اخبار بورس 1401.08.18

در هفته گذشته حمایت‌های متعددی از بازار سهام در دستور کار قرار گرفت. این حمایت‌ها با وجود کاستی‌های موجود در خود، اما توانستند تا حدی رونق را دوباره به بورس بازگردانند، اما یکی از مواردی که آینده این بازار را تهدید می‌کند، رشد بدون استراحت نماگر‌های اصلی بازار سهام است. با توجه به این موضوع که روند‌های بازار‌های مالی همواره از موج‌های کوچک و بزرگی تشکیل می‌شوند، بنابر این رشد و افت در این بازار‌ها باید همراه با دم و بازدم‌های متوالی باشد که در نهایت باعث به‌وجود آمدن روند‌های بلندمدت می‌شوند. در غیر‌این‌صورت هنگامی که یک بازار مالی بدون اصلاح، روند صعودی قدرتمندی را طی کند، در انتهای این رشد و در محدوده سقف بازار باید انتظار یک ریزش قابل‌توجه و نسبتا بلندمدت را داشت که در سال‌های گذشته نیز سهامداران به‌خوبی تجربه کردند، در نتیجه برای موثر‌بودن حمایت‌های انجام‌شده از بازار، سیاستگذار باید مراقب طبیعی بالا‌رفتن شاخص‌کل بورس نیز باشد.
وقفه در تنفس بورس
دلیل ظهور و سقوط بازارها
بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از ویژگی‌های مهم بازار‌های مالی، موج‌های تشکیل‌دهنده روندهای آن است. بنابراین با شروع یک روند صعودی و اتمام آن، روند نزولی آغاز خواهد شد. این امر یک حرکت کاملا طبیعی و همچنین منطقی بوده که در نتیجه کاهش یا افزایش ارزندگی سهام به سبب رشد یا افت قیمت‌نماد شرکت‌ها ایجاد می‌شود. در نواحی کف بازار، به دلیل قیمت کم سهم شرکت‌ها، ارزش نماد‌ها زیر ارزش ذاتی آنها بوده که سبب می‌شود معامله‌گران و سرمایه‌گذاران ترغیب به خرید سهام شوند. البته باید توجه داشت که در برخی از موارد شرایط نامناسب اقتصادی یا روانی حاکم بر بازار می‌تواند منجر به افزایش قیمت یک دارایی یا گروهی از دارایی‌ها بالاتر از ارزش ذاتی آنها شود و روندی نزولی در شرایطی شکل بگیرد که قیمت‌ها در بازاری مشخص حتی از سطوح معقول تحلیلی کمتر است. همچنین در نواحی سقف بازار به دلیل اینکه قیمت نماد‌ها به بالای ارزش ذاتی رسیده، دیگر خریداری مایل به وارد شدن در سهمی نیست که این امر موجب می‌شود تا بازار، روند نزولی را آغاز کند. بنابراین، این حرکت رشد و افت در بازار سهام جزو ماهیت آن بوده و به‌تبع آن اگر قیمت سهام دستوری یا به‌طور مصنوعی رو به بالا سوق داده شود، با گذشت مدت نه‌چندان طولانی، افت قابل‌توجهی را تجربه خواهد کرد، اما هرکدام از این روند‌های صعودی و نزولی خود به تنهایی شامل ریزموج‌هایی می‌شوند. به این‌صورت که در یک روند صعودی بلندمدت، شاهد چند اصلاح و افت کوچک نیز خواهیم بود، اما به سبب اینکه میزان رشد‌ها از افت‌ها بیشتر بوده، روند صعودی شکل می‌گیرد. همین موضوع در روند‌های نزولی نیز صادق بوده و طی اصلاح بازار، صعود‌های کوچکی نیز به چشم می‌خورد. حال اگر اشخاص حقوقی قدرتمند یا دولت‌ها بخواهند یک روند صعودی مصنوعی را شکل دهند و نگذارند که بازار سهام طبق طبیعت خود عمل کند، باید منتظر افت‌های غیر‌طبیعی در آینده نیز بود.

ریسک پیوستگی بازار و مبتدیان
بر همین اساس بازار سهام در ایران نیز مدتی است که رشد مداومی را تجربه می‌کند. این رشد کم‌نظیر از ۹ روز گذشته شروع شده و بیش از ۱۳‌درصد بازدهی مثبت در نماگر اصلی بازار را در‌پی داشته است. بررسی آمارهای به‌دست آمده در بازار سهام نشان می‌دهد که در این روند صعودی، هر روز نسبت به‌روز گذشته شاخص بازدهی مثبتی را دربر داشته است. این موضوع تا حدودی باعث بازگشت رضایت به چهره خسته سهامداران شده و حتی در دو روز از این ۹روز، خالص ورود پول افراد حقیقی نیز برخلاف سنت شکل‌گرفته در ‌ماه‌های قبل به‌نحوی مثبت دیده شده‌است، اما باید در نظر داشت که این صعود‌های پی‌درپی لزوما اتفاق مثبتی برای آینده بازار تلقی نمی‌شود و دلیل آن‌هم از طی‌نکردن روند طبیعی بازار نشات می‌گیرد. همان‌طور که گفته شد روند بازار‌های مالی از موج‌ها و همچنین ریزموج‌ها تشکیل شده‌اند. بنابراین پس از چند روز صعودی یا نزولی، بازار نیاز به کمی اصلاح دارد. از طرف دیگر هنگامی که روند صعودی بازار سهام به‌طور مداوم صعودی باشد، قله‌ها و دره‌های کوچک ایجاد نشده و از آنجایی‌که اکثر افراد فعال در بازار از تحلیل تکنیکال که ساده‌تر از دیگر روش‌های تحلیل است، به‌صورت مبتدی استفاده می‌کنند؛ نمی‌توانند دید درستی از حمایت‌ها و مقاومت‌های پیش‌رو داشته باشند. همین موضوع سبب می‌شود که پس چند روز رشد قیمت‌ها، این گروه از سهامداران دچار هراس از ادامه روند شده و دست به‌فروش سهام خود بزنند.

در هفته گذشته دو خبر مهم به‌عنوان حمایت نسبتا موثر از بازار سهام منتشر شد. یکی از این اخبار، ۱۰بند ‌تصویب‌شده درخصوص ایجاد رونق در بازار و حمایت دیگر، اقدام به خرید صندوق توسعه‌ملی به‌طور مستقیم با پول خود جهت ایجاد رونق در معاملات بورس تهران است. این اقدامات جدا از درست یا غلط بودن، توانستند تا حد خوبی موجب رشد استقبال سهامداران از بازار سهام شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخشی از این رشد چندروزه ناشی از نوسان‌های نرخ ارز بوده، اما دلیل اصلی آن ناشی از حمایت‌های انجام‌شده از بورس در هفته اخیر است. از آنجایی‌که نوسان نرخ ارز بر روی فروش و سودآوری شرکت‌های زیادی اثر می‌گذارد، بنابر این افزایش این نرخ سبب می‌شود سود برخی شرکت‌ها نیز در آینده رشد خوبی را تجربه کند. از طرف دیگر حمایت‌های انجام‌شده از بورس سبب‌شده‌است که کمی رونق در معاملات افزایش پیدا کند. همان‌طور که به چشم می‌خورد ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) در روز گذشته نسبت به میانگین مهر‌ماه رشدی ‌برابر با ۲۵۰‌درصد را تجربه کرده و این موضوع نشان‌دهنده افزایش استقبال نسبت به بورس است، اما هنوز که هنوز است مثبت‌بودن خالص تغییر مالکیت افراد حقیقی به حقوقی دامنگیر بازار بوده و این نشان می‌دهد آن‌طور که باید، سرمایه‌گذاران حقیقی پول خود را وارد بازار نمی‌کنند. علت این امر می‌تواند ناشی از اعتماد‌نکردن فعالان بازار نسبت به تصمیمات سیاستگذاران باشد. برای اینکه موضوع موج و ریز‌موج کمی روشن‌تر شود، به بررسی اتفاقات سال‌۱۳۹۹ می‌پردازیم. در آن سال ‌در پی رشد مداوم بورس برای مدت نسبتا طولانی و عدم‌اصلاح در میانه راه، شاهد افت قدرتمندی پس از اتمام روند صعودی شدیم. همان‌طور که روند صعودی در آن سال ‌بلندمدت بود، مدت زمانی‌که بازار نیاز داشت تا قیمت‌های سهام را اصلاح کند نیز طولانی بود. همین موضوع را می‌توان به شرایط حال تعمیم داد. هم‌اکنون بیش از یک هفته است که بازار سهام روند صعودی قدرتمندی را آغاز کرده و اگر در میانه راه اقدام به اصلاح قیمتی برای چند روز نکند، باید افت قابل‌توجهی را در آینده نه‌چندان دور شاهد بود که به سبب آن سهامداران متضرر خواهند شد. بررسی شاخص‌کل نشان می‌دهد که این نماگر بازار در روز سه‌شنبه پس از به‌ثبت رساندن رشد ۶۸/ ۱درصدی در اواسط ساعات معاملاتی، افت اندکی را تجربه کرده و در پایان روز توانست نسبت به‌روز گذشته، ۲۹/ ۱درصد رشد کند. این موضوع نشان می‌دهد که در اواخر ساعات معاملاتی، کمی عرضه سهام در بازار افزایش یافت. در نهایت از این موارد می‌توان نتیجه گرفت که اگر سیاستگذار به‌دنبال حمایت اثرگذار و بلندمدت بوده، باید این کار را با علم به رفتار بازار انجام دهد. اگر روند شاخص‌های بازار سهام با حمایت انجام‌شده بتوانند نوسان‌های طبیعی را از خود به‌جای بگذارند، می‌توان انتظار داشت که در چند‌ماه آینده حال بازار از هم‌اکنون بهتر باشد، اما اگر تنها با خرید‌های هیجانی، قیمت سهام شرکت‌ها به بالا رانده شود، باید انتظار شرایط نه‌چندان خوبی را برای چند‌ماه آینده در نظر داشت.

