دنیای‌اقتصاد : در حالی گام‌های ابتدایی طرح تحقیق و تفحص از بورس از سوی نمایندگان مجلس در حال برداشته شدن است که فعالان بورسی از این اتفاق چندان رضایت ندارند و معتقدند اکنون بازار سرمایه بیش از هر چیز به آرامش نیاز دارد. بنابر آنچه این عده در چند روز گذشته در فضای مجازی در واکنش به تصویب طرح تحقیق و تفحص از بورس نوشتند، این کار دردی از سهامداران زیان‌دیده دوا نمی‌کند و همان‌طور که دولت نباید در بورس دخالت می‌کرد، دخالت‌های مجلس نیز در نهایت به ضرر سرمایه‌گذاران خواهد بود و در راستای تصفیه‌حساب سیاسی است با دولت نه دفاع از حق ملت!
حمایت از سهامدار یا سیاسی‌بازی؟
اولین روز بازار سرمایه در آخرین ماه سال در حالی شروع شد که یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از تصویب طرح تحقیق و تفحص از بورس در کمیسیون اقتصادی خبر داد. سیدناصر موسوی‌لارگانی پیش از این نیز در اواخر دی ماه با برآورد زیان ۷۰درصدی سهامداران در بورس از اینکه دولت احساس مسوولیت نمی‌کند شکایت کرده و گفته بود جهت «روشن‌شدن وقایع رخ داده در بورس، بررسی رانت‌ها و مفاسد رخ داده و حمایت از حقوق سهامداران»، طرح تحقیق و تفحص از بورس با امضای ۵۰ نماینده تدوین و به زودی در کمیسیون اقتصادی تصویب می‌شود. وعده این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم اکنون عملی شده و لارگانی دوم اسفند ماه خبر از تصویب طرح تحقیق و تفحص داد اعلام کرد: مطابق وعده، طرح تحقیق و تفحص ۵۰ نماینده از بورس در هفت محور در کمیسیون اقتصادی تصویب شد. به گفته او رشد حبابی شاخص، علت تشویق حسن روحانی، رئیس‌جمهوری به حضور مردم در بورس بدون آموزش، گران‌فروشی سهام، فروش سهام کاغذی، سرنوشت پول‌ها و رانت حاصله، از محورهای مهم طرح تحقیق و تفحص از بورس است.
موسوی‌لارگانی که این خبر را در توییتر خود رسانه‌ای کرده بود اما بازخورد چندان مثبتی از سوی کاربرانش دریافت نکرد. برخی از آنان برای این نماینده اصولگرای مجلس یادآوری کردند که مردم تنها به دعوت رئیس دولت سرمایه‌های خود را وارد بازار سرمایه نکردند و سایر مسوولان نظام نیز همپای دولت از مردم خواسته بودند در بورس سرمایه‌گذاری کنند. گرچه طبق اصل ۷۵ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی می‌تواند از تمام امور در کشور تحقیق و تفحص انجام دهد اما اغلب این کاربران از نمایند‌ه‌های مجلس خواسته بودند بورس را سیاسی و محل تسویه‌حساب دو جناح نکنند و بگذارند این بازار خودش راهش را پیدا کند.
واکنش منفی به طرح تحقیق و تفحص مجلس تنها به کاربران موسوی‌لارگانی محدود نشد و سیاست‌گذاران و مسوولان بورسی نیز دست به قلم شدند و با ادعای اینکه بازار سرمایه شفاف است و نظارت بر این بازار وجود دارد، از اینکه طرح تحقیق و تفحص در بهارستان کلید خورده گلایه و آن را دخالت مجلس در بازار سرمایه تفسیر کردند.
با این حال نمایندگان مجلس بر تحقیق و تفحص اصرار دارند و موسوی‌لارگانی میگوید وظیفه ما دفاع از حقوق ملت است و باید متخلفانی که باعث از بین رفتن سهامداران شدند شناسایی و به قوه‌قضائیه معرفی شوند.
او در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر را بحران کنونی بازار سرمایه می‌داند و ادعا میکند «مردم با ترغیب رئیس‌جمهوری و برخی از مسوولان سرمایه‌های خود را وارد بازار سرمایه کردند.» موسوی‌لارگانی میگوید: «این مسوولان بدون اینکه به مردم آموزش دهند و بدون اینکه برای حجم زیادی از مردم که میخواهند وارد بورس شوند، برنامه‌ریزی داشته باشند، از مردم دعوت کردند. برخی از این مردمی که وارد بازار سهام شدند مایحتاج عمومی و نیازهای ضروری خود مثل منزل، خودرو و طلا را فروختند. آنها می‌دیدند که شاخص هر روز افزایش پیدا میکند و افرادی که امروز سرمایه‌گذاری کردند، روز بعد یا دو روز بعد سرمایه‌شان دو برابر شده! این مردم با ترغیب مسوولان وارد بازار سرمایه شدند اما یک مرتبه شاخص افت چشمگیری داشت و مخصوصا افرادی که سرمایه خرد داشتند و با سرمایه کم وارد بازار سرمایه شده بودند شکست سنگینی خوردند و سرمایه آنها حتی به یک‌چهارم هم تنزل پیدا کرد.»
او وعده‌های مسوولان اقتصادی و بورسی را یادآور می‌شود و می‌افزاید: «وعده‌هایی هم وزیر اقتصاد، مسوولان سازمان بورس و برخی از مسوولان دیگر درباره بازار سرمایه به مردم دادند اما متاسفانه کاری انجام نشد. علاوه بر اینها هم مسوولان بازار سرمایه و هم سازمان بورس تخلفاتی داشتند و هم دخالت‌های بی‌جای دولت و حقوقی‌هایی که وارد بورس شده بودند باعث شد که هر روز شاهد ریزش بیشتری در بازار سرمایه باشیم.»
