اخبار1399/9/26

دنیای‌اقتصاد : در چهارمین روز هفته، رفتار معامله‌گران ارزی تغییر کرد. آنها که در روزهای قبل جسارت چندانی برای ورود به بازار نداشتند، روز سه‌شنبه با قدرت زیادی خریدار شدند. نتیجه تغییر رفتار آنها، برگشت دلار به بالای مرز ۲۶هزار تومانی بود. ساعت ۳ بعدازظهر اسکناس آمریکایی در بازار با قیمت ۲۶ هزار و ۵۰ تومان مورد معامله قرار می‌گرفت که ۲۳۰ تومان بیشتر از روز دوشنبه بود. پس از ساعت ۴ بعدازظهر هم گفته می‌شد که ارقام بالاتری برای دلار ثبت شد که ممکن است روند بازار در روز جاری را تحت‌تاثیر قرار دهد.

در واکنش به افزایش قیمت دلار، سکه تمام بهار آزادی راه صعودی را در پیش گرفت و توانست ۱۹۰ هزار تومان رشد را به ثبت برساند و به محدوده ۱۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی قدم بگذارد. جدا از افزایش قیمت دلار، تا ساعت ۴ بعدازظهر دیروز، بهای اونس طلا در بازارهای جهانی هم روند افزایشی داشت و این مساله موجب شده بود که معامله‌گران سکه با فراغ‌بال بیشتری در موقعیت خرید قرار بگیرند. سکه روز دوشنبه به بالای مرز ۱۲ میلیونی برگشته بود و پیشروی بیشتر قیمت آن در روز سه‌شنبه تا حدی انتظارات افزایشی بازار را تقویت کرد. سکه در صورتی که بتواند خود را بالای محدوده ۱۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان حفظ کند، هدف ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی را در مقابل خود خواهد دید و در صورت شکست این هدف، ارقام بالای ۱۳ میلیون تومان برای بازار قابل تصور خواهند بود. با این حال، برخی از معامله‌گران عنوان می‌کردند که هنوز زود است که از برگشت بازار به مسیر افزایشی سخن گفت. از نگاه آنها، همچنان قیمت سکه می‌تواند به زیر مرز ۱۲ میلیون تومان بازگردد و برای این منظور کافی است که دلار محدوده ۲۵ هزار و ۸۰۰ تومان را از دست بدهد. با این حال، حداقل دیروز بازیگران ارزی تمایلی برای قرار گرفتن در موقعیت فروش نداشتند.

دلایل متناقض رشد قیمت دلار

برخی معامله‌گران عنوان می‌کردند، ریزش بازار سهام تاثیر هیجانی در بازار ارز داشته است و گروهی معتقد بودند بازار همچنان تا ابتدای دی ماه تحت‌تاثیر تقاضاهای فصلی خواهد بود. در این میان، گروهی نیز عنوان می‌کردند، بازار تصور می‌کند که اختلافات بین مجلس و دولت وجود دارد و در این شرایط، برخی معامله‌گران ترجیح می‌دادند ریسک خاصی را با فروش ارز نکنند. این گروه عنوان می‌کردند که در هفته‌های اخیر صحبت‌های متناقضی در سطح مجلس و دولت مطرح شده و برداشت شماری از معامله‌گران این است تا زمانی که اختلافات داخلی وجود دارد، حل مشکلات مربوط به تحریم‌ها دشوار خواهد بود.

با این حال، بسیاری از معامله‌گران هم باور دارند، اتفاقات سیاسی پس از انتخابات آمریکا چندان تاثیر هیجانی بر قیمت‌ها نداشته‌اند و نوسان دیروز نیز ارتباطی به اخبار سیاسی نداشته است. از نگاه آنها بازار مدتی است محدوده قیمتی خود را بر اساس عرضه و تقاضای واقعی تعیین می‌کند. این گروه از معامله‌گران عنوان می‌کنند که طبیعی بود هر قدر به سمت ابتدای دی‌ماه حرکت کنیم، تقاضا برای تسویه‌های دلاری شرکت‌های تجاری افزایش پیدا کند و گروهی از افراد هم‌، برای تهیه ارز موردنیاز خود به منظور گذراندن تعطیلات سال نو میلادی وارد بازار ارز شوند.