وحید نکویی/ کارشناس بازارهای مالی

یکی از سوالات مهمی که در کنفرانس خبری آقای پاول، رئیس فدرال‌رزرو ایالات‌متحده در جلسه اخیر (دو نوامبر ۲۰۲۲) پرسیده شد، پدیده معکوس‌شدن منحنی بازده تا سررسید‌اوراق قرضه بود. بر اساس گفته‌های رئیس فدرال‌رزرو باید این نکته مهم را مد‌نظر قرار داد که ارتباط بین منحنی بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه با رکود در اقتصاد چیست و چه اهمیتی بر بازار سرمایه، طلا و تصمیمات سرمایه‌گذاران در آینده خواهد داشت.

بر این اساس می‌توان گفت، منحنی بازده اوراق قرضه بیانگر نرخ بازده اوراقی است که نرخ ریسک مشابه اما سررسید‌ متفاوت دارند؛ منحنی بازده تا سررسید ‌اوراق متناسب با شرایط متفاوت اقتصادی در سه دسته: ۱) منحنی نرمال بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه normal yield curve (upward sloping curve) ۲) منحنی معکوس بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه inverted yield curve (downward sloping curve) ۳) منحنی فلت نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق‌قرضه yield curve flatطبقه‌بندی می‌شود.

در منحنی بازده تا سررسید‌اوراق قرضه در حالت نرمال و طبیعی انتظار این است که بالا رفتن سررسید ‌نرخ بازده نیز بالاتر رود، برای همین نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه در حالت نرمال صعودی است، اما منحنی نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه در حالت معکوس به این‌صورت خواهد بود که برخلاف حالت نرمال نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه بلندمدت‌تر نسبت به نرخ بازده اوراق قرضه کوتاه‌مدت‌تر پایین‌تر و بالطبع این نمودار داری شیب نزولی خواهد بود. با نگاهی به آخرین آمار منتشرشده از نرخ بازده تا سرسید ‌اوراق قرضه برای فدرال‌رزرو که به‌صورت روزانه اعلام می‌شود، نمایان است که در ایالات‌متحده نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه یکساله ۷۵/ ۴درصد بالاتر از اوراق قرضه با سررسید‌۱۰‌ساله ۰۷/ ۴درصد است، اما سوال اینجاست که پدیده فعلی اقتصاد ایالات‌متحده، نگرانی و توجه آقای پاول به نزولی‌شدن نرخ بازده اوراق قرضه بلندمدت‌تر نسبت به کوتاه‌مدت‌تر چه ارتباطی با رکود و وضعیت بد اقتصادی در آینده دارد؟

باید گفت در شرایطی که نسبت به میزان تولید و رشد اقتصادی آینده درخشانی را متصور نیستیم، یعنی انتظار رکود در آینده را داریم.

بر این اساس، تقاضا برای دارایی‌های کم‌ریسک در بلندمدت نظیر اوراق قرضه به‌شدت بالا می‌رود و بالا رفتن تقاضا برای اوراق باعث بالا رفتن قیمت اسمی این اوراق می‌شود و در نتیجه با بالا‌آمدن قیمت اسمی اوراق به قیمت در سررسید ‌باعث نزولی شدن نرخ بازده اوراق قرضه و در نتیجه معکوس شدن نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه خواهد شد و بنابراین زمانی‌که انتظار رکود در اقتصاد را داشته باشیم با منحنی معکوس نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه مواجه هستیم.

این در حالی است که سرمایه‌گذاران به منحنی عایدی برای گرفتن تصمیمات صحیح اقتصادی توجه خاصی دارند، چراکه در شرایط تورمی سرمایه‌گذاران کمتری حاضرند سراغ اوراق قرضه بلندمدت‌تری بروند که بازده کمتری از میزان تورم را به آنها می‌رساند، لذا در شرایط تورمی تقاضا برای خرید اوراق قرضه بلندمدت کمتر می‌شود، لذا قیمت اسمی اوراق قرضه به واسطه کاهش تقاضا کاهش می‌یابد. به دلیل اختلاف زیادتر قیمت خرید با قیمت در سررسید ‌نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق قرضه افزایش خواهد یافت؛ یعنی در شرایطی که انتظارات تورمی قوی باشد منحنی نرمال نرخ بازده تا سررسید ‌را داریم و هرقدر هم شیب این نمودار بیشتر باشد نشان از انتظارات تورمی بیشتر دارد. در مورد رکود هم تحلیل دقیقا به همین صورت است و شیب بیشتر منحنی معکوس بازدهی تا سررسید‌ اوراق قرضه می‌تواند شرایط سخت‌تری از رکود آینده را شامل شود.

بر این اساس، اگر داده‌هایی که در ادامه منتشر شود، بیانگر غلبه رکود در اقتصاد ایالات‌متحده باشد فدرال‌رزرو دیگر نمی‌تواند برای رسیدن به تورم هدف دو‌درصدی مثل قبل تهاجمی‌گونه سیاست‌های انقباضی را ادامه دهد، چراکه افزایش رکود در اقتصاد می‌تواند تاثیر منفی بر روی قیمت کامودیتی و سودآوری بسیاری از شرکت‌ها در آینده داشته باشد، اما در مورد طلا داستان مقداری متفاوت است و اگر رکود عمیق شود طلا مجددا می‌تواند برای سرمایه‌گذاران با کاهش نرخ بازده اوراق قرضه به‌عنوان یک پناهگاه امن مطرح شود. افزایش رکود می‌تواند باعث افزایش تقاضا برای کریپتوکارنسی‌ها نیز شود، زیرا زمانی‌که فدرال‌رزرو نگران اثرات افزایش سریع نرخ بهره یعنی بروز رکود در اقتصاد باشد سعی خواهد کرد که با سرعت کمتری نرخ بهره را افزایش دهد. از طرفی کاهش سرعت افزایش نرخ بهره می‌تواند اثر جانشینی مثبتی بر روی دارایی‌های ریسکی مثل رمزارزها داشته باشد که تا قبل از آن به واسطه افزایش نرخ بازده اوراق قرضه که اوراقی کاملا بدون‌ریسک بودند، تحت‌فشار کمتری در آینده قرار بگیرد. به این معنا که کمتر شدن نرخ بازده اوراق بدون‌ریسک از جذابیت سرمایه‌گذاری در این اوراق می‌کاهد و می‌تواند فضا را برای رشد قیمتی بیشتر دارایی‌های ریسکی‌تر مثل رمزارزها آماده کند. در ارتباط با سرمایه‌گذاران بورس نیز تاثیر رکود اقتصادی بر قیمت کامودیتی‌ها باید در نظر گرفته شود. از آنجایی‌که سودآوری خیلی از شرکت‌های داخلی بورسی متاثر از نرخ جهانی کامودیتی‌هاست دانستن تحلیل دقیق تاثیر رکود اقتصادی بر روی نرخ‌های جهانی باید مد‌نظر سرمایه‌گذاران باشد؛ رکود اقتصادی شدید می‌تواند تاثیر منفی بر تقاضای کامودیتی داشته و از این طریق باعث فشار قیمتی و نزول کامودیتی‌ها شود، لذا سرمایه‌گذار موفق در این شرایط فردی است که بتواند با توجه به تحلیل دقیق داده‌های اقتصادی تصویری مناسبی از اقتصاد جهانی را درک کند و بتواند آینده اقتصاد را به‌درستی پیش‌بینی کند تا در چینش سبد سرمایه‌گذاری خود در دارایی‌های مختلف از ریسکی‌ترین سرمایه یعنی رمزارز و سهام و چه دارایی‌ها کم‌ریسک‌تری مثل اوراق و طلا به شیوه درستی وزن‌دهی کند تا با یک تنوع‌بخشی درست با کمترین ریسک به بازدهی‌های بالاتری دست‌یابد. البته برای تبیین دقیق رکود در اقتصاد باید داده‌های دقیق دیگری مثل اشتغال غیر‌کشاورزی NFP، نرخ بیکاری، شاخص مدیران خرید PMI را نیز به‌صورت دقیق بررسی کرد تا در مجموع بتوان آینده اقتصاد جهانی را بهتر درک و تصیم‌گیری کرد.

شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران وارد کانال ۴/ ۱میلیون‌واحدی شد. در معاملات روز گذشته نماگر اصلی بازار سهام با رشد ۲۹/ ۱درصدی همراه شد و در نهایت توانست پس از مدتی نوسان در کانال‌های ۲/ ۱ و ۳/ ۱‌میلیون‌واحدی به‌طور مجدد تا سطح یک‌میلیون و ۴۰۷‌هزار ‌واحدی پیشروی کند. ورود حجم سنگین پول به جریان دادوستد‌‌‌‌‌ها در قالب رفتار حمایتی از سوی برخی نهاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را می‌توان به‌عنوان نخستین محرک جریان نقدینگی در چند هفته اخیر محسوب کرد؛ هر چند تاکنون آمار و ارقام شفافی از میزان پول تزریق‌شده (در این زمینه) به گردونه معاملات سهام مشخص نشده‌است اما چنین اتفاقی؛ در واقع عزم حاکمیت در جهت بازگرداندن رونق به بورس تهران و فرابورس ایران را می‌توان به‌عنوان روزنه امیدی برای جامعه سرمایه‌گذاری در‌نظر گرفت.

پس از ورود نقدینگی تازه‌نفس موجی از سرمایه‌‌‌‌‌گذاران منفعل هم به جرگه خریداران سهام در بازار پیوستند، افزایش قیمت در اغلب سهم‌‌‌‌‌ها روزبه‌روز تشدید شد و این رویداد در معاملات روز سه‌‌‌‌‌شنبه نیز به‌وضوح نمایان بود. در حال‌حاضر ۹ روز معاملاتی است که بازدهی شاخص‌کل بورس تهران روزانه به‌صورت ‌درصدی با افزایش همراه می‌شود. هر چند در ابتدای استارت جهش بورس فقط بزرگان بازار که غالبا مورد حمایت قرار گرفته بودند با رشد قیمت سهمی همراه بودند اما رفته‌رفته موجی از امیدواری در بازار شکل گرفت و به سهام شرکت‌های کوچک و متوسط بورسی نیز سرایت کرد. دیروز هم به‌رغم رشد ۱۷‌هزار و ۹۸۷‌واحدی دماسنج تالار شیشه‌ای سعادت‌آباد شاخص‌‌‌‌‌کل هم‌‌‌‌‌وزن هم با افزایش ۷۹/ ۰درصدی همراه شد که این مهم در جای خود از اقبال شرکت‌های کوچک و متوسط در شرایط فعلی حکایت دارد، بنابراین با توجه به شرایط حاکم در بورس می‌توان بر این مهم تاکید داشت که اکنون نقدینگی به کلیت بازار سرایت کرده‌است اما با توجه به رفتار معاملاتی متنوع معامله‌گران، ورود پول به سهام مختلف به یک میزان نبوده، بلکه سرمایه‌‌‌‌‌گذاران با درنظرگرفتن وضعیت بنیادی شرکت‌ها و میزان اثرگذاری بعضا نرخ دلار در چشم‌‌‌‌‌انداز صنایع اقدام به حمایت برخی سهام کرده‌‌‌‌‌اند. ارزش معاملات خرد بورس (سهام و حق‌تقدم) در روز سه‌‌‌‌‌شنبه به رقم ۴‌هزار و ۵۰۳‌میلیارد ‌تومان رسید؛ در واقع بیشترین مقدار ارزش معاملات خرد از دوم خرداد‌ماه سال‌جاری تاکنون، در این روز معاملاتی ثبت شد. این معیار در جای خود می‌تواند سنجه خوبی در راستای بررسی وضعیت معاملاتی در بورس تهران محسوب شود. حال می‌توان بر این نکته اذعان کرد که ورود پول تا حدودی زمینه بازگشت اعتماد به بازار سهام را فراهم کرده‌است. گردش نقدینگی در سهام شرکت‌های مختلف شرایطی را ایجاد کرد که حتی یکسری از سرمایه‌‌‌‌‌گذارانی که پول را در کف حساب شرکت‌های کار‌گزاری پارک کرده بودند، با توجه به ایجاد رونق نسبی بخشی از نقدینگی را وارد جریان بازار کردند. هر چند ممکن است ورود و خروج پول تازه صرفا جهت نوسان‌‌‌‌‌گیری از سوی معامله‌گران صورت گرفته باشد اما نباید فراموش کرد که نوسان‌‌‌‌‌گیران هم جزئی از چرخه بزرگ بازار سهام هستند. حضور این قشر از فعالان با توجه به استراتژی‌‌‌‌‌های متفاوت معاملاتی در سهم‌‌‌‌‌های مختلف می‌تواند به تشدید عمق معاملات، گردش بیشتر پول و در برخی مواقع رفع گره معاملاتی منجر شود. به روایت خالص تغییر مالکیت صنایع بورسی در ۱۷آبان‌ماه رقمی بالغ بر ۲۹۷‌میلیارد‌تومان پول حقیقی از بازار خارج شده‌است. به ‌این‌ترتیب بانک‌ها با ۶۶‌میلیارد‌تومان، محصولات شیمیایی با ۵۸‌میلیارد‌تومان، فلزات‌اساسی با ۴۹‌میلیارد‌تومان و حمل‌ونقل با ۳۸‌میلیارد‌تومان عنوان بیشترین خروج سرمایه‌‌‌‌‌گذاران خرد را به خود اختصاص دادند. در بخش فرار پول حقیقی از بورس مشاهده می‌شود که جریان پول از سهم‌‌‌‌‌های دلاری و‌ ریالی به‌طور همزمان خارج شده‌است. رویدادی که می‌تواند تا حدودی نشان از بالغ‌شدن بازار داشته باشد. به این معنی که سرمایه‌‌‌‌‌گذاران در برهه فعلی برای سهم‌‌‌‌‌های مختلف تمایز قائل می‌شوند. به هر روی در نقطه مقابل این رویداد بیشترین ورود پول از سوی سرمایه‌‌‌‌‌گذاران خرد نیز به گروه‌هایی نظیر فرآورده‌های نفتی با ۷۶‌میلیارد‌تومان و خودرو و ساخت قطعات با ۲۱‌میلیارد‌تومان اختصاص یافت. در ادامه صنایعی از قبیل اطلاعات و ارتباطات، سایر مالی، مخابرات و سایر معادن هرکدام به‌طور مجزا ارقامی به‌مراتب کمتر از ۲‌میلیارد‌تومان ورود پول داشتند. اکنون با توجه به تکاپوی معامله‌گران در بازار سهام می‌توان به این مهم اشاره کرد که پس از ۲۵ روز متوالی کاهش ارزش بازار (بورس تهران) و نوسان در رقم ۹/ ۴‌هزار‌هزار‌میلیارد ‌تومانی، اکنون دو روز متوالی است که ارزش بازار به بیش از ۵‌هزار‌هزار‌ میلیارد‌تومان رسیده است.