این نماینده عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در ادامه در پاسخ به کسانی که به طرح تحقیق و تفحص از بورس اعتراض دارند، میگوید: «چون یکی از وظایف قانونی نمایندگان نظارت بر اجرای قوانین است و اینجا موکلان ما انتظار داشتند که در این زمینه ورود کنیم به همین دلیل طرح تحقیق و تفحص مطرح شد و در کمیسیون اقتصادی به تصویب رسید و الان در نوبت صحن علنی است که در صحن علنی هم ان‌شاءالله تصویب شود تا متخلفانی که در این ریزش و افت بازار سرمایه دخیل بودند شناسایی شوند و به قوه‌قضائیه معرفی شوند.»
موسوی‌لارگانی پیش‌بینی میکند طرح تحقیق و تفحص از بورس در صحن علنی بهارستان هم با رای بالا تصویب می‌شود چراکه به گفته او نمایندگان مجلس یازدهم بر دفاع از حق موکلان خود اصرار دارند و با توجه به اینکه اکنون بیش از نیمی از جمعیت ایران با بازار سرمایه درگیر شدهاند، این طرح پیگیری خواهد شد.
طبق آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی بعد از تصویب طرح تحقیق‌وتفحص و انتخاب اعضای آن، هیات تحقیق و تفحص مجلس ۶ ماه فرصت دارد تا گزارش نهایی خود را برای قرائت در صحن علنی پارلمان به کمیسیون مربوطه ارائه کند تا پس از تصویب در آن کمیسیون، برای قرائت در صحن علنی پارلمان تقدیم هیات‌رئیسه پارلمان شود که در صورت ضرورت با درخواست هیات و تصویب هیات‌رئیسه مجلس زمان تحقیق و تفحص تا ۶ماه دیگر نیز قابل تمدید است. با این حال به نظر می‌رسد با وجود مخالفت‌هایی که با تحقیق و تفحص از بورس در بین فعالان بازار سرمایه وجود دارد اما نمایندگان اصولگرای مجلس یازدهم نه‌تنها اصرار به انجام آن دارند بلکه میخواهند با سرعت کار را پیش ببرند و خیلی زودتر از پایان فرصت قانونی آن را به نتیجه برسانند. موسوی‌لارگانی پیش‌بینی میکند طرح تحقیق‌وتفحص از بورس کمتر از زمان ۶ماهه که قانون برای طرح‌های تحقیق‌وتفحص پیش‌بینی کرده به نتیجه برسد و میگوید: «طبق آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی قانونا ۶ماه برای تحقیق و تفحص فرصت است اما برنامه‌ریزی شده که بتوانیم در کمترین فرصت یعنی در دو ماه این تحقیق و تفحص را به نتیجه رسانده و نتیجه را به سمع و نظر ملت ایران به‌ویژه سهامداران و کسانی که در این بازار ضرر و زیان شامل حالشان شده است، برسانیم.»
او با یادآوری اینکه اکنون مجلس در حال بررسی لایحه بودجه است، میگوید نمایندگان در فاصله زمانی که بودجه برای بررسی و تایید نهایی به شورای نگهبان می‌رود، طرح تحقیق‌وتفحص را در صحن علنی بررسی خواهند کرد و امیدوار است تحقیق‌وتفحص از بورس از شروع سال جدید رسما استارت بخورد.
این نماینده مجلس اضافه میکند مجلس برای به نتیجه رساندن تحقیق‌وتفحص از بورس از کارشناسان خبره و کسانی که در این زمینه اطلاعات دقیق و قوی دارند استفاده خواهد کرد.
طرح تحقیق‌وتفحص از بورس در حالی از سوی نمایندگان مجلس کلید خورده و به گفته موسوی‌لارگانی قرار است به سرعت پیگیری و در عرض دو ماه به نتیجه برسد که اقدمات قبلی آنان که معتقد بودند در راستای حمایت از سهامداران گرفته شده، بعد از هیاهو و جنجال رسانه‌ای مسکوت مانده است. طرح تشکیل مجمع سهامداران حقیقی یکی از این اقدامات بود که گرچه در کمیسیون اقتصادی به تصویب رسید اما بعد از گذشت ماه‌ها هنوز از سوی هیات‌رئیسه مجلس اعلام وصول نشده است. موسوی‌لارگانی که خود مسوول اعلام وصول طرح‌هاست از سرنوشت این طرح اظهار بی‌اطلاعی میکند و میگوید احتمالا در معاونت قوانین در حال بررسی است و بعد از ارائه به هیات‌رئیسه اعلام وصول خواهد شد.
او از سرنوشت لیست متخلفان بورسی که امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب‌رئیس مجلس بعد از به راه انداختن جنجال رسانه‌ای اعلام کرده بود به قوه‌قضائیه ارائه خواهد داد نیز اظهار بی‌اطلاعی میکند و میگوید نمی‌داند گزارش تخلفات به چه نتیجه‌ای رسیده است.
