بر ادامه مسیر بازار تاثیرگذار خواهند بود. عوامل یادشده ریسک‌هایی هستند که بهنظر می‌رسد بازار سرمایه آن را درنظر گرفته و در محاسبات خود لحاظ خواهد کرد، چراکه ریسک سیاسی در بازار ما همواره منجر به تحولات ارزی شده اما در وزن‌کشی بین عوامل موثر، علاوه‌بر اینکه در یک‌سو فشارهای سیاسی ترس بازار را بیشتر می‌کند و در سوی دیگر تحولات ارزی قرار دارند که ریسک معاملات را افزایش می‌دهند. البته در این میان این نکته را باید درنظر گرفت که در کوتاهمدت ریسک‌ها و اتفاقات سیاسی اقتصادی هستند که اثرات قوی‌تر و منفی‌تری بر بازار سهام دارند.
چشمانداز صنایع
نیما میرزایی، کارشناس بازار سهام به تحلیل روند معاملات بورس پرداخت و گفت: «سکته قیمتی نفت و کاهش حدود ۱۰درصدی در کمتر از ۲۴ساعت موجب افزایش انگیزه فروش در گروه‌های دلاری بازار شد و در دو قطبی اخیر شکل‌گرفته در ماه‌های اخیر بین سهام‌ریالی (به لیدری خودرویی‌ها) و سهام دلاری بازار (به لیدری پالایشی‌ها) شاهد معاملات مثبت و پرحجم در سهام‌ریالی از جمله گروه‌های خودرویی و غذایی بودیم، به‌طوری‌که انگیزه فروش در کلیت سهم‌های دلاری بازار نیز تقویت شد.
همچنین خبر منفی مبنی‌بر کاهش گاز شرکت‌های پتروشیمی نیز انگیزه برخی معامله‌گران بازار سرمایه را درخصوص سهامداری با این مدل از نمادها و گروه مشابه آن (از نظر استفاده از گاز) کاهش داد که در نتیجه آن عرضه‌ها در گروه فلزات اساسی نیز مقداری شدت گرفت. هرچند مجموع عرضه‌های صورت‌گرفته با حمایت قوی به سابقه حقوقیها متعادل شد؛ رویه‌ای که در هفته‌های اخیر شاهد آن بودیم و در زمان شکل‌گرفتن هیجان فروش در معاملات، سهامداران عمده در کنار صندوق تثبیت اقدام به خرید‌های بزرگ و حمایتی کرده و مانع از خروج مداوم نقدینگی و شکل‌گرفتن موج فروش در بازار می‌شوند.
لازم به تاکید است که با توجه به قیمت‌های فعلی و شرایط کلی حاکم بر بازار سرمایه از جمله جاماندگی فاحش نسبت به بازارهای موازی، بهنظر می‌رسد خرید‌های صورت‌گرفته نسبتا کم‌ریسک بوده و در نهایت کام خریداران از جمله حقوقی‌های صبور را شیرین نیز خواهدکرد.» وی ادامه داد: «ضمن اینکه بررسیها نشان میدهد که منفی‌های روزهای اخیر بیشتر به شکل جابهجایی سهامداران بوده و همچنین برخی از معامله‌گران که نسبت به کف شاخص در ابتدای آبان ماه شاهد رشد دارایی‌شان هستند، در حال ذخیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی سود خود پرداخته‌اند، بنابراین می‌توان انتظار داشت که پس از یک اصلاح اندک و عمدتا به شکل زمانی رالی بعدی بازار سرمایه شکل بگیرد. این خوش‌بینی به تابلوی معاملات در کنار سیگنال‌های مثبت تکنیکال، به دلایل بنیادی نیز مرتبط است.
همان‌طور که اشاره شد بازار سرمایه نسبت به بازارهای رقیب خود جاماندگی معناداری دارد که عمدتا نیز به دلیل عدم‌رشد نرخ فروش شرکت‌ها منتج از کنترل شدید و تبعیض‌آمیز نرخ دلار نیمایی است، بنابراین هرگونه افزایش نرخ دلار سامانه نیما موجب افزایش سود‌دهی شرکت‌های بورسی و به‌تبع آن افزایش جذابیت تابلو خواهد شد و می‌توان انتظار رشد مجدد بازار سرمایه را تا سقف دو سال‌اخیر شاخص در ماه‌های پیشرو داشت.»