در حوزه ارزیابی کلان شاخص‌های بورسی مشاهده می‌شود که شاخص ۳۰شرکت بزرگ پس از ۴۶‌روز به‌طور مجدد به سطح ۸۰‌هزار واحد رسید. شاخص‌‌‌‌‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران نیز پس از ۳۹ روز به‌طور مجدد به رقمی بیش از سطح ۴/ ۱میلیون واحد بازگشت و اکنون در سطح ۱۶‌شهریور سال‌جاری تثبیت شده‌است. بر این اساس برآیند کلی شاخص‌های سهامی از موقعیت فعلی نماگر‌‌‌‌‌ها در سطوح ۴۰‌روز گذشته خبر می‌دهد. به‌این‌ترتیب در ۱۵۰‌روز معاملاتی که از ابتدای سال ‌تا پایان دادوستد‌‌‌‌‌های روز گذشته سپری شده‌است، تنها ۲۸ روز ورود پول حقیقی صورت گرفته و در مابقی روز‌‌‌‌‌های معاملاتی شاهد خروج نقدینگی از سوی معامله‌گران خرد بوده‌ایم. آن‌طور که به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی تمرکز معامله‌گران بورسی دیگر به وین معطوف نیست و عمده فعالان بازار سهام با توجه به رفتار بازار‌‌‌‌‌های مالی در داخل کشور دست به خرید و فروش می‌زنند. سقف‌شکنی‌‌‌‌‌های اخیر نرخ دلار در بازار آزاد و به‌تبع آن رشد نرخ دلار نیمایی (هر چند محدود و کنترل‌شده)؛ مواردی هستند که مورد‌توجه قشر سرمایه‌‌‌‌‌گذار قرار گرفته‌‌‌‌‌اند. دیروز هم نرخ دلار در بازار آزاد با افزایش همراه شد (تا لحظه تنظیم این گزارش) و به رقم ۳۶‌هزار و ۶۸۰‌تومان رسید. دلار نیمایی نیز در نهایت در سطح ۲۷‌هزار و ۶۸۰‌تومانی متوقف شد. رفتار کنترلی و محدودکننده سیاستگذار؛ در واقع مانعی است که از رشد نرخ نیمایی به ارقامی بالاتر جلوگیری می‌کند.

محمد خبری‌زاد/ کارشناس بازار سهام

بازار سرمایه از مهرماه وارد شرایط هیجان فروش شد و این وضعیت تا اواسط آبان هم ادامه داشت. فروش‌ها به‌صورت هیجانی انجام می‌شد و اصلا توجیهی نداشت اما بازار روند منفی شدیدی گرفت. بعد از اینکه حقوقی‌های بازار جمع شدند و در کنار آن بسته حمایتی ۱۰‌بندی صادر شد و علاوه‌بر همه این‌ها روند نرخ دلار در بازار آزاد صعودی شد، همه به این نتیجه رسیدند که بازار در این نقاط ارزنده است.

در این شرایط تقاضا به سمت بورس آمد و با توجه به اینکه سهم‌ها زیر ارزش ذاتی بودند، بازار خیلی سریع رشد کرد. به‌دنبال این شرایط در برخی از سهم‌ها در یک هفته اخیر تا ۱۵‌درصد رشد را شاهد بودیم. رشد سریع اما قابل‌انتظار بود و با توجه به نرخ فعلی دلار انتظار می‌رود اگر اتفاق خاصی رخ ندهد روند مثبت ادامه داشته باشد. احتمالا مقداری از شیب آن کاسته شود و در برخی موارد سهام دست به‌دست شود اما تا زمانی‌که سرکوب قیمتی خاصی در بازار دلار رخ نداده، روند بازار همچنان صعودی خواهد بود. اعتماد باید به بازار برگردد تا روند مثبت مستمر بر بازار سرمایه حاکم شود و این بازگشت اعتماد سخت است. اعتماد به بازار سرمایه در دو سال ‌ازبین رفته و برگرداندن آن به این راحتی‌ها نیست، اما محدودیت‌های فروش حقوقی‌ها، تزریق پول، افزایش نرخ دلار نیما و … می‌تواند سرمایه‌گذاران را مجددا به سمت بازار سرمایه سوق بدهد، البته این بازگشت به‌شدت سال‌۹۹ نیست اما این قهر شدید را می‌تواند از بین ببرد.

در مهرماه افت شدیدی در بازار سهام تجربه شد. زمانی‌که بازار سهام برنمی‌گشت، سهم‌ها شاید تا ۵۰‌درصد بالای وضعیت فعلی بودند. در اواسط سال‌۱۴۰۰ قیمت‌ها خیلی از قیمت‌های فعلی بالاتر بود و واکنش بازار در حال‌حاضر منطقی است. بازار به حدی افت کرده که نمی‌تواند بیش از این ریزش داشته باشد. در این میان نرخ بهره همچنان بازار را تهدید می‌کند و کنترل آن توسط بانک‌مرکزی و مسوولان بازار پول بسیار مهم است و موضوع بعدی اختلاف دلار نیما با بازار آزاد است، این اختلاف باید کاسته شود اما الان اختلاف حدود ۳۰‌درصد شده و خیلی عدد بالایی است. گویی دوباره به عدد دلار ۴۲۰۰‌تومانی برگشته‌ایم و این در حالی است که مردم سختی بسیار کشیدند تا ارز ۴۲۰۰‌تومانی حذف شد و نباید دوباره به همان نقطه بازگردیم. تهدید بعدی بازار بحث لایحه بودجه‌۱۴۰۲ است که همین روزها وارد مجلس خواهد شد و قبل از آن باید چکش‌کاری‌های لازم را انجام دهند تا باز موضوعی به‌وجود نیاید که جو را منفی و وضعیت بازار سرمایه را خراب کند. علاج را در مساله بودجه ‌باید قبل از واقعه کنیم و اگر این اتفاقات بیفتد، به‌نظرم می‌توانیم به تداوم روند صعودی امیدوار باشیم.

 ارزش دلار آمریکا به بالاترین سطح خود در ۲۰سال گذشته رسیده است. پس از آخرین اقدامات فدرال‌‌رزرو برای کنترل تورم در آمریکا که باعث تقویت دلار شد، واحد پول در این کشور در برابر ارزهای اصلی اروپایی به صعود خود ادامه داد و یورو و پوند را به پایین‌‌ترین حد خود رساند. به گزارش تجارت‌فردا، همان‌طور که انتظار می‌‌رود در زمان بحران‌‌ها، سرمایه‌‌گذاران از بازار سرمایه و دیگر بازارهای مالی به سمت پناهگاه‌های امن مالی همچون طلا و دلار کوچ می‌کنند، در بحران‌‌های جهانی حال حاضر دنیا نیز تمایل به خرید دلار افزایش یافته است.

 یکی از مهم‌ترین دلایل تقویت دلار سیاست‌‌های تهاجمی ضدتورمی بانک مرکزی آمریکاست. پس از آنکه نرخ تورم در این کشور به بالاترین سطح خود در ۴۰سال گذشته رسید، بانک مرکزی آمریکا شروع به تشدید سیاست‌‌های پولی انقباضی خود کرد. بخشی از این تورم ناشی از افزایش تقاضا پس از بهبود شرایط همه‌‌گیری کرونا بود؛ ولی بخش دیگر تورم بالا در این کشور به‌دلیل اختلال در زنجیره تامین و کاهش و تولید و عرضه در سطح جهانی بود که با بروز جنگ روسیه و اوکراین این فشار بیش از پیش خود را نشان داد. قیمت‌‌های بالای نفت و گاز طبیعی باعث شد هزینه‌های گرمایش خانه و هزینه‌های مربوط به حمل‌‌ونقل به‌شدت صعود کند؛ به‌طوری‌‌که نرخ تورم ماهانه در آمریکا را از سطح ۷/ ۱درصد در ژانویه۲۰۲۱ به سطح ۶/ ۸درصد در ماه مه امسال برساند.

اما این روند افزایش قیمت همچنان ادامه یافت و طبق داده‌های دولتی که از سوی وزارت کار آمریکا منتشر شده، شاخص قیمت مصرف‌‌کننده سریع‌‌تر از حد انتظار رشد کرده و به سطح ۱/ ۹درصدی طی ۱۲ماه گذشته منتهی به ژوئن رسیده است. بانک مرکزی آمریکا با هدف کنترل افزایش تورم، نرخ بهره را افزایش داد؛ اقدامی که به اعتقاد کارشناسان نمی‌‌تواند نرخ تورم را بدون ایجاد رکود اقتصادی، پایین بیاورد. نتایج تحقیق جدید کارشناسان اقتصادی نشان می‌‌دهد ایالات متحده برای مقابله با فشارهای تورمی باید نرخ بیکاری را به ۵/ ۷درصد افزایش دهد. این برآوردها که به وسیله یک تیم از محققان از جمله دو اقتصاددان ارشد صندوق بین‌‌المللی پول انجام شده حاکی است نرخ بیکاری آمریکا باید به ۵/ ۷درصد افزایش یابد تا تورم مهار شود.