دنیای‌اقتصاد- مسعود کریمی : ثبت‌نام در سامانه سجام، احراز هویت در دفاتر پیشخوان دولت، مراجعه به یک شعبه شرکت کارگزاری در راستای دریافت کد معاملاتی با رعایت مواردی اعم از ارائه حداقل مدرک تحصیلی (دیپلم) و پاسخ به چند سوال بورسی از جمله پیش‌شرط‌های ورود به بازار سرمایه کشور بود که طی یکسال اخیر همین پروسه آسان نیز نادیده گرفته شد. هرچند شیوع بیماری کووید- ۱۹ باعث شد اغلب مردم جامعه به سمت بستر الکترونیکی روی آورند و میزان مراجعه حضوری خود را به شعب شرکت‌های کارگزاری به حداقل ممکن برسانند اما در این بین معادلات بورسی نیز بر هم خورد. یکی از آنها ارائه مدرک تحصیلی بود که در سکوت کامل الزام ارائه آن از سوی سکاندار بورس حذف شد و در واقع زمینه را برای ورود عموم و بعضا کم بهره از دانش مالی به بازار سرمایه فراهم کرد. این در حالی است که پیش‌تر کارشناسان امر لزوم اعمال قوانین سختگیرانه‌تری درخصوص صدور کدهای آنلاین را گوشزد می‌کردند و معتقد بودند کسانی که توان تحلیل شرایط روز این بازار را ندارند، باید از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبادرت به سهامداری در بورس کنند.
بورس‌بازی بدون قید و شرط
شنیده‌ها حاکی از آن است که در کشورهای توسعه‌یافته، بورس‌اولی‌ها برای دوره‌ای فقط می‌توانند سهام صندوق‌ها را خریداری کنند و سپس با داشتن شرایطی اجازه دادوستد مستقیم دیگر شرکت‌ها را پیدا می‌کنند. منظور این نیست که باید در ایران شرط داشتن لیسانس یا مدارک بالاتر برای دریافت کد آنلاین لحاظ شود، بلکه داشتن سواد مالی لازم برای معامله‌گری در بازار سهام که بازای پرریسک یا قواعد و قوانین پیچیده است، یکی از لازمه‌های رسیدن به یک بازار کارآ است. حال فرد می‌تواند بدون داشتن دیپلم چنین سوادی را کسب کرده باشد یا حتی با داشتن مدارج بالای دانشگاهی نیز نتواند به درستی شرایط بازار را کندوکاو کند.
به هر حال عبور از الزام ارائه حداقل مدرک تحصیلی منجر به ورود افرادی با استراتژی «بورس خریدن» در بازار سرمایه شد. این دست از سرمایه‌گذاران که سطح سواد مالی بازار را با کاهش چشمگیری همراه کردند با پمپاژ حجم عظیمی از نقدینگی به یک‌باره شاخص‌کل بورس اوراق بهادار تهران را با افزایش غیر قابل تصوری همراه کردند و باعث شدند که دماسنج بازار تا محدوده بیش از ۲ میلیون واحدی تا ۱۹ مرداد‌ماه سال جاری افزایش پیدا کند. هر چند هم‌اکنون برگزاری آزمون پابرجاست و پاسخ به ۱۰ سوال بورسی در راستای ورود افراد تازه‌وارد به بازار سهام با پیش‌فرض دریافت کد آنلاین همچنان ضروری است اما شنیده می‌شود که برخی از شرکت‌های کارگزاری سوالات مربوط به ورودی مشتریان به بازار سرمایه را خود پاسخ می‌دهند.
در اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا همه مشتریان صلاحیت دریافت کد آنلاین را دارند؟ در حالی صدور کد آنلاین منوط به پاسخ درست به حداقل ۸ سوال از ۱۰ سوال بورسی است که به همین تعداد سوال را نیز می‌توان به راحتی و با جست‌وجو در فضای مجازی یا پرسیدن از دیگران پاسخ داد. شاید به همین دلیل است که گزارشی مبنی بر رد صلاحیت برخی از مشتریان به دلیل عدم توانایی در پاسخ درست به سوالات، دیده نشود.
یکی از دلایل روند منفی و فرسایشی این روزهای بازار سهام در کنار آزمون‌های تشریفاتی شرکت‌های کارگزاری هم همین ورود افراد کم بهره از دانش مالی است که با مشاهده صفوف عرضه هر روز بر حجم فروش می‌افزایند. «دنیای اقتصاد» نیز به تازگی در گزارشی تحت عنوان «قطب‌نمای خریداران سهام» به بررسی رفتار بورس‌بازان در یک نظرسنجی پرداخت. نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که ۷۰ درصد معامله‌گران بدون در اختیار داشتن استراتژی معاملاتی در حوزه خرید و فروش سهام فقط بر اساس پدیده دنباله‌روی اقدام به معامله در بازار سهام می‌کنند و تنها ۶درصد از شرکت‌کنندگان این نظرسنجی تحلیل بنیادی را برای دادوستد سهام برگزیدند.در چنین فضایی خبر محوری جایگزین تحلیل محوری است و کانال‌های تلگرامی که غالبا گردانندگانی با اهداف سوء دارند به مامنی برای این قبیل از سرمایه‌گذاران تبدیل می‌شوند که به دنبال کسب سود نجومی هستند. در این حالت سیگنال افراد غیر متخصص روند حرکتی بورس‌بازان و شاخص‌های سهامی را از حالت منطقی خارج میکند و سرمایه‌گذاران پشت پدیده دامنه نوسان چه متقارن و چه نامتقارن در معاملات روزانه صف‌نشینی را تاکتیک معامله‌گری خود می‌کنند. اکنون اینکه چه راهکار بازدارنده‌ای باید از سوی سیاست‌گذاران بورس اندیشیده شود تا سهامدارانی که ارزش دارایی خود را نمی‌دانند در این پروسه از چرخه معاملات با زیان هنگفت خارج نشوند نیز موضوعی است که در ادامه صاحب‌نظران بازار سرمایه به آن می‌پردازند.