در کنار این، زمانی که بازار سهام به‌صورت هیجانی نزولی می‌شود، چنین انتظاری در میان برخی معامله‌گران ارزی ایجاد می‌شود که بخشی از سرمایه‌ها به سوی بازار ارز روانه خواهند شد. به عبارت دیگر، نزول بورس از نگاه این دسته از معامله‌گران به معنای آن است که تمایل برای خرید و فروش در این بازار کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه از یکسو سرمایه‌های جدید ترجیح می‌دهند که بیشتر وارد بازار ارز و سکه شوند. از نگاه برخی معامله‌گران، ضررهای متوالی در بازار سهام برای برخی افراد ممکن است موجب شود که ترجیح دهند از این بازار خارج و به بازار ارز و سکه وارد شوند. البته نزول شدید بازار سهام از اواسط تابستان اثر زیادی در بازار ارز نداشت و این مساله می‌تواند ذهنیت این گروه از معامله‌گران را به چالش بکشد.

افزایش قیمت دلار در روز سه‌شنبه در حالی رخ داد که نمایندگان منتخب هر ایالت آمریکا به‌صورت رسمی نتایج رای مردمی را اعلام کردند و در هیچ‌کدام از ایالت‌های مورد نظر ترامپ، نتیجه به نفع او تغییر نکرد. در این شرایط، تنها یک گام که همان تایید کنگره است، باقی مانده که بایدن به‌صورت قانونی رئیس‌جمهور آمریکا شود. بسیاری از معامله‌گران انتظار داشتند که با اعلام این خبر، قیمت دلار راه نزولی در پیش بگیرد. با این حال، چنین اتفاقی رخ نداد و به نظر می‌رسد بازار از قبل دیگر به برد بایدن مطمئن شده و در نتیجه این خبر نتوانست روند بازار را منفی نگه دارد. در این میان، عده‌ای هم باور دارند که بازار توان زیادی برای افت و افزایش قیمت ندارد و در چنین شرایطی، نوسان‌گیران با رفتارهای هیجانی برای افزایش تغییرات قیمت اقدام می‌کنند تا بتوانند حداقل سودی را از بازار کم‌رونق روزهای اخیر به دست بیاورند. از این زاویه دید می‌توان انتظار داشت که قیمت دلار در روزهای آتی افزایش بیشتری را تجربه نکند و به سوی محدوده ۲۵هزار و ۸۰۰ تومان حرکت کند. این در حالی است که عده‌ای انتظار دارند اسکناس آمریکایی شانس خود برای شکست محدوده ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان را مورد آزمون قرار دهد.

بازار جهانی در انتظار اخبار جدید

پس از آنکه طلا در اولین روز معاملاتی هفته جاری با افت ۶۴/ ۰ درصدی به زیر مرز ۱۸۳۰ دلاری رفت، روز گذشته با افزایش بیش از یک درصد مجددا به میانه کانال ۱۸۰۰ دلاری بازگشت. در حالی که ‌بازارها از جمله بازار طلا در هفته جاری در انتظار آخرین نشست سیاست پولی فدرال رزرو در سال ۲۰۲۰ هستند، افزایش امیدواری‌ها به تصویب بسته محرک مالی جدید در بحبوحه افزایش تعداد بیماران و فوتی‌های ویروس کرونا در آمریکا سبب کاهش تمایل به ریسک سرمایه‌گذاران و افزایش تقاضای طلا به‌عنوان پناهگاه بدون ریسک سرمایه‌ها شد. اوله هانسن، تحلیلگر ساکسو بانک در این باره گفت وضعیت پاندمی در نقاط مختلف دنیا از جمله آمریکا، اروپا و کشورهای آسیایی انتظارات برای حمایت‌های بیشتر از سوی دولت‌ها و بانک‌های مرکزی را افزایش داده و همین موضوع سبب حمایت از قیمت طلا شده است. در هیمن راستا در هفته جاری که آخرین هفته کامل معاملاتی سال‌جاری نیز به حساب می‌آید آخرین نشست‌های دو بانک مرکزی مهم نیز برگزار می‌شود: نشست سیاست پولی فدرال رزرو در آخرین ساعات روز سه‌شنبه و نشست بانک مرکزی انگلیس در روز پنج‌شنبه. تحلیلگران بر این باورند که با توجه به اینکه در آستانه تعطیلات کریسمس رونق بسیاری از بازارها کاهش پیدا کرده و جریان نقدینگی نیز افت کرده است، هرگونه خبر جدیدی می‌تواند منجر به تغییراتی عمده در بازارها شود. در وضعیتی که پاندمی کرونا منجر به محدودیت‌های جدیدی در هلند، آلمان، لندن و نیویورک شده بسیاری از بازارهای سهام نیز به دلیل عواقب اقتصادی این محدودیت‌ها در انتظار حمایت‌های جدید هستند. بعد از آنکه مجمع الکترال آمریکا پیروزی جو بایدن در انتخابات را تایید کرد و با توجه به اینکه بدون بسته حمایتی جدید، ریکاوری اقتصادی آمریکا در معرض خطر بزرگی قرار خواهد گرفت، بسیاری از معامله‌گران در انتظار اخبار بیشتر از بسته‌های حمایتی جدید هستند.