این در شرایطی است که نرخ بیکاری آمریکا هم‌‌اکنون حدود ۷/ ۳ درصد است. این تحقیق با مطالعه رفتار بازار کار و تورم آمریکا انجام شده است. فدرال‌‌رزرو آمریکا طی ماه‌های اخیر مجبور شده است برای کاهش تورم نرخ بهره را افزایش دهد که این اقدام به ضرر رشد اقتصادی بوده است. اما علاوه بر تهدید رکود در آمریکا، افزایش نرخ بهره و تقویت دلار اقتصاد سایر کشورها را نیز عمیقا تحت تاثیر قرار می‌‌دهد. اهمیت ارزش دلار از آن جهت است که اغلب شرکت‌های چندملیتی و موسسات مالی فارغ از موقعیت جغرافیایی خود از دلار برای قیمت‌‌گذاری کالاها و تسویه‌‌حساب‌‌های مالی استفاده می‌‌کنند. قیمت بسیاری از کالاها از انرژی گرفته تا مواد غذایی هنگام خرید و فروش در بازارهای جهانی اغلب با دلار محاسبه می‌‌شوند. به این ترتیب، درک عوامل اقتصادی افزایش ارزش دلار بسیار مهم است.

در همین راستا، ژنگیانگ جیانگ، رابرت جی ریچموند و تونی ژانگ در مقاله‌‌ای که با نام «درک قدرت دلار» در اکتبر۲۰۲۲ در ژورنال NBER به چاپ رسید، افزایش ارزش دلار را به تغییرات عرضه و تقاضای دارایی ناشی از عوامل اقتصادی اولیه نسبت می‌‌دهند. آنها در این مقاله به دنبال یافتن عوامل موثر بر افزایش ارزش دلار در دو دهه گذشته هستند. یافته‌های کلیدی این مقاله نشان می‌‌دهد که افزایش پس‌‌انداز خالص سرمایه‌‌گذاران، افزایش نرخ‌‌های سیاست پولی ایالات متحده نسبت به سایر نقاط جهان و تغییر در تقاضای سرمایه‌‌گذاران برای دارایی‌‌های ایالات متحده تقریبا به همان اندازه در افزایش ارزش دلار نقش داشته است. این پژوهشگران همچنین در بخشی از مقاله خود، تاثیر تغییرات احتمالی تقاضای آینده برای دارایی‌‌های ایالات متحده را بر ارزش دلار بررسی می‌‌کنند. در ادامه خلاصه‌‌ای از این مقاله ارائه می‌‌شود.

هژمونی دلار

حدود ۱۸۰نوع ارز در جهان وجود دارد؛ اما تنها تعداد انگشت‌‌شماری از این ارزها نقش اصلی را در معاملات جهانی، امور مالی و ذخایر بانک مرکزی کشورها بازی می‌‌کنند. اما این موضوع تازه‌‌ای نیست. در سال‌های پس از جنگ جهانی اول، پوند انگلستان برای دهه‌های متوالی، ارز غالب جهان محسوب می‌‌شد. پس از جنگ جهانی دوم و با تضعیف اقتصاد اروپای سوخته در جنگ، آمریکا که به‌دلیل بعد مسافت و جغرافیای استراتژیک از صدمات جنگ عمدتا مصون مانده بود با اقتصادی که نسبت به اغلب کشورهای جهان قدرت بیشتری داشت، دلار را به‌عنوان ارز رسمی مورد استفاده در مبادلات جهانی مطرح کرد.

همین موضوع باعث شد بسیاری از کشورها در معاملات خود به استفاده از دلار روی بیاورند و دلار جای پوند انگلستان را بگیرد. در دهه‌های اخیر دلار همچنان در عرصه‌های بین‌‌المللی حضور پررنگی بازی می‌‌کند و پس از آن، یورو به میزان بسیار کمتری در معاملات و دادوستدهای جهانی به‌کار می‌‌رود. برخی ارزهای دیگر همچون ین و رنمینبی نیز نقشی جزئی دارند؛ اما دلار در ابعاد مختلف صورت‌‌حساب‌‌های تجاری، بدهی‌‌ها و وام‌‌های بین‌‌المللی، ذخایر ارزی و معاملات حرف اول را می‌‌زند.

حدود ۲۰۰ سال پیش، با پیدایش بانک‌‌های مرکزی و جلب اعتماد مردم به اسکناس‌‌ها، استفاده از اسکناس (ارز) در اغلب کشورهای دنیا رواج یافت. در ابتدا، اسکناس‌‌های چاپ‌‌شده از سوی بانک مرکزی کشورها بر اساس یک نرخ ثابت و مشخص، قابل تبدیل به طلا بودند و بانک‌‌های مرکزی باید متعهد می‌‌شدند که در ازای دریافت اسکناس از افراد، مقدار مشخصی طلا به آنها پرداخت کنند. این روش، نوعی استاندارد قابل قبول برای معاملات بین‌‌المللی ارز رایج کشورها بود که استاندارد طلا نام داشت. اما به‌دلیل مشکلاتی که این روش داشت، پس از پایان جنگ جهانی اول، تا اواخر دهه۱۹۲۰، دولت‌ها یکی پس از دیگری استاندارد طلا را کنار گذاشتند.

در سال۱۹۴۴، نمایندگان ۴۴کشور تصمیم به امضای توافق‌‌نامه‌‌ای گرفتند که طی آن، ساختار پولی تازه مبتنی بر دلار آمریکا ایجاد شد و دلار به ارز اندوخته جهانی بدل شد. در نتیجه دلار آمریکا با قیمت ثابت به طلا پیوند داده شد. این آغاز دوره سلطه دلار در جهان بود. با توجه به سازوکار سیستم پولی برتون وودز، فقط دلار آمریکا قابلیت تبدیل شدن به طلا و دیگر ارزها را داشت. در این دوره، آمریکا در مقایسه با سایر کشورها رشد اقتصادی بالاتری را تجربه کرد. البته رشد اقتصاد آمریکا نه‌‌تنها از نظر تولیدات داخلی و درآمد ملی بلکه از نظر افزایش ذخایر طلا نیز قابل توجه بود.

یک‌‌سوم کل ذخایر طلای جهان در آمریکا نگهداری می‌‌شد. به واسطه این موجودی آمریکا توانست به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار و فروشنده طلا در بازارهای مالی بین‌‌الملل در ثبات قیمت جهانی طلا و رفع کمبود نقدینگی در تجارت جهانی تاثیرگذار باشد. در نتیجه می‌‌توانست به‌عنوان یک بانکدار مرکزی در سطح جهانی ایفای نقش کند. افزایش اعتماد به ارزش برابری دلار آمریکا با طلا و دیگر ارزها باعث شد ذخایر دلار بیش از ذخایر طلا در بازارهای مالی رشد پیدا کنند. افزایش تولید ناخالص داخلی، رشد ذخایر طلا، تضمین بانک مرکزی آمریکا در تبدیل دلار به طلا و همچنین تعهد دولت آمریکا برای حفظ جریان آزاد ورود و خروج سرمایه همه این عوامل در رشد نقش بین‌‌المللی دلار آمریکا موثر واقع شدند. همه این عوامل یک وجه مشترک دارند؛ وابستگی نظام پولی و مالی بین‌‌الملل به دلار آمریکا. با توجه به این شرایط تغییر ارزش دلار بر بازارهای مالی کشورهای دیگر جهان اثر بسزایی دارد.

تاثیرات جهانی دلار قدرتمند

در پی افزایش نرخ بهره در آمریکا و تقویت دلار، ارزش بسیاری از ارزهای جهان کاهش یافته است. ارزش دلار در برابر «ین» ژاپن به‌طور بی‌‌سابقه‌‌ای در چند دهه اخیر افزایش یافته است. یورو نیز وضعیت بهتری ندارد. ارزش یورو با کاهش چشمگیر در برابر دلار برای نخستین‌‌بار از سال۲۰۰۲ میلادی تاکنون به یک در برابر یک رسیده است. سایر ارزها از «رئال» برزیل گرفته تا «وون» کره‌‌جنوبی نیز تحت‌‌تاثیر تقویت ارزش دلار قرار گرفته‌‌اند.