آزمونی تشریفاتی برای بورسی شدن
علیرضا تاجبر، کارشناس بازار سرمایه: پیش‌تر در موضوع دریافت کد آنلاین، دو موضوع مطرح بود. نخست میزان تسلط افراد در بازار سرمایه که بر اساس یک آزمون مورد احراز قرار می‌گرفت و دیگری نیز شامل مدرک تحصیلی می‌شد. به دلیل تعداد بالای متقاضیان دریافت کد آنلاین و موضوعاتی که پیرامون مدرک تحصیلی که بعضا با مدارک تقلبی نیز مواجه شدیم، پیش شرط دریافت مدرک تحصیلی جهت ورود به بازار سرمایه در آیین‌نامه جدید معاملات بر خط حذف شد. به اعتقاد بنده آزمون فعلی نیز آزمونی تشریفاتی است و باید حذف شود. هر چند دسترسی مستقیم به بازار سهام یکی از اشتباهات بزرگ محسوب می‌شود اما به هر حال اتفاقی بود که افتاد. اکنون نیز نمی‌توان مانع از سهامداری مردم شد یا حتی برای سهامدار شدن شرایطی را لحاظ کنیم چرا که سهام یک دارایی است و طبق قانون مدنی هر فردی می‌تواند سهامدار شود اما نحوه اتصال افراد به هسته معاملات یا به عبارتی سرمایه‌گذاری مستقیم مردم باید دارای شرایطی خاص شود.پیش‌تر یک رکن تحت عنوان معامله‌گران در بازار وجود داشت که نخست مردم سفارش‌های خود را به این افراد ارائه و در ادامه معامله‌گران نیز اقدام به اجرای سفارش‌ها می‌کردند، در واقع این افراد (معامله‌گران) با مشورت‌های شفاهی و سایر اقدامات، فیلتری بر احساسات و رفتار هیجانی بودند.
اکنون نیز با دسترسی مستقیم افراد عادی به بازار سرمایه هیجانات و احساسات وارد بازار شده است و موانعی همانند آزمون هم موضوعی تشریفاتی بوده که باید حذف شود. بنابراین اشتباهی جبران ناپذیر در بازار روی داده که در حقیقت غیر قابل بازگشت است. در چنین شرایطی یک راهکار وجود دارد، اینکه میزان آموزش نسبت به گذشته افزایش چشمگیری پیدا کند و افرادی که پیش از ورود باید آموزش‌های لازم را فرا می‌گرفتند اکنون آموزش ببینند.اکنون سهامداران تازه‌واردی که بدون آموزش وارد بازار سرمایه شدند و بعضا زیان‌هایی را هم متحمل شدهاند این ضرر را باید مثابه هزینه یا تجربه‌ای در نظر بگیرند در راستای شناخت کلی اکوسیستم بازار. ارکان و نهاد‌های مالی بازار نیز باید با یک برنامه منسجم و استراتژیک اقدام به سطح‌بندی در آموزش این افراد کنند. در حال حاضر با سیل معامله‌گران برخط که مستقیما به هسته معاملات وصل هستند مواجه هستیم که باید در زمینه آموزش این افراد فعالیت‌های بیشتری صورت بگیرد. این مهم نیازمند طرح استراتژیکی است که در آن تمام ارکان، نهاد‌های مالی، دولت، صدا و سیما و حتی آموزش و پرورش دخیل باشند.
ورود به بورس بدون دانش مالی
روزبه شریعتی، تحلیلگر بازار سرمایه: در گذشته مشتریان به‌صورت حضوری با مراجعه به شرکت‌های کارگزاری توام با پر کردن فرم‌های مربوط اقدام به افتتاح حساب می‌کردند. همچنین افراد برای دریافت کد آنلاین نیز به ۱۰ سوال درخصوص ریزساختار‌ها و کارآیی عملیاتی بازار سرمایه پاسخ می‌دادند، سوالاتی که نشان می‌داد فرد سرمایه‌گذار با مفاهیم اولیه بازار تا چه میزان آشنایی دارد. پیش‌تر محدودیت حداقل مدرک تحصیلی (دیپلم) وجود داشت اما در یک سال گذشته به نظر می‌رسد این مهم ملغی شده است؛ به‌طوری که با درخواست کد آنلاین، این کد سریعا به افراد تخصیص پیدا میکند.هر چند رعایت ۱۰ سوال آزمون ضروری است اما طبعا هیچ شرکت کارگزاری ممانعتی در راستای ارائه کد به مشتریانی که قصد تزریق پول در راستای خرید سهام دارند و بعضا موفقیتی هم در پاسخ به سوالات کسب نکردند به عمل نمی‌آورند. در گذشته محدودیت دیگری نیز در نظر گرفته شد مبنی بر اینکه هر کد معاملاتی جدید باید همزمان با افتتاح حساب و درخواست کد آنلاین در گام نخست آموزش‌های لازم را دریافت کند. این محدودیت در قالب یک دستورالعمل آموزشی به مدت ۲ یا ۳ ماه برای افراد تازه وارد لحاظ شد و دریافت کد آنلاین نیز منوط بر قبولی در آزمون الکترونیکی شد اما متاسفانه این مهم نیز در نهایت به مرحله اجرا نرسید. اکنون نیز صدور کد آنلاین به‌طوری است که افراد پس از سجامی شدن وارد سایت شده و با تکمیل فرم‌های مربوط، به تعداد مشخصی از سوالات در راستای دریافت کد آنلاین پاسخ می‌دهند. این در حالی است که دیگر اجباری به آپلود مدرک تحصیلی نیست.زمانی که تعداد کدهای معاملاتی در بازار به محدوده فعلی نرسیده بود باید با سازوکار آموزش چند ماهه و برگزاری آزمون الکترونیکی پیش می‌رفتیم چراکه این مهم باعث ارتقای دانش مالی افراد در بازار سرمایه می‌شد اما به هر روی حذف ضرورت ارائه مدرک تحصیلی باعث شد عده‌ای از مردم فارغ از دانش مالی وارد بازار سرمایه شوند. اکنون نیز مشخص نیست که باید چه مسیری را در جهت افزایش دانش مالی فعالان بازار سرمایه پیش بگیریم. اما به اعتقاد بنده باید در ابتدا دامنه نوسان باز شود و حجم مبنا نیز به اندازه شناوری سهام تغییر پیدا کند تا بدین صورت هر سهامدار با هر قیمتی که در نظر داشت اقدام به خرید یا فروش سهام کند. هر چند این سناریو مخالفانی هم دارد که معتقدند با این استراتژی مردم عادی دچار ضرر و زیان می‌شوند.