دنیای اقتصاد : سهامداران روز گذشته بازهم شاهد یک روز سرخ‌پوش در بورس بودند. روزی که شاخص کل بورس مانند روز دوشنبه افت کرد و صدای خیلی‌ها را بار دیگر درآورد. صدایی که این بار انتقادی‌تر و تند و تیز‌تر نسبت به ماه‌های گذشته شده است. هرچند در این فضا بازهم دلسوزانی هستند که به دولت و دیگر نهادها توصیه می‌کنند، اتفاقی که در بورس در حال رخ دادن است به اعتماد عمومی مردم ضربه‌های اساسی می‌زند که این بی‌اعتمادی پیامدهای بدی در آینده برایشان خواهد داشت. با این حال اما صدای غالب روز گذشته در گعده فعالان بورسی و سهامداران خرد در شبکه‌های اجتماعی، صدایی معترض نسبت به آنچه در بورس در حال اتفاق افتادن است بود.
حال و احوال بورس این روزها خراب است و این خرابی و آشفتگی حتی به عرضه‌های اولیه هم سرایت کرده است. بر همین اساس روز گذشته با اعلام ناظر بازار، عرضه اولیه اپال که قرار بود امروز انجام شود، لغو و به زمان دیگری موکول شد. همین اقدام هم باعث شد که خیلی از افراد درباره این موضوع صحبت کنند که چون این عرضه اولیه لغو شده است، پس شرایط بورس در روزهای آینده اگر بدتر از روزهای گذشته نشود، بهتر هم نخواهد شد. از دیگر موضوعاتی که در شبکه‌های اجتماعی درباره آن صحبت می‌شد افزایش قیمت دلار و یورو بود. هرچند که قیمت دلار و یورو نسبت به ابتدای روزگذشته ۱۰۰ تومان افزایش یافت، اما این افزایش قیمت و اوضاع سرخ پوش بورس باعث شده بود که خیلی‌ها نسبت به آینده بازارهای سرمایه و آنچه در فضای اقتصادی کشور در حال اتفاق افتادن است خوشبین نباشند. مثل همیشه برخی افراد دعوای دولت و مجلس را عامل این موضوع عنوان می‌کنند و از طرف دیگر برخی افراد هم خبر موافقت با تمدید بررسی لایحه FATF و پیامدهای بعد از آن را عامل واکنش بازارها معرفی می‌کنند. دلایل اما هرچه که باشد و نباشد، حال بازارهای مالی، به خصوص بورس بد است و همین موضوع همانطور که گفته شد صدای خیلی‌ از سهامداران را درآورده است. سهامدارانی که بار دیگر فکر کرده بودند روزهای خوش بورس از راه رسیده است و تا پایان سال مثل اوایل سال جاری سبز پوش باقی می‌ماند.