میرزایی تشریح کرد: «درخصوص گروه‌های جذاب بازار ، یکی از نشانه‌های شناخت بیشتر و بهبود عملکرد سرمایهگذاران، افزایش ارزش معاملات در کنار اخبار مثبت بنیادی است که در ماه‌های اخیر پیرامون گروه خودرویی شکل‌گرفته‌است، چراکه با حمایت همه‌جانبه نهادها از جمله سازمان بورس مبنی‌بر ورود محصولات‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان به بورس‌کالا، جذابیت این گروه برای معامله‌گران بیشتر نیز شده و احتمال می‌رود روند تقاضا در برخی نمادهای این گروه کماکان در میان‌مدت با توجه به کاهش احتمالی زیان‌سازی‌شان (به‌دلیل خروج از قیمت‌گذاری دستوری) باقی‌بماند.
همچنین گروه پالایشی نیز مشروط به افزایش مجدد قیمت جهانی نفت می‌تواند در بلندمدت جزو گروه‌های پرطرفدار بازار باقی‌بماند. گروهی که ریسک کمتری درخصوص تصمیم‌گیری‌های دولتی در زمینه قطعی برق و گاز و همچنین وضع عوارض صادراتی را به‌همراه دارد. موارد مرورشده البته پیشنهاد به خرید و فروش نیست و افرادی که دانش و تجربه کافی در زمینه معامله‌گری ندارند، بهتر است با توجه به چشمانداز مثبت بازار از صندوق‌های etf استفاده کنند. همچنین اخیرا دو صندوق اهرمی نیز به بازار معرفی شده‌اند که سرعت رشد و یا نزول بیشتری داشته و می‌توانند مورد بررسی اقشار ریسک‌پذیر قرار بگیرند.»
ابهام بودجه
ابراهیم سماوی، دیگر کارشناس بازار سرمایه تحلیلی از روند معاملات بورس تهران ارائه کرد و گفت: «حجم پول فعالی، موسوم به پول هوشمند همواره در بین بازارهای مالی و ابزارهای متفاوت سرمایه‌گذاری در حال چرخش است. با نگاهی به بازارهای موازی بالاخص سکه بهار‌آزادی که به مرز ۱۸میلیون‌تومان نزدیک‌شده، رشد قیمتی ۸/ ۶درصدی واحدهای مسکونی در تهران و فتح مجدد کانال ۳۶هزار‌تومانی سکه در بازار آزاد و غیررسمی نشان از عدم‌جذابیت بازار سرمایه در زمان حال دارد که ارزش معاملات کمتر از پنج‌هزار میلیارد‌تومان بورس اوراق‌بهادار تهران موید ادعای فوق است.
بازار سرمایه هم‌اکنون در سیطره ابهامات اساسی به‌سر میبرد که منجر به ادامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار‌شدن رکود آن شده و در شرایط فعلی صرفا شاهد چرخش حجم پول باقی‌مانده بازار در بین صنایع مختلف هستیم؛ این در حالی است که در روزهای اخیر نسبت به هفته‌های گذشته میزان خروجی سرمایهگذاران حقیقی افزایش یافته‌است. از مهم‌ترین دلایل افزایش ریسک سیستماتیک در روزهای اخیر بلاتکلیفی بودجه۱۴۰۲ است. بین بهارستان و پاستور اختلاف بر سر این است که آیا اول لایحه۱۴۰۲ بررسی شود یا برنامه توسعه هفتم که یک سال‌هم به‌تاخیر افتاده به مجلس بیاید. رئیس مجلس نظر بر این دارد که اولویت باید برنامه توسعه هفتم باشد و سپس بودجه‌کامل ۱۴۰۲ ارائه شود؛ در غیر‌این صورت وضعیت بودجه۱۴۰۲ به‌صورت دو دوازدهم یا سه دوازدهم مختومه خواهد شد.
با عنایت به اینکه جایگاه کلی بازار سرمایه در بودجه۱۴۰۲، برآورد منابع و مصارف دولت که به‌تبع آن محل تامین‌مالی کسری‌بودجه هم در آن دیده شده و همچنین نرخ‌های نهایی انرژی و سایر موارد مربوطه موثر بر بازار سرمایه وابستگی شدیدی به بودجه۱۴۰۲ دارد که این بلاتکلیفی به رکود بازار سرمایه بیش از پیش دامن زده است. در روز سه‌شنبه ۱۵ آذر ماه ۱۴۰۱ صنایع فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی مجموعا بیش از ۷۰میلیارد‌تومان خروج پول حقیقی وجود داشت که این خروج صرفا به دلیل گردش نقدینگی باقی‌مانده در بازار بین صنایع است. با توجه به عرضه‌های ادامهدار خودرو در بورس‌کالا و خبر تحویل زودتر از موعد آنها، صنعت خودرو و ساخت قطعات یکدست سبز رنگ شد.