دنیای اقتصاد : به دنبال این هستیم که بازار بورس به توازن برسد.» این بخشی از صحبت‌های محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس دولت دوازدهم بود. صحبت‌هایی که از همان ابتدای ظهر و بعد از مطرح شدن آن بازتاب گسترده‌ای در گعده فعالان بورسی در شبکه‌های اجتماعی داشت. حرف اصلی انتقادکننده‌ها به صحبت‌های واعظی از این قرار بود که از شهریورماه سال جاری مدام سهامداران را به دنبال وعده‌های خود کشاندند و این‌طور در فضای رسانه‌ای و صحبت‌هایشان القا کردند که بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا وضع بورس درست می‌شود. بعد ۲۲ بهمن و دهه فجر از راه رسید و این‌طور به سهامداران القا شد که در این ایام بورس روی خوش به خودش می‌بیند.
مدتی بعد این مساله مطرح شد که تا پایان سال ۹۹ و چون شب عید است دولت درصدد است بورس را مثبت نگه دارد تا مردم خاطره خوشی از آن داشته باشند اما نه تنها با تمام این وعده‌ها و خیلی وعده‌های دیگر اتفاقی در این حوزه نیفتاده است بلکه حالا این مساله مطرح شده است که بورس و سرمایه سهامداران در گرو پروتکل الحاقی است! حرف اکثر منتقدان از این جهت قابل بررسی است که آنها درباره نوسان‌گیری از مردم در این بازار آشفته در نوشته‌هایشان صحبت می‌کردند که نتیجه این نوسان‌گیری به اعتقاد فعالان حوزه بورس، بی‌اعتمادی سهامداران به دولت، سازوکار بورس و ایجاد ترس در دل سهامداران بابت سرمایه‌گذاری در بازارهای داخلی است. حالا طبق اظهارنظرهای فعالان حوزه بورس و برخی از سهامداران، افراد سرخورده از این حوزه در حال کوچ به سمت سرمایه‌گذاری در حوزه ارزهای دیجیتال هستند. اما نکته دیگری که برخی از افراد که اکثرشان جزو منتقدان سفت و سخت دولت دوازدهم هستند، به آن اشاره می‌کردند کاشتن بذر بی‌اعتمادی در میان مردم بود. بذری که در ماه‌های آینده از آن دولت جدیدی می‌شود که بابت آن با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود. به اعتقاد این افراد دیگر کمتر کسی به حوزه بورس ورود میکند و به وعده‌ها و حرف‌های رئیس دولت آینده برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های داخلی اعتماد میکند، چرا که در دولت دوازدهم نتیجه اعتماد به حرف‌های رئیس دولت را دیده‌اند و حالا دیگر یا سرمایه‌هایشان را در بانک و خانه نگه می‌دارند یا آنها را به طلا و ارزهای دیجیتال تبدیل می‌کنند. به غیر از این موضوع این بخش دیگری از صحبت‌های محمود واعظی هم مورد توجه گعده فعالان بورسی و سهامدار در شبکه‌اجتماعی توییتر قرار گرفته بود؛ «بورس در همه کشورهای دنیا براساس مسائل سیاسی و اقتصادی نوساناتی دارد. بورس در گذشته شاهد روند افزایشی شدیدی بود، به همین دلیل روند کاهشی آن هم شدید بود.» افرادی که در نوشته‌هایشان به این بخش از صحبت‌های واعظی توجه نشان داده بودند از این موضوع می‌نوشتند که دولت می‌دانسته که بورس بر اساس مسائل سیاسی و اقتصادی نوسان دارد، پس چرا در اوج موضوعات سیاسی و اقتصادی که کشور با آنها درگیر بود، عامه مردم را به سرمایه‌گذاری در بورس دعوت کردند و گفتند که مردم همه چیز را به بورس بسپارند. این دسته از مخالفان که بخش کمتر شنیده شده صحبت‌های رئیس دفتر حسن روحانی را برای بازنشر انتخاب کرده بودند درباره این مساله هم می‌نوشتند که دولت می‌دانسته روند افزایشی بورس غیرعادی بوده است، اما با این حال مردمی که دانش و اطلاعات لازم در این حوزه را نداشته‌اند و صرفا بر اساس اعتماد ملت به دولت به حرف‌های رئیس دولت اعتماد کرده بودند را به این حوزه وارد کردند. اما این انتقادها بخش دیگری هم داشت و آن اشاره به صحبت‌های رئیس دولت در اردیبهشت‌ماه سال جاری بود. صحبت‌هایی که روحانی در واکنش به منتقدان بالا رفتن بدون حساب و کتاب شاخص بورس مطرح کرده و خطاب به آنها گفته بود که «در گوشتان پنبه بگذارید و این حرف‌های خوب را نشنوید.» منتقدان با خطاب قرار دادن روحانی درباره این موضوع می‌نوشتند که چرا مانند اردیبهشت طبق صحبت‌های روحانی دیگر شرکت‌ها و فعالان اقتصادی در رشد شاخص بورس تاثیرگذار نیستند؟ آنها درباره این مساله نوشتند که اتفاقا در اوایل سال جاری دولت بوده که در گوش خود پنبه گذاشته بود و نخواست که حرف‌های دلسوزان و منتقدان بالا رفتن بدون حساب و کتاب شاخص بورس را بشنود. یکی دیگر از نکاتی هم که دیروز درباره آن صحبت شد، از این قرار بود که چهره‌های سیاسی و افراد غیربورسی درباره این حوزه تخصصی اظهارنظر می‌کنند. این چهره‌ها با علم به اینکه توانایی تاثیرگذاری مثبت بر این بازار را ندارند درباره این حوزه اظهارنظر می‌کنند چرا که میخواهند در مقابل سهامداران دستشان پر باشد و بگویند ما در طول این مدت که مردم را به سرمایه‌گذاری در حوزه بورس دعوت کردیم. تلاشمان را کردیم اما ورود غیر متخصصان به این حوزه باعث شد کارها پیش نرود.