سیاست دولت عرضه فولاد در بورس است
صحبت‌های علیرضا رزم حسینی، وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر اینکه سیاست کلی دولت عرضه محصولات فولادی به‌طور کامل در بورس کالا است، یکی از موضوعاتی بود که روز گذشته برخی از افراد فعال در شبکه‌ اجتماعی توییتر به آن توجه کرده بودند. رزم حسینی که روز گذشته در کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی حضور داشت، در صحبت‌هایش بعد از این جلسه بیان کرده بود که یکی از محورهای اصلی سوالات نماینده‌ها بررسی شیوه نامه جدید عرضه فولاد بود. او گفته بود که نمایندگان مردم خواستار اجرای این شیوه نامه با قاطعیت شدند تا قیمت فولاد متعادل شود و بیان کرده بود که از دو هفته گذشته با اجرایی شدن شیوه نامه جدید مربوط به نحوه عرضه فولاد، قیمت‌ها متعادل‌تر شده است. اما بخشی که مورد توجه فعالان فضای مجازی از صحبت‌های عضو کابینه دولت دوازدهم قرار گرفته بود درباره عرضه محصولات فولادی در بورس کالا بود. به گفته رزم حسینی سیاست کلی دولت عرضه محصولات فولادی به‌طور کامل در بورس کالا است. برخی افراد هم با بازنشر صحبت‌های روح‌الله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از پیش رو بودن روزهای خوش برای بورس و فولاد می‌نوشتند. ایزدخواه در گفت‌وگویی بیان کرده بود که در شرایط کنونی که تنها بخشی از فولاد در بورس عرضه می‌شود بازار دوگانه ایجاد شده و به نوسانات بازار دامن زده می‌شود. او همچنین بیان کرده است که کمیسیون صنایع و معادن در طرح تولید و توسعه پایدار زنجیره فولاد، تولیدکنندگان را ملزم کرده تا تمامی محصولات زنجیره فولاد را در بورس عرضه کنند که این روند موجب افزایش شفافیت و تنظیم گری بیشتر در زنجیره می‌شود.

سعید اسلامی بیدگلی

کارشناس بازار سرمایه

نشست بررسی مشکلات فعالیت بازارگردانی برگزار شد و فعالان این حوزه حرف‌های بسیاری داشتند. به نظر می‌رسد دستورالعمل بازارگردانی نیاز به بازنگری دارد. نتیجه نشست را به‌اطلاع فعالان بازار سرمایه، سازمان بورس و بورس‌ها خواهیم رسانید شما هم اگر تجربه یا ایده‌ای دارید با ما در میان بگذارید.

ولید هلالات

فعال بازار سرمایه

روز شنبه فولادی‌ها صف شدند، حقوقی‌ها عرضه کردند. روز یکشنبه پالایشی‌ها صف شدند، حقوقی‌ها عرضه کردند. دوشنبه بانکی‌ها صف شدند و حقوقی‌ها عرضه کردند. چند روز دیگر حقیقی‌ها صف فروش می‌زنند و‌ حقوقی‌ها جمع می‌کنند. شاید باید همراه شد، شاید باید اعتراض کرد. کدام آسان تر است؟

سهیلا صالحی

کارشناس بازار سرمایه

زمانی بازار به خاطر بالا رفتن‌های یک دست تحلیل بردار نبود، زمانی به‌خاطر پایین آمدن‌های یکدست تحلیل‌بردار نبود، در حال حاضر هم به‌خاطر نوسان‌گیری. بهترین تحلیل‌ها هم در این بازار کارآیی خودشان را از دست می‌دهند. بازاری که یک روز هیجان خرید دارد و یک روز هیجان فروش، راه به جایی نمی‌برد.

سعید درخشانی

کارشناس بازار سرمایه

سه ماه پیش همه جا را پر کردند که مقصر ریزش بورس، نبود بازارگردان است، الان می‌گویند مقصر ریزش بورس بازارگردان‌ها هستند. زیبا نیست ؟ چقدر از این اتفاق‌ها باید بیفتد که  دیگر به این صحبت‌ها اعتنا نکنید؟

علی چشمی

‌‌‌‌‌‌استادیار گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد

قبول دارم شایعات مختلفی روی بورس اثر داشته است، اما طی دو روز که عرضه اولیه اپال اعلام و آخرش لغو شد ارزش سهام بورس حدود 400 هزار میلیارد تومان کاهش یافت. آیا باز هم فکر می‌کنیم مسوولان سهل‌انگاری کردند یا زیان عموم سهامداران برای بعضی‌ها نفع بزرگی دارد؟!