در کنار این شرایط تاثیر درگیری اوکراین بر قیمت انرژی، اختلال‌‌های گسترده در زنجیره تامین و مجموعه‌‌ای از فجایع آب‌‌وهوایی که عرضه مواد غذایی و انرژی جهان را شدیدا به خطر انداخته است، چشم‌‌انداز اقتصادی در سطح جهانی را بدتر کرده است. درحالی‌که تعطیلی باعث شده است همچنان چشم‌‌انداز رشد کوتاه‌‌مدت در بسیاری از کشورها تضعیف شود، افزایش نرخ بهره در ایالات متحده و افزایش ارزش دلار فشاری مضاعف وارد می‌‌کند؛ به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه که افزایش ارزش دلار به معنای افزایش هزینه‌های واردات، فشارهای تورمی بالاتر، افزایش هزینه‌های خدمات بدهی و استقراض و بدتر شدن تراز مالی و حساب جاری و در نتیجه تضعیف چشم‌‌انداز اقتصادی است. تقویت دلار اقتصاد کشورهای توسعه‌‌نیافته‌‌ای چون نیجریه و سومالی را نیز که به‌‌شدت به واردات متکی هستند به‌شدت تهدید می‌‌کند.

تقویت دلار برای این کشورها به معنی بالا رفتن هزینه واردات مواد غذایی، سوخت و داروست؛ آن هم در شرایطی که تهدید قحطی و گرسنگی جدی‌‌تر از همیشه شده است. دلار قدرتمند همچنین توان بازپرداخت بدهی‌‌ها از سوی دولت‌های شدیدا مقروض آرژانتین، مصر و کنیا را بیش از پیش کاهش داده و تمایل به سرمایه‌‌گذاری‌‌های خارجی در بازارهای نوظهوری چون هند و کره‌‌جنوبی را کم می‌‌کند. هر چه شرایط جهانی ناپایدارتر می‌‌شود تمایل افراد برای خرید دلار بیشتر می‌‌شود. در این میان افزایش نرخ بهره دلار را برای سرمایه‌‌گذاران جذاب‌‌تر می‌‌کند. این به نوبه خود به معنی سرمایه‌‌گذاری کمتر در اقتصادهای نوظهور است که باعث می‌‌شود فشار بیشتری بر این اقتصادها وارد شود.

با افزایش رکود در بازارهای آمریکا شاخص دلار به زیر ۱۱۰ واحد سقوط کرد و این امر سبب شد اونس طلای جهانی بار دیگر با رشد ۱/ ۲ درصدی خود، حمایت کانال ۱۷۰۰ دلاری را به دست آورد. اما سوال این است که چه عواملی سبب شد طلا در مسیر صعودی قرار گیرد؟ در پاسخ به این سوال باید علاوه بر اثر افزایش دوباره نرخ بهره، افزایش نرخ بیکاری، کاهش مشاغل جدید و همچنین کاهش ۷/ ۰ درصدی شاخص دلار جهانی در روزهای اخیر، به احتمال افزایش پیروزی جمهوری‌خواهان و تغییر رویکردهای اقتصادی در روزهای اخیر که سبب افزایش تقاضای طلا شده است، اشاره کرد. در مقابل شیب صعودی فلز زرد، بازار رمز‌ارزها روز گذشته برای دومین روز از هفته معاملاتی جدید در وضعیت قرمز قرار گرفت. بر این اساس بیت‌کوین، محبوب‌ترین رمزارز در میان سرمایه‌گذاران، با افت ۲/ ۸ درصدی خود نسبت به روزهای اخیر از کانال ۲۱ هزار دلاری خارج شد و به ۱۹ هزار دلار تنزل یافت. در این میان موج منفی رکود به اتریوم نیز سرایت کرد و این امر سبب شد تا این ارز دیجیتال با افت ۶/ ۱۱ درصدی به زیر ۱۵۰۰ دلار سقوط کند.

موج رکود در بازارهای جهانی

تحولات بازارهای جهانی نشان می‌دهد که اثر رکودی افزایش نرخ بهره خود را با تاخیر در بازارهای ریسکی نمایان کرد. بر همین اساس می‌توان به قرمزپوش شدن بیت‌کوین و اتریوم اشاره کرد. افزایش 75/ 0 واحد درصدی نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو موجب شد تا لیدر رمزارزها در روز گذشته حمایت کانال 20 هزار دلاری را از دست بدهد و با افت 2/ 8 درصدی خود از قیمت 21 هزار دلار در روزهای اخیر به کانال 19 هزار دلار سقوط کند. آمارها حاکی از آن است که شیب نزولی بیت‌کوین به دومین ارز دیجیتال مهم در بازارها، یعنی اتریوم نیز سرایت کرده است. این موضوع سبب شد اتریوم بار دیگر در مسیر نزولی قرار گیرد و کانال 1500 دلار را از دست بدهد. عوامل مذکور در نهایت سبب شد بیت‌کوین در ساعت 19 به وقت تهران قیمت 19 هزار و 427 دلار را در بازار ثبت کند و اتریوم نیز با افت 6/ 11 درصدی خود با قیمت 1482 دلار در بازار معامله شود. با وجود شیب نزولی بازارهای ریسکی، فلز زرد با توجه به احتمال افزایش پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات پیش‌رو، با رشد 1/ 2 درصدی رو‌به‌رو شد و در مسیر صعودی قرار گرفت. این امر سبب شد فلز درخشان بار دیگر در ساعت 19 به وقت تهران حمایت 1700 دلاری را به دست آورد و اکنون قیمت 1707 دلار را در بازار به ثبت برساند.

در این میان شاخص ارز آمریکایی نیز با افت 7/ 0 درصدی به رقم 710/ 109 واحد رسید. تحلیلگران بر این باورند عامل دیگری که سبب تقویت طلا شده است، هجوم سرمایه‌گذاران بازارهای پرریسک و انتقال دارایی‌های خود به بخش طلا است. در روزهای اخیر اقتصاد اول جهان تحت تاثیر عملکرد فدرال رزرو مبنی بر افزایش 75/ 0 واحد درصدی نرخ بهره، گزارش افزایش بیکاری توسط اداره آمار آمریکا و کاهش شاخص دلار است. اما سوال اینجاست که با توجه به اثر رکود در بازارهای جهانی، رمزارزها و شاخص دلار در روزهای آتی در چه مسیری قرار خواهند گرفت؟ کارشناسان بر این باورند که گزارش‌های روزهای اخیر از انتقال موج قابل توجه رکود در بخش واقعی اقتصاد به بازارهای جهانی حکایت دارد. افزایش 2/ 0 واحد درصدی نرخ بیکاری در آمریکا در پی افزایش نرخ بهره در این کشور از اثرات رکودی سیاست‌های انقباضی حکایت دارد. به نظر می‌رسد صعودی یا نزولی بودن بازارها در روزهای آتی بیش از هرچیز تحت تاثیر واکنش‌های آتی بخش واقعی اقتصاد آمریکا به افزایش نرخ بهره تعیین خواهد شد.

در هفته‌های اخیر، قیمت ارز و سکه با نوسان روبه‌رو شد و تقاضا برای خرید در این دو بازار افزایش یافته است. بانک مرکزی متناسب با شرایط به دنبال متنوع‌سازی سبد خرید است تا بتواند هجوم تقاضا به این دو بازار را مهار کند. یکی از ابزارهای جدید برای کنترل ریسک بازار، انتشار اوراق سکه از سوی بانک مرکزی است. این ابزار از نگاه کارشناسان ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند بخشی از تقاضای سرمایه‌گذاری بازار را به خود جذب کند. سررسید اوراق سکه ۶ماه پس از عرضه است. قیمت آن نیز، بر اساس میانگین موزن قیمت‌های پایانی گواهی‌های سپرده سکه و اوراق سکه محاسبه می‌شود. همچنین در فاز اول قرار بود که این اوراق ریالی باشد و سکه‌ای در سررسید تحویل داده نشود؛ اما این موضوع با ابهام فقهی روبه‌رو شد و در نتیجه با اصلاحاتی که صورت گرفت، قرار شد دارندگان این اوراق بتوانند سکه فیزیکی را در زمان سررسید، دریافت کنند. درخصوص انتشار این اوراق، چند نکته مهم وجود دارد که باید به آنها توجه کرد. نخست اینکه این ابزار باعث می‌شود تا سیاستگذار بتواند با ریال در بازار مداخله کند که پیش از این چنین ابزاری را در اختیار نداشت. از سوی دیگر، با شیفت تقاضای سفته‌بازی به تعمیق بازار نیز کمک خواهد کرد. اما نکته قابل توجه این است که سیاستگذار باید برنامه‌ای برای کنترل انتظارات تورمی در ماه‌های آتی داشته باشد. عملی شدن توافق هسته‌ای و کنترل متغیرهای پولی در نیمسال پیش‌رو می‌تواند باعث کنترل انتظارات تورمی و افت تسویه ریالی اوراق سکه در زمان سررسید شود. اطلاعات اولیه منتشرشده از سوی بورس تهران نشان می‌دهد که در اولین روز از عرضه اوراق سکه بانک مرکزی قیمت هر سکه به شکل اوراق ۱۵میلیون و ۸۷۵هزار تومان تعیین شد. ارزش مجموع این معاملات به ۱۲میلیارد و ۳۳۵میلیون تومان رسیده است. انتظار می‌رود با شروع معاملات ثانویه و آشنایی معامله‌گران حجم این بازار افزایش یابد. همین‌طور نزدیکی قیمت کشف‌شده با قیمت نقدی سکه حکایت از آن دارد که صادرکننده اعتبار کافی برای تسویه اوراق را از منظر خریداران دارد. این معاملات کاهشی شدن بهای گواهی سکه در بورس کالا را به دنبال داشت که از توجه معامله‌گران به بازار جدید اوراق سکه حکایت دارد.