دنیای‌اقتصاد : از اولین روز اعمال تغییرات دامنه نوسان نامتقارن تا دیروز در مجموع ۰۱/ ۰ درصد بر ارتفاع شاخص کل بورس افزوده شد که البته به واسطه رشد دلار در دو روز ابتدایی از شروع اعمال تغییرات رقم خورد که نهایت حمایت سیاست‌گذاران بورسی از حقوق سهامداران بود. در جریان معاملات روز گذشته نیز همچنان شاهد تقویت عرضه‌ها و سرخ‌پوشی شاخص‌ها بودیم. شاخص کل بورس که از روز دوشنبه هفته گذشته، تاکنون موفق به حفظ رنگ سبز بر جامه خود نشده، دیروز نیز ۶۷/ ۰ درصد (بیش از ۸هزار واحد) افت را تجربه کرد و روی عدد ۲۱۴/ ۱ میلیون واحد ایستاد. بر این اساس ششمین منفی متوالی شاخص کل بورس ثبت شد.
شاخص کل هموزن نیز ۲۵/ ۰ درصد به عقب بازگشت و تا ۴۳۶ هزار واحد تنزل یافت. در فرابورس نیز ۸۵/ ۰ درصد از ارتفاع شاخص کل کاسته شد.روز گذشته ۹ درصد دیگر بر ارزش صف فروش‌های بورسی افزوده شد. برای عمده سهام خریداری وجود نداشت و شاهد ایجاد گره معاملاتی در بسیاری از سهام بودیم. این امر نتیجه دخالت‌های دستوری بر بازار سهام است که نه تنها دردی از سهامداران دوا نکرد بلکه نقدشوندگی بورس را زیر سوال برد. از نکات قابل تامل در معاملات این روزها پر نشدن حجم مبنا برای عمده سهام است. برای مثال نماد خودرویی «خساپا» که روز گذشته سنگین‌ترین حجم با بیشترین میزان ارزش صف فروش را در بین نمادهای بورسی دارا بود، در معاملات دیروز تنها ۳/ ۷ میلیون سهم آن معامله شد، درحالی‌که حجم مبنای این سهم ۱/ ۴۸ میلیون سهم است. به عبارتی این نماد خودرویی تنها حدود یک ششم حجم مبنای خود را پر کرد.
مس جهانی خوش درخشید، «فملی» تاب نیاورد
روز گذشته بازارهای جهانی شروع مطلوبی رقم زدند. به‌طوری‌که دیروز مس کانال جدید ۹هزار دلار را فتح کرد و تا ۲/ ۹ هزار دلار نیز پیشروی داشت. این امر در یک دهه گذشته بی‌سابقه بود. نفت برنت نیز از ۶۳ دلار عبور کرد. سایر فلزات نیز در بازار جهانی روز سبزی داشتند، هرچند انعکاس این امر در بورس ما چندان مشهود نبود. گرچه دیروز نماد معاملاتی ملی مس در ابتدا با افزایش تقاضا همراه شد اما این نماد بورسی تاب مقاومت بیشتر در برابر عرضه‌ها را نداشت و هم‌راستا با کلیات نمادهای گروه در محدوده منفی معامله شد.
۱۴ درصد از ارزش صف فروش‌ها در اختیار ۶ نماد خودرویی-بانکی
در معاملات روز دوشنبه سه نماد خودرویی «خساپا»، «خودرو» و «خگستر» و سه نماد بانکی «وبملت»، «وتجارت» و «وبصادر» در مجموع ۵۴۶ میلیارد تومان معادل ۱۴درصد از کل ارزش صف فروش‌های بورسی را به خود اختصاص دادند. این ۶ نماد سنگین‌ترین صف فروش روز گذشته را داشتند. به نظر می‌رسد سهامداران این دو گروه (خودرویی-بانکی) چشم‌انداز روشنی از آینده تحریم‌ها که مهم‌ترین محرک رشد این دو صنعت است، ندارند.
در جریان معاملات روز دوشنبه، برای هفتمین روز متوالی حقوقی‌ها سنگر خود را در قالب خریدار حفظ کردند و خالص خرید ۳۴۴ میلیارد تومانی رقم زدند. «فلزات اساسی» و «محصولات شیمیایی» دو صنعت با بیشترین میزان خرید توسط سهامداران عمده بود. این دسته از سهامداران بالغ بر ۱۰۱ میلیارد تومان نقدینگی به این دو گروه تزریق کردند. به‌صورت تک نماد هم، بیشترین خرید حقوقی‌ها از نماد معاملاتی «شستا» حدود ۵/ ۴۰ میلیارد تومان بود. در مقابل حقیقی‌ها به‌رغم اینکه بیشتر فروختند، نسبت به خرید سهام دو گروه «بیمه و صندوق بازنشستگی» و «کاشی و سرامیک» گرایش بیشتری داشتند. میزان خرید حقیقی‌ها از این دو گروه در مجموع ۲/ ۲۰ میلیارد تومان بود.