علم «مالی – رفتاری» نگاه جدیدی به بازارهای مالی است که قدمت آن صرفا به چند دهه می‌رسد. در این نگاه سعی می‌شود مفاهیم کلاسیک اقتصادی با روانشناسی انسان و رفتارشناسی توده‌های مردمی به‌طور همزمان مورد توجه قرار گیرند. در دهه‌های گذشته مفهومی در علم مالی رفتاری مطرح شد که توانست پدیده رشدهای حبابی یا ریزش‌های شدید در بازارهای مالی را توضیح دهد. به این مفهوم «رفتار گله‌ای» (Herd behavior) یا گروهی می‌گویند. رفتار گروهی به چگونگی تحت تاثیر قرار گرفتن تصمیمات فردی افراد از جامعه گفته می‌شود.
این مفهوم نظریه سنتی انسان اقتصادی را که در اواخر قرن ۱۹ مطرح شده بود کاملا رد کرد. در نظریه انسان اقتصادی فرض بر این است که انسان بهترین و منطقی‌ترین تصمیم را در هر شرایطی می‌گیرد و تصمیمات او بهینه‌ترین تصمیم و بهترین حالت ممکن هستند. با پیشرفت علم روانشناسی و به دنبال آن علم مالی رفتاری این تئوری کاملا کنار گذاشته شد، چرا که انسان در تمام تصمیماتش، ازجمله تصمیمات مالی، تحت تاثیر عواطف، احساسات، فرهنگ جامعه و حتی باورهای عقیدتی اش قرار می‌گیرد. رفتار گروهی یا توده‌وار همچنین فرضیه بازار کارآ را نیز زیر سوال می‌برد. در تئوری بازار کارآ فرض بر این است که اطلاعات خیلی سریع در قیمت‌ها اثر می‌گذارند و تمام معامله‌گران به تمام اطلاعات به یک میزان دسترسی دارند و به همین دلیل اطلاعات خیلی سریع روی قیمت‌ها اثر می‌گذارد. به زبانی دیگر تئوری بازار کارآ بر این فرض استوار است که سرمایه‌گذاران در تصمیمات معاملاتی خود تمامی اطلاعات را مدنظر قرار می‌دهند. اما حقیقت این است که به‌طور کلی نمی‌توان برای بازارها ویژگی کارآیی مطلق یا غیر مطلق بیان‌کرد، بلکه می‌توان بازارها را بر اساس ترکیبی از این حالات تصور کرد که الزاما اتفاقات با سرعت روی قیمت سهام اثر نمی‌گذارند بلکه نوع قضاوت و برداشت سرمایه‌گذاران نسبت به اطلاعات روی قیمت سهام تاثیر می‌گذارد. رفتار توده‌وار به سه دلیل در بازار‌های مالی ایجاد می‌شود. دلیل اول تمایل افراد جامعه به تقلید از رفتارهای جمعی است. این رفتار حتی در زندگی روزمره نیز دیده می‌شود. افراد معمولا لباس، ماشین و وسایلی را انتخاب می‌کنند که به نظر اکثر افراد جامعه مقبول باشد. در مبحث مالی رفتاری نیز ما شاهد رفتارهای غیرمنطقی از معامله‌گران هستیم که بر اساس استدلال و منطق گرفته نشده‌اند، بلکه تنها براساس مشابهت با آنچه دیگران انجام می‌دهند یا آنچه دیگران از آنها انتظار دارند صورت می‌پذیرد.

پیروی کردن از افراد حرفه‌ای دلیل دوم رفتار گله‌ای دربین معامله‌گران است. به‌عنوان مثال اگر یک کارشناس خبره و مشهور در حوزه بورس به ما پیشنهاد خرید یک سهم را بدهد ما علاقه‌مند به پیروی از سیگنال وی هستیم. زیرا معتقدیم این کارشناس حتما بر اساس اصولی این پیشنهاد را داده است و فرض را بر این گذاشته‌ایم که این کارشناس حتما راه کسب سود در بازار را به‌خوبی بلد است. این عامل به‌خصوص زمانی پررنگ‌تر می‌شود که معامله‌گران دانش و تجربه لازم را نداشته باشند. دلیل سوم وقوع رفتارهای توده‌وار این است که اگر فرد همراه با سایر افراد جامعه کاری را انجام دهد و نتیجه آن کار شکست باشد، از انتقادها و سرزنش‌های دیگران در امان می‌ماند. زیرا به دلیل آنکه اکثریت این اشتباه را انجام داده‌اند خطای فرد توجیه شده و در واقع این یک ترفند است برای گریز از مورد انتقاد قرار گرفتن از تبعات تصمیم و کار اشتباه. و برعکس، اگر فردی عمل و تصمیمی برخلاف عموم انجام دهد مصداق شناکردن برخلاف جهت رودخانه و همرنگ نشدن با جامعه است. اگر فرد اشتباه کند و جمع تصمیم درست را بگیرد باعث سرخوردگی، کاهش اعتماد به نفس و منزوی شدن وی می‌شود. و اگر تصمیم درست را بگیرد و اکثریت تصمیم غلط، باز هم اثبات اشتباه به تعداد زیادی از آدم‌ها اگر نگوییم غیر ممکن است قطعا بسیار پرتنش و طاقت فرسا خواهد بود. به کمک مفهوم رفتارهای گله‌ای می‌توانیم علت به‌وجود آمدن نوسانات بازار را توضیح دهیم. به زبانی دیگر نوسانات بازار نتیجه یک رفتار اجتماعی است. چون اکثر سرمایه‌گذاران به‌خصوص افراد کم تجربه بیشتر وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند، که از نظر سایر افراد باخبر شوند و کمتر وقت خود را مثلا روی مطالعه صورت‌های مالی شرکت‌ها و تحلیل آنها صرف می‌کنند. بنابراین در اکثر مواقع نوسانات بازار بر اساس اعداد و ارقام صورت‌های مالی و مباحث بنیادی صورت نمی‌گیرد بلکه شنیده‌ها و شایعات منتشر شده در بازار و هیجانات است که نوسانات را به‌وجود می‌آورند و قیمت سهم‌ها حداقل برای دوره‌ای کوتاه بر اساس پارامترهای بنیادی تعیین نمی‌شود، به‌خصوص زمانی‌که افراد بی‌تجربه وارد بازار می‌شوند. در چنین شرایطی ارزش ذاتی سهام دیگر مدنظر قرار نمی‌گیرد و عوام به دنبال خرید سهمی هستند که صرفا روند صعودی خود را حفظ کند و بتوانند در آینده آن را گران‌تر بفروشند.