بانک مرکزی در گزارشی جزئیات عرضه اوراق سکه بهار آزادی در روز سه‌شنبه را منتشر کرد. بر اساس جزئیات اعلام‌شده از سوی روابط عمومی بانک مرکزی، اوراق سکه معاف از مالیات است و همه اشخاص حقیقی می‌توانند حداکثر معادل صد سکه بهار آزادی طرح جدید خریداری کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری محدودیتی در خرید این اوراق نخواهند داشت.

سررسید اوراق سکه بانک مرکزی ۶ ماه پس از عرضه است و قیمت آن معادل میانگین موزون قیمت‌های پایانی تمامی گواهی‌های سپرده سکه بانک‌ها و اوراق سکه بانک مرکزی در بورس کالای ایران، در آخرین جلسه معاملاتی، خواهد بود. ایرادی که ابتدا شورای فقهی به این ابزار وارد می‌کرد عدم امکان تحویل سکه به خریدار اوراق بوده است که با انجام اصلاحاتی قرار شده دارندگان اوراق بتوانند در صورت تمایل به جای تسویه نقدی در سررسید، سکه تحویل بگیرند. ویژگی مهمی که این ابزار دارد تعیین قیمت آن در بازار است و از این طریق ابزار جدیدی برای پوشش ریسک به وجود می‌آورد. با‌این‌حال باید توجه داشت با توجه به تجارب گذشته مهم‌ترین نگرانی‌ها درباره آن، دخالت‌های سیاستگذار برای تعیین محدودیت و عدم کنترل انتظارات تورمی همگام با استفاده از این ابزار است که می‌تواند تحقق اهداف این طرح را از دسترس خارج کند. لازم به ذکر است که در شوک‌های قیمتی پیشین، بانک مرکزی اقدام به پیش‌فروش سکه می‌کرد و در آن اقدامی برای کشف قیمت صورت نمی‌گرفت و در بسیاری از اوقات باعث ایجاد رانت می‌شود.

ابزار جدید پوشش ریسک

نوسانات اخیر بازار ارز و سکه موجب شد بانک مرکزی برخی طرح‌ها برای پوشش ریسک در این بازارها و کنترل التهابات را با سرعت بیشتری در دستور کار قرار دهد. تازه‌ترین این ابزارها اوراق گواهی سکه بانک مرکزی است. طبق اطلاعات اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی، این اوراق معاف از مالیات هستند و در بورس منتشر می‌شود. سررسید اوراق سکه شش‌ماهه است و قیمت تسویه آنها نیز قیمت روز سکه خواهد بود. این ابزار با تسهیل معاملات می‌تواند ریسک اشخاص حقیقی را پوشش دهد و از نوسانات شدید در این بازار جلوگیری کند. در واقع اوراق سکه بانک مرکزی می‌تواند با تضمین پرداخت ریالی معادل قیمت سکه در ۶ ماه آینده، اشخاص حقیقی که قصد خرید سکه با هدف پوشش ریسک افزایش قیمت آن را دارند به سوی خود جلب کند.

این کار با کنترل رفتارهای هیجانی در بازار می‌تواند از نوسانات شدید در بازار سکه و التهاب در انتظارات تورمی جلوگیری کند. این مزایا موجب شده بانک مرکزی در روز سه‌شنبه ۱۷ آبان‌ماه اولین مرحله عرضه اوراق را انجام دهد. بانک مرکزی همچنین متعهد شده این اوراق در سررسید خود تسویه شود و نقدشوندگی آن در بازار ثانویه بورس کالای ایران را به قیمت روز تضمین کند. یکی دیگر از امکاناتی که بانک مرکزی برای این ابزار در نظر گرفته است امکان توثیق آن در شبکه بانکی کشور برای اخذ تسهیلات است.

رفع ابهام فقهی اوراق طلا

در‌حالی‌که بانک مرکزی از انتشار اوراق سکه خبر داد، «اقتصادآنلاین» در خبری از رئیس شورای فقهی بانک مرکزی اعلام کرد این اوراق مورد تایید شورای فقهی نیست. غلامرضا مصباحی‌مقدم با اشاره به اطلاعیه رسمی بانک مرکزی مبنی بر عرضه اولیه اوراق سکه بهار آزادی از روز سه‌شنبه در بورس کالا، گفت: این اوراق با توجه به آنکه فقط به صورت تسویه نقدی منتشر خواهد شد و امکان تحویل فیزیکی سکه ندارد، مورد تایید شورای فقهی بانک مرکزی نیست. به‌‌رغم انتشار این خبر، چندی بعد خبر تایید این اوراق از سوی مصباحی‌مقدم منتشر شد. بر این اساس، رئیس شورای فقهی بانک مرکزی اعلام کرد انتشار اوراق سکه بانک مرکزی با توجه به اصلاحات صورت‌گرفته، بلامانع است.

غلامرضا مصباحی مقدم درخصوص رفع ابهام فقهی گفت: با توجه به اینکه اوراق سکه بانک مرکزی با اصلاحی، رفع اشکال شده و درصورت مطالبه مشتری، امکان تحویل سکه خریداری‌شده به مشتری در نظر گرفته شده است، این اوراق مطابق مصوبه شورای فقهی بانک مرکزی بوده و انتشار آن بلامانع است. با وجود انتشار دو خبر متفاوت از رئیس شورای فقهی بانک مرکزی، به نظر می‌رسد ایراد فقهی این اوراق برطرف شده است و این اوراق این قابلیت را خواهد داشت تا در صورت تمایل دارنده آن، در سررسید سکه فیزیکی تحویل داده شود.

فرصت‌ها و تهدید‌ها

فلسفه اصلی ابزار‌هایی مانند اوراق سکه بهار آزادی تعمیق بازار، پوشش ریسک و کنترل انتظارات تورمی است. در واقع سیاستگذار با این ابزار تلاش می‌کند فشار تقاضا روی کالاهای سرمایه‌ای مانند ارز را بردارد و با استفاده از ریال در جهت کنترل فشارهای تورمی عمل کند. به عبارتی دیگر در این مسیر قرار است بانک مرکزی با استفاده از اعتبار خود به فعالان بازار این تعهد را بدهد که به جای حرکت به سمت سکه و ارز، روی اوراق سکه سرمایه‌گذاری کنند و معادل ریالی سودی را به دست بیاورند که قرار است از سرمایه‌گذاری روی سکه و ارز کسب کنند. بدیهی است این سیاست به‌تنهایی نوعی خرید زمان برای سیاستگذار به حساب می‌آید و برای موفقیت آن باید با سیاست‌های دیگری برای کنترل رشد نقدینگی و رشد انتظارات همراه شود؛ در غیر این صورت و در صورت افزایش قیمت سکه و ارز به‌رغم استفاده از این ابزار، سیاستگذار مجبور خواهد شد با استفاده از پایه پولی تعهدات خود را ایفا و این اوراق سکه را به قیمت روز تسویه کند.

 بدون شک این وضعیت با بالابردن شتاب رشد پایه پولی تبعات تورمی را به دنبال دارد و می‌تواند تمام تلاش‌ها برای کنترل وضعیت بازار را بی‌اثر کند. به عبارت دیگر اگر سیاستگذار قصد دارد این ابزار به سرمنزل مقصود دست یابد، باید چشم‌انداز تورمی کشور را کنترل کند و آن را به نقطه مطلوبی برساند. به هر رو تعریف ابزارهایی که باعث تعمیق بازار شده و در‌عین‌حال بانک مرکزی بتواند با ابزار ریالی اقدام به مداخله در بازارهایی چون ارز و سکه کند، می‌تواند به تنوع‌بخشی اهرم‌های مورد استفاده سیاستگذار کمک کند. با توجه به صحبت‌ها و اخباری که از سوی مقامات بانک مرکزی درباره انتشار اوراق ارزی منتشر می‌شود، می‌توان گفت سرنوشت این طرح تاثیر زیادی بر ابزارهای مشابه در آینده خواهد گذاشت.