سهام خریدار ندارند
ارزش معاملات خرد بورس گرچه رشد اندکی را نسبت به روز یکشنبه داشت، اما همچنان قابل قبول نیست و نگرانی از ایجاد فضای رکودی را تقویت میکند. روز گذشته ارزش دادوستدهای خرد بورس ۲ هزار و ۲۴ میلیارد تومان بود. در فرابورس اما ارزش معاملات کاهش ۳۴ درصدی نسبت به روز یکشنبه داشت. این امر بیانگر سنگین‌تر شدن صف فروش‌ها و در نهایت قفل شدن سرمایه سهامداران در نمادهای کوچک و بازار پایه است. ارزش معاملات خرد فرابورس روز دوشنبه ۷۱۶ میلیارد تومان رقم خورد.
معاملات از دریچه آمار
در معاملات بورسی روز گذشته از ۳۴۶ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۸ درصد نمادها مثبت و ۵/ ۷۰ درصد نمادها منفی بود. ۸ نماد (۲درصد) صف خرید به ارزش ۹۱ میلیارد تومان و ۲۸۹ نماد (۸۴ درصد) صف فروش به ارزش ۳۸۷۰ میلیارد تومان تشکیل دادند. نماد «امید» با صف خرید ۳۷ میلیون سهمی به ارزش ۳۲ میلیارد تومان بیشترین حجم صف خرید را داشت. در مقابل «خساپا» با صف فروش ۶۶۷ میلیون سهمی به ارزش ۱۶۱ میلیارد تومان و «وتجارت» با صف فروش ۴۰۶ میلیون سهمی به ارزش ۱۱۱ میلیارد تومان بیشترین حجم صف فروش را دارا بودند.در معاملات بازار اصلی فرابورس، از ۱۳۰ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۳/ ۵ درصد از نمادها مثبت و ۹۱ درصد از نمادها منفی بود. ۴ نماد (۳ درصد) صف خرید به ارزش ۱۰۵ میلیارد تومان و ۱۱۳ نماد (۸۷ درصد) صف فروش به ارزش ۱۲۳۷ میلیارد تومان داشتند. «رافزا» با صف خرید ۱۵ میلیون سهمی به ارزش ۶۸ میلیارد تومان بیشترین حجم صف خرید و «ذوب» با صف فروش ۹۱ میلیون سهمی به ارزش ۳۸ میلیارد تومان بیشترین حجم صف فروش را داشت. در بازار پایه فرابورس از ۱۱۷ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۴/ ۹ درصد از نمادها مثبت و ۷۹ درصد از نمادها منفی بود. ۱۳ نماد (۱۰درصد) صف خرید به ارزش ۱۲۱ میلیارد تومان و ۹۴ نماد (۸۰درصد) صف فروش به ارزش ۱۱۰۸ میلیارد تومان داشتند. «جوین» با صف خرید ۳۸ میلیون سهمی به ارزش ۲۲ میلیارد تومان بیشترین حجم صف خرید و «تپکو» با صف فروش ۵۷۲ میلیون سهمی به ارزش ۳۰۸ میلیارد تومان بیشترین حجم صف فروش را داشت.
دنیای‌اقتصاد-راضیه احقاقی : بلاتکلیفی در بازار آزاد مقاطع طویل فولادی کشور همچنان ادامه دارد؛ اگرچه انتظار می‌رفت با نزدیکی به روزهای پایانی سال، این بازار با رونق شب عید روبه‌رو شود و سیگنال‌هایی از این موضوع نیز در معاملات هفته قبل به چشم می‌خورد، اما انتشار اخباری مبنی بر احتمال تغییر در داده‌های برجسته اقتصادی و پیش‌بینی دوگانه رشد و افت نرخ ارز باعث شد تا مجدد رونق از این بازار رخت بربسته و درواقع بلاتکلیفی بر این بازار حاکم شود. در این شرایط بازار مقاطع طویل فولادی گوش به زنگ هر خبری است که بتواند بر انتظارات تورمی و نرخ ارز در کشور اثرگذار شود و مجددا این سیگنال تبدیل به مهم‌ترین پارامتر اثرگذار در این بازار شده است.
بازار آزاد مقاطع فولادی روی خوش آرامش را ندید
نوسان در بازار مقاطع طویل فولادی کشور همچنان ادامه دارد. نزدیکی به روزهای پایانی سال به ایجاد موج جدیدی از تقاضا در بازار آزاد مقاطع طویل فولادی کشور ظرف هفته‌گذشته منجر شده بود که این رشد تقاضا سیگنالی افزایشی برای این بازار به همراه داشت؛ اما در ادامه شاهد برخی اظهارنظرهای سیاسی نسبت به بهبود شرایط بین‌المللی کشور در بازارهای جهانی بودیم که این موضوع تبدیل به سرعت‌گیری در مسیر روند رو به رشد بازار مقاطع طویل فولادی کشور شد.
به شکل سنتی هفته‌های پایانی سال، بازار آزاد و معاملات بورس کالای مقاطع طویل فولادی پس از یک دوره رکود سنتی که عموما در فصل پاییز و زمستان به علت سرما و بارندگی در بازار حکمفرما می‌شود، رونقی مجدد به خود می‌گیرد. عموما در روزهای پایانی سال، بخش قابل توجهی از تجار اقدام به خرید کالا کرده و نقدینگی خود را به محصول تبدیل می‌کنند چرا که تجربه نشان داده اغلب بازارها در سال جدید با تورم روبه رو شده و عدم تبدیل نقدینگی به کالا به مفهوم افت ارزش سرمایه است. بنابراین افرادی که نقدینگی دارند درصدد تبدیل آن به کالا برمی‌آیند و این موضوع نیز به تحریک بازار مقاطع طویل فولادی منجر می‌شود. ظرف هفته گذشته نیز بازار آزاد مقاطع طویل فولادی با تحریکی از این منظر روبه‌رو شد به گونه‌ای که قیمت اغلب مقاطع طویل فولادی ظرف این هفته رشد داشت. اما با انتشار اخباری مبنی بر تغییر سیاست‌های بین‌المللی نسبت به ایران و امکان افزایش فروش نفت کشور این روند تغییر کرد.