درعلوم انسانی این امر ثابت شده است که نتیجه یک رفتار جمعی می‌تواند متفاوت از رفتار تک تک افراد جامعه باشد و معمولا نتیجه رفتار جمعی حتی با خواسته تک تک افراد فرق دارد. مثلا یک بانک در چه صورت ورشکسته می‌شود؟ در صورتی‌که تک تک افراد به این باور برسند که بانک کارآیی لازم را ندارد و همگی تقاضای دریافت پول خود را داشته باشند. هیچ یک ازاین افراد با قصد ورشکسته کردن بانک پول خود را از بانک بیرون نمی‌آورند اما نتیجه این رفتار جمعی است که باعث ورشکسته شدن بانک می‌شود.  در بازار سهام نیز همینطور است و نوسانات بازار نتیجه رفتارهای دسته جمعی معامله‌گران است، که هیچ یک به تنهایی قصد ایجاد چنین نوسانی را نداشته‌اند. آنچه در فکر و اعمال اکثر معامله‌گرها و سرمایه گذاران می‌گذرد ارتباطی با نتیجه نهایی که ایجاد می‌شود ندارد. نمونه آن زمانی است که ترس در بازار غالب می‌شود و هیجان فروش بالا رفته و بسیاری از معامله‌گران و سهامداران بدون منطق وتنها تحت تاثیر هیجان جمعی دست به فروش می‌زنند. زمانی‌که چنین هیجاناتی در بازار رخ می‌دهد شاهد افت شدید قیمت سهام می‌شویم. چرا که معامله‌گران برای فروش سهم با یکدیگر به رقابت می‌پردازند و همین رقابت، ضربه سنگینی را به کلیت بازار وارد می‌کند.  به‌عنوان مثال در سال ۹۹ رشد اعجازآور بورس موجب ایجاد حباب در قیمت عمده سهام شد، در حالی‌که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این قیمت‌ها کاملا کاذب و غیر واقعی بود. اما هجوم مردم عوام به سمت بورس و تشکیل صف‌های چند ۱۰ متری در مقابل درب کارگزاری‌ها موجب تداوم رشد قیمت‌ها می‌شد. در سوی مقابل نیز پس از ترکیدن حباب بورس در مرداد امسال، قیمت‌ها به قدری نزول کرد که قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها حتی از ارزش اموال شرکت نیز کمتر شد. این در حالی بود که سهامداران کماکان با ترس غالب بر بازار، برای فروش سریع تر با یکدیگر رقابت می‌کردند. هردوی این حالات، چه از سمت مثبت و چه از سمت منفی را می‌توان به‌عنوان مثال‌هایی از رفتار گروهی در نظر گرفت. تکنیکالیست‌ها معتقد هستند رفتار توده‌وار معمولا در موج پنجم الیوت و در انتهای یک روند رخ می‌دهد.