آمار اولیه از فروش اوراق

بر اساس اطلاعات مندرج در تارنمای شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، روز گذشته عرضه اوراق سکه بانک مرکزی با نماد تمام‌سکه طرح جدید 001 مرکزی در بازار سرمایه آغاز شد و 190 خریدار حقیقی در 208 معامله مختلف، 77هزار و 700 قرارداد معادل 777 سکه را با قیمت معادل هر سکه 15میلیون و 875تومان خریداری کردند. اگرچه این معاملات آغاز عرضه گسترده اوراق مبتنی بر سکه است، اما بر اساس اطلاعات منتشر‌شده امکان عرضه 50میلیون قرارداد معادل 500هزار سکه در کل وجود دارد و هر 100 قرارداد معادل داد‌و‌ستد یک سکه است. این معاملات موجب شد بهای گواهی سپرده سکه در بورس کالا کاهشی شود که نشانه‌ای از توجه معامله‌گران بازار گواهی به سمت عرضه‌های جدید است. ارزش کل معاملات روز گذشته در این بازار برابر با 12میلیارد و 335میلیون تومان بود. بانک مرکزی نیز در خبری تاکید کرد از امروز معاملات ثانویه اوراق گواهی سکه بانک مرکزی آغاز خواهد شد و همه مردم می‌توانند این اوراق را معامله کنند. همچنین بازارگردانی اوراق مذکور با هدف تضمین نقدشوندگی، از امروز و توسط بانک مرکزی انجام خواهد شد.

قیمت نفت در انتهای معاملات دیروز، سه‌شنبه به دلیل نگرانی‌های فزاینده درباره کاهش تقاضای سوخت به دلیل تشدید شیوع کووید-۱۹ در چین به عنوان واردکننده اصلی نفت خام و همچنین نگرانی‌ها درباره نتیجه انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا، ۲ درصد کاهش یافت.

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) و به نقل از سی ان بی سی، در معاملات روز گذشته، بهای معاملات آتی برنت با ۲.۳۴ دلار معادل ۲.۴ درصد کاهش به ۹۵ دلار و ۵۹ سنت در هر بشکه رسید. قیمت نفت خام آمریکا ۲.۶۴ دلار معادل ۲.۹ درصد کاهش یافت و به ۸۹ دلار و ۱۵ سنت در هر بشکه رسید.

این در حالی است که بازار نفت در آستانه انتخابات میان دوره ای امریکا ملتهب شده است. در همین راستا، باب یاوگر، مدیر معاملات آتی انرژی در میزوهو در نیویورک، گفت: «بازار نفت با درجه خاصی از شک و تردید درباره انتخابات مواجه شده است.»

همچنین، افزایش موارد جدید در گوانگژو و سایر شهرهای چین، چشم‌انداز محدودیت‌های کمتر را کمرنگ کرده است.

به گفته دنیس کیسلر، معاون ارشد تجارت در BOK Financial، «افزایش موارد ابتلا به کووید در چین امروز صبح مورد توجه بیشتر معامله‌گران قرار گرفته است، زیرا اخبار «دوباره خاموش دوباره» قرنطینه‌ها ادامه دارد.»

کیسلر افزود: ذخایر بنزین و گازوئیل به طرز ناراحت کننده‌ای پایین است و کاهش قیمت نفت خام را محدود می‌کند، زیرا بیشتر نقاط در ایالات متحده برای هوای سرد بزرگ آماده می شوند.

صرافی ICE که محل بنچمارک برنت است، نرخ‌های حاشیه اولیه برای معاملات آتی نفت خام برنت در ماه اول را ۴.۹۲ درصد افزایش داده این موضوع سبب می‌شود حفظ موقعیت آتی از پایان معاملات روز سه شنبه گران‌تر شود. فعالان بازار نگران تورم بالا و افزایش نرخ‌های بهره هستند که می‌تواند جرقه رکود جهانی را ایجاد کند.

EIA (اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)) روز سه شنبه چشم انداز تقاضای انرژی ایالات متحده را برای سال ۲۰۲۳ کاهش داد و گفت که پیش بینی تولید ایالات متحده برای سال آینده ۲۱ درصد کمتر از آنچه قبلاً انتظار می‌رفت، خواهد بود.

تولیدکننده نفت Diamondback Energy همچنین هشدار داد که صنعت شیل ایالات متحده به تلاش برای گسترش تولید با سرعت فعلی خود ادامه خواهد داد و هزینه چاه‌های شیل جدید احتمالاً افزایش می یابد.

نظرسنجی اولیه رویترز در روز دوشنبه نشان داد که انتظار می‌رود ذخایر نفت خام آمریکا در هفته گذشته حدود ۱.۱ میلیون بشکه افزایش یابد.

براساس این گزارش، ممنوعیت اتحادیه اروپا بر نفت روسیه که به تلافی حمله روسیه به اوکراین اعمال شد، قرار است از ۵ دسامبر آغاز شود و به دنبال آن واردات فرآورده های نفتی در فوریه متوقف شود. مسکو اقدامات خود در اوکراین را “عملیات ویژه” می خواند.

قیمت نفت و طلا در معاملات امروز

به گزارش سنا از سی ان بی سی، قیمت نفت برنت در معاملات امروز، چهارشنبه، ۹ نوامبر، در ساعت ۹:۵۰ به وقت تهران، با کاهش ۰.۲۹درصدی در هر بشکه، ۹۵ دلار و یک معامله شد.

قیمت نفت خام آمریکا (وست تگزاس اینترمدیت) نیز تا لحظه تنظیم گزارش، کاهش ۰.۴۰ درصدی را به ثبت رساند و در هر بشکه، ۸۸ دلار و ۵۵ سنت معامله شد.

طلا نیز تا لحظه تنظیم این گزارش، کاهش ۰.۲۴ درصدی را تجربه کرد و هر اونس طلا به قیمت یک هزار و ۷۱۱ دلار و ۸۰ سنت معامله شد.

نقره نیز با کاهش ۰.۵۹ درصدی، ۲۱ هزار و ۳۷۵ دلار معامله شد.

سود خالص چهار فصل اخیر شش شرکت مهم صنعت پالایشی به ۱۱۴ هزار میلیارد تومان رسیده؛ این در حالی است که سود خالص سال گذشته این شرکت‌ها تنها ۶۶ هزار میلیارد تومان بوده است.

محمد غفوری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا) گفت: در خصوص صنعت مهم و اساسی پالایش باید به این نکته اشاره کرد که با توجه به افزایش نرخ جهانی نفت و افزایش کرک اسپرد، این صنعت و شرکت‌های وابسته آن رشد سودسازی خیلی خوبی رو به ثبت رساندند؛ به طوری که در گزارشات شش ماهه‌ای که ارائه کرده‌اند شاهد تعدیل نسبت قیمت به سود قابل توجه‌ای در این صنعت بودیم.

او بیان کرد: سود خالص چهار فصل اخیر شش شرکت مهم این صنعت به ترتیب شپنا، شبندر، شتران، شبریز، شاوان و شراز به ۱۱۴ همت (هزار میلیارد تومان) رسیده است؛ این در حالی است که سود خالص سال گذشته این شرکت‌ها تنها ۶۶ هزار میلیارد تومان بوده و این مورد خبر از رشد ۷۲ درصدی سود خالص شرکت‌های مذکور می‌دهد.

این تحلیلگر بازار سرمایه مطرح کرد: با بررسی اهمیت صنعت پالایشی از لحاظ ارزش بازار و سودسازی، این موضوع نشان دهنده نقش قابل توجه این صنعت اساسی در وضعیت بنیادی بازار سرمایه دارد و این صنعت مهم امسال عملکرد قابل توجه‌ای را به ثبت رسانده است.

او گفت: در خصوص صنعت پالایشی انتظار می‌رود با تداوم شرایط فعلی و چشم‌انداز مثبت نرخ نفت جهانی، حال این صنعت خوب باشد و شاهد افزایش سودآوری در این صنعت باشیم؛ که این موضوع بسیار بر روند بازار سرمایه اثرگذار خواهد بود.