درواقع انتشار این اخبار موجب شد تا تعدیلی در انتظارات تورمی کشور به وجود آید و نرخ ارز نیز وارد مسیر کاهشی شود و به این ترتیب تجار به امید افت بیشتر قیمت‌ها در روزها و هفته‌های بعد خریدهای خود را به تعویق بیندازند. اما این روند کاهشی چندان ثباتی نداشت و اظهارنظرهای سیاسی در داخل کشور مجدد نرخ ارز را افزایشی کرد که این موضوع سیگنالی افزایشی برای بازار آزاد مقاطع طویل فولادی به‌همراه داشت.
به گفته فعالان بازار آزاد مقاطع طویل فولادی کشور، بلاتکلیفی بر بازارها حکمفرما شده و دیگر نمی‌توان روند این بازارها را با روندهای معمولی و تجربه‌های گذشته پیش‌بینی کرد. در این شرایط اهالی بازار گوش به زنگ اتفاقات سیاسی هستند که می‌تواند نرخ ارز را برای ماه‌های آینده دچار نوسان کرده و معادلات حاکم بر بازار را پیش‌بینی کند. اما برآوردهای فعلی از استمرار وضعیت نوسانی فعلی تا زمان انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ حکایت دارد.
از ابتدای امسال تا روز ۴ اسفند ماه بهای میلگرد فولادی در بازار آزاد رشدی ۱۱۴درصدی داشته، این در حالی است که در این بازه زمانی نرخ ارز نیمایی رشدی ۷۳ درصدی و ارز آزاد نیز افزایشی حدود ۵۰ درصدی داشته است. البته بخشی از این رشد قیمتی از محل افزایش بهای جهانی محصولات فولادی بوده؛ به گونه‌ای که از اواخر فروردین (آوریل ۲۰۲۰) تا اسفند (فوریه ۲۰۲۱) بهای بیلت فولادی منطقه CIS رشدی ۶۳ درصدی داشته، همچنین میلگرد صادراتی CIS نیز در همین بازه زمانی افزایشی ۸۴ درصدی داشته است. به این ترتیب بهای مقاطع طویل فولادی کشور از هر دو فاکتور اثرگذار یعنی قیمت جهانی و نرخ ارز تقویت شدهاند.
در انتظار رینگی پر رونق
امروز سه‌شنبه ۵دی ماه، بورس کالای کشور میزبان عرضه شمش فولاد با قیمت پایه نزدیک به ۱۰ هزار و ۲۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم است؛ این قیمت پایه نسبت به بهای پایه هفته قبل افزایشی ۱۰۰ تومانی به ازای هر کیلوگرم دارد. اما پیش‌بینی می‌شود که خریداران استقبال قابل توجهی از عرضه‌های این روز داشته باشند.
در عرضه‌های قبلی شمش فولاد در بورس کالای کشور روز سه‌شنبه ۲۸ بهمن ماه، تولیدکنندگان شمش ۹۶ هزار تن شمش فولاد را به این بازار آوردند که با استقبال قابل توجه خریداران روبه رو شد به گونه‌ای که میزان تقاضای به ثبت رسیده در این بازار ۶/ ۲ برابر عرضه بود و این موضوع باعث شد تا خریداران شمش فولاد حاضر به رقابت برای خرید شمش فولاد شوند که این موضوع نیز در نهایت باعث شد تا بهای معامله شمش فولاد به ۱۰ هزار و ۷۰۰ تومان در این روز برسد.
در عرضه‌های امروز شمش فولاد در بورس کالا اگرچه قیمت پایه نسبت به بهای پایه قبل رشد داشته ،اما با توجه به آنکه همچنان قیمت پایه از میانگین بهای معامله شمش فولاد در هفته قبل کمتر است بنابراین انتظار می‌رود که خریداران حاضر به رقابت برای خرید شمش از این بازار باشند.
قیمت پایه شمش فولاد در بورس کالای کشور از بهای شمش فولاد صادراتی CIS و نرخ ارز نیمایی محاسبه می‌شود؛ از آنجاکه بهای شمش فولاد صادراتی CIS مجدد وارد فاز افزایشی شده و از حداقل ۵۳۰ دلار در روز ۸ فوریه به ۵۵۵ دلار در روز جمعه ۱۹ فوریه رسیده این احتمال می‌رود که قیمت‌های پایه شمش فولاد در بورس کالای کشور برای هفته‌های بعد از محل این پارامتر تقویت شود. نرخ ارز نیمایی نیز ظرف ۳هفته اخیر روند افزایشی هرچند با شتابی اندک داشته و به این ترتیب قیمت پایه شمش فولاد از این منظر نیز تقویت می‌شود.
بنابراین از آنجا که این احتمال به قوت وجود دارد که بهای پایه عرضه شمش فولاد برای هفته‌های آینده افزایشی باشد، طبیعتا خریداران در معاملات امروز حاضر به رقابت برای خرید مواد اولیه خطوط تولید هستند. البته با توجه به قیمت پایه شمش فولاد تولید محصولات طویل فولادی و عرضه در بازار داخل چندان سودی برای نوردکار ندارد. اما شرایط در بازارهای صادراتی متفاوت بوده و استقبال خوب از مقاطع طویل فولادی در بازارهای بین‌المللی این امکان را به وجود می‌آورد که نوردکاران از صادرات محصولات خود منتفع شوند.
بدون دیدگاه