دنیای‌اقتصاد – مسعود کریمی : نفت کالایی استراتژیک در اقتصاد جهانی به شمار می‌رود و در کشورهایی که اقتصادی مبتنی بر نفت دارند عمدتا تامین مالی دولت‌ها بر اساس میزان کسب درآمدی است که از محل فروش این محصول حاصل می‌شود. تغییرات بهای نفت در گام نخست سریعا خود را در نماگرهای اقتصادی به خصوص در بخش بازار سرمایه هر کشور نمایان می‌کند.
درجه همبستگی بورس و نفت
در ایران نیز میزان اثرگذاری تغییرات قیمتی این پارامتر اثرگذار به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در بهای کالاهای اساسی قابل مشاهده است. به‌طور مشخص بازار سرمایه ایران که شرکت‌های سهامی متنوعی در آن حضور دارند تحت تاثیر تغییرات بهای نفت جهانی واکنش‌های متفاوتی را از خود به نمایش می‌گذارند.

درحالی که چند روزی از تقدیم بودجه ۱۴۰۰ به مجلس شورای اسلامی می‌گذرد، مشاهده می‌شود که دولت همانند گذشته حساب ویژه‌ای در حوزه نفت و به‌طور کلی انرژی باز کرده است. هر چند تحقق نفت ۴۰ دلاری در بودجه سال آینده از دیدگاه کارشناسان اکنون در ابهامی تمام عیار قرار گرفته است اما تغییرات نرخ نفت در بازار‌های جهانی می‌تواند در سودآوری و افزایش یا کاهش حاشیه سود شرکت‌های کالامحور نقش بسزایی ایفا کند.

به هر روی از زمان کشف تا اعلام رسمی تولید و توزیع واکسن کرونا به سبب افزایش بهای نفت شاهد بهبود وضعیت معاملاتی در بازار‌های جهانی هستیم. در بازگشایی بازار جهانی طی روز گذشته ۲۵ آذر ماه نیز قیمت هر بشکه نفت توانست مرز ۵۰ دلار را پشت سر بگذارد.

هر چند تحقق درآمد انتظاری از بودجه نفتی تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله نوسانات قیمت‌های جهانی قرار دارد اما نباید فراموش کرد که اکنون کشور در شرایط تحریم نفتی است. بنابراین با ارزیابی میزان اثر‌گذاری تحریم‌ها باید موضوعاتی پیرامون فروش و چگونگی دریافت منابع حاصل از این رویداد را هم مورد توجه قرار داد.

اکنون که افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی موجبات سودآوری و افزایش حاشیه سود شرکت‌ها را فراهم کرده است، سهام صنایع و شرکت‌های وابسته و غیر وابسته به نفت هم در پی این رویداد در مدار صعودی قرار گرفته‌اند.

به اعتقاد صاحب‌نظران اقتصادی، حوزه انرژی زنجیره طولانی دارد که صعود و نزول قیمت نفت در اغلب صنایع تاثیرگذار بوده به‌طوری که شرکت‌های وارداتی با افزایش قیمت نفت در سطح جهان دچار تورم می‌شوند و این افزایش قیمت مستقیما بهای تمام شده خریدار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افزایش بهای نفت نیز در نقطه مقابل فرصت مغتنمی برای شرکت‌های صادرات محور ایجاد خواهد کرد. با این اوصاف مشاهده می‌شود که بازار سرمایه همبستگی محسوسی با بهای نفت دارد و همسویی شاخص‌های سهامی با قیمت این کالای استراتژیک در شرایط فعلی نوید بخش چشم‌اندازی روشن برای اغلب صنایع بورسی است.

بنابراین همزمان با اوج‌گیری نفت در دنیا با یک تاخیر زمانی کوتاه مدت مشتقات نفتی نیز تحت تاثیر نوسانات قیمتی قرار می‌گیرند و پیامد چنین موضوعی به‌طور قطع افزایش حاشیه سود شرکت‌ها در کنار منافعی از جمله بهبود سودآوری را برای فعالان بازار سرمایه رقم خواهد زد که طبیعتا اثرات آن در معاملات سهام شرکت‌ها تاثیر گذار بوده و در تابلوی بورس اوراق بهادار تهران نیز نمایان می‌شود.