در ادامه صنعت محصولات غذایی که در رشد اخیر بازار نسبت به صنایع کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌محور جا مانده بودند، مجددا با استقبال روبه‌رو شدند و حجم نقدینگی داخل بازار به سمت آنها سوق پیدا کرد. در نهایت با توجه به نرخ دلار نیمایی در محدوده ۲۸هزار‌تومان و همچنین کاهش شدت رشد نرخ بهره فدرال‌رزرو صنایع کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌محور در میان‌مدت مسیر رشد خود را طی خواهند کرد و اصلاح قیمتی این روزها صرفا نوسانی کوتاهمدت جهت چرخش پول در بین صنایع است.»
مریم محبی / کارشناس بازار سرمایه
در هفته‌ای که گذشت اتفاقاتی افتاد که در شرایط عادی باید بر بازار سرمایه نیز تاثیرات مطلوبی می‌گذاشت، اتفاق‌هایی از جمله افزایش نرخ دلار، ثبات تورم و…، اما با وجود اینکه بورس در کشور ما بازاری تورم‌‌‌‌‌‌‌‌دوست است این عوامل نتوانست باعث افزایش قیمت‌ها یا افزایش ارزش جایگزینی شرکت‌ها در بورس شود. بازار سهام از یک طرف به کف‌‌‌‌‌‌‌‌های حمایتی مهم رسیده و از طرف دیگر رمقی برای افزایش قیمت‌ها ندارد و اعتمادی برای جذب سرمایه نیست و به‌رغم وجود اخبار مثبت لازم افزایش قیمت‌ها را در بورس مشاهده نمی‌کنیم.
درحالی‌که بی‌‌‌‌‌‌‌‌واکنشی به اخبار مثبت با توجه به فضای ناشفاف و بی‌‌‌‌‌‌‌‌رمق بازار سهام ادامهدار خواهد بود با توجه به اینکه در انتهای سال هستیم، ممکن است اخبار منفی به بورس مخابره شود. اخباری مثل گزارش‌های عملکرد نامناسب و آمار اقتصادی ضعیف‌‌‌‌‌‌‌‌تر از چیزی که پیش‌بینی می‌شد، قطعی گاز، کمبود منابع و به‌طور کلی اخباری که می‌تواند باعث شود شرکت‌ها عملکرد منفی داشته باشند. در صورت اعلام مخابره‌شدن این اتفاقات منفی می‌توان انتظار کاهش شاخص‌کل را نیز داشت. با وجود اینکه بازار رشد خوبی را در ماه گذشته تجربه کرد، به دلیل نبود نقدینگی در بورس این روند متوقف و فرسایشی شد و سپس شاهد شیب ملایم کاهشی بودیم. در این میان باید توجه داشت پولی که توسط بانک‌مرکزی چاپ می‌شود با توجه به رشد و در نتیجه جذابیت بازارهای موازی مثل طلا، مسکن و دلار به آن سمت می‌رود و در این میان سهم بازار سرمایه با توجه به مداخلات شدید دولت و دستکاری‌‌‌‌‌‌‌‌های زیاد در بازار و حتی در شاخص‌کل تقریبا هیچ است.
این موضوع باعث می‌شود جو ناپایدار و بیاعتمادی را در بازار مشاهده کنیم و این‌ها مانع از ورود پول هوشمند و ماندگار به بازار می‌شود. بهنظر می‌رسد که این سیاست همچنان حداقل در کوتاهمدت ادامهدار باشد. در این میان باید توجه داشت که ارزش جایگزینی شرکت‌ها در این مدت تغییر کرده و دارایی شرکت‌هایشان تورم را پذیرفته و بزرگتر شده، لذا فعلا انتظار عددهای جدید را برای کف‌‌‌‌‌‌‌‌های حمایتی ندارم اما اگر بازار نتواند جلب‌اعتماد و جذب سرمایه داشته باشد بهنظر می‌رسد روند فرسایشی بتواند عده‌ای از سهامدارانی که الان در بازار حضور دارند را مجددا ناامید کند و باعث خروج پول شود و در نهایت نیز شاخص‌کل ریزش داشته باشد. اگر جذب پولی صورت نگیرد، روند معاملات مطلوب نباشد و بورس عملکرد مثبتی نداشته و اعتماد عمومی را جذب نکند؛ نه به تندی شیب قبل اما کف‌‌‌‌‌‌‌‌های حمایتی را خواهیم دید. در این میان دولت با به تعویق انداختن ارائه لایحه بودجه۱۴۰۲ به مجلس بر این عدم‌شفافیت‌‌‌‌‌‌‌‌ها دامن زده است. مشخص‌نبودن و عدم‌شفافیت برنامه‌های آتی دولت بر بیاعتمادی و ریسک ورود به بازار دامن زده و در نهایت پتانسیل بازار را برای ریزش تشدید می‌کند.
دانش سرمایه ارکا برای همراهان خود اخبار های بازار سرمایه را به صورت رایگان ارائه میدهد. مطالب بیشتر
بدون دیدگاه