اثرات افزایش بهای نفت در بورس
پیمان مولوی، تحلیلگر بازار سرمایه: درخصوص میزان اثرگذاری افزایش نرخ نفت در بازار سرمایه دو دیدگاه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نخست شرکت‌هایی که تولید‌کننده فرآورده‌های نفتی هستند. دیگری نیز شرکت‌هایی که در زنجیره ارزش قرار می‌گیرند و مصرف‌کننده به‌شمار می‌روند. ایران به سبب اینکه کشوری است با اقتصاد دستوری، زیاد با قیمت‌های جهانی در برخی از حوزه‌ها همسو نیست.  افزایش قیمت نفت برای بسیاری از شرکت‌ها در حوزه پتروشیمی، پالایشی و شرکت‌هایی که از امکانات صادرات برخوردارند نکته مثبتی است. افزایش قیمت، صورت‌های مالی، فروش عددی بیشتر به لحاظ حسابداری اعداد را با افزایش همراه می‌کند. درنقطه مقابل در صورت سود و زیان و بهای تمام شده پس از مدتی در برخی از شرکت‌های بورسی شاهد فشار خواهیم بود. به این معنی که افزایش قیمت نفت تاثیر منفی در یکسری از قیمت‌های جهانی دارد و در واقع آنها را با افزایش قیمت همراه می‌کند. بنابراین بسیاری از شرکت‌های واردات محور که بر اساس واردات ارزش افزوده ایجاد می‌کنند تاثیر آن را در زنجیره ارزش، نمایان خواهند کرد.

در صورتی که مجددا افزایش بهای نفت را داشته باشیم سرمایه‌گذاری برای بسیاری از شرکت‌ها در بورس‌های بزرگ نیز مثبت خواهد شد. بنابراین در حوزه‌ها و صنایع مختلف میزان اثرگذاری متفاوت است. افزایش قیمت نفت در برخی شرکت‌ها در حوزه قیمت فروش اثرگذار است و حاشیه سود را با افزایش همراه می‌کند. در برخی دیگر از شرکت‌ها در بهای تمام شده اثرگذار است و حاشیه سود را کاهش می‌دهد.

نرخ‌های فعلی نفت در اقتصاد دولتی ایران تاثیر مستقیمی ندارند اما برای شرکت‌هایی مانند پتروشیمی‌ها، با افزایش قیمت محصولات مواجه خواهیم شد. در صورتی که نرخ‌ها افزایشی و در چنین ارقامی پایا باشند، شرکت‌هایی که واردکننده هستند متضرر خواهند شد.    

با این حال نفت ۴۰ دلاری بودجه ۱۴۰۰ نیز تاثیر مستقیمی در بازار سرمایه ندارد چرا که میزان تحقق پذیری آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به‌طور کلی بودجه سال آتی تورم‌زا است. در صورتی که ایران وارد مذاکرات نشود و پول‌های بلوکه شده را آزاد نکند، چشم انداز روشنی وجود نداشته باشد. حدود ۳۱۰۰ هزار میلیارد تومان حداقل نقدینگی خواهد بود. این رویداد یک شروع بزرگ برای تورم در تمام بازارها به خصوص بازار سرمایه محسوب می‌شود.

بازار سهام به استقبال نفت رفت
احسان رضا‌پور، کارشناس بازار سرمایه: قیمت نفت به واسطه تاثیری که در درآمدهای کشور، اجرای پروژه‌های عمرانی و پوشش کسری بودجه دارد به‌طور کلی نقش مهمی را در تامین مالی دولت‌ها ایفا می‌کند. هر چند طی ماه‌های اخیر با کاهش حجم فروش نفت مواجه بودیم اما اخبار ضد و نقیضی در رابطه با افزایش فروش نفت بر خلاف آمارهای رسمی به واسطه دولت به گوش می‌رسد.

در وضعیت کنونی بیش از قیمت نفت، امکان فروش این محصول از اهمیتی به مراتب بالاتر برخوردار است. اینکه بتوان منابع مالی ناشی از فروش نفت را به‌طوری که کمترین هزینه‌های حاشیه‌ای را تحمیل کند به چرخه اقتصادی کشور بازگرداند هم از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

افزایش قیمت نفت طی چند وقت اخیر طبیعتا تاثیر مطلوبی در اقتصاد خواهد داشت، هر چند به ناچار تخفیف‌های زیادی را باید در حوزه فروش نفت برای خریداران در نظر بگیریم اما دریافت منابع مالی ناشی از فروش با اینکه هزینه‌های جانبی زیادی را به همراه خواهد داشت می‌تواند در شرایط فعلی بخشی از این قبیل هزینه‌ها را جبران کند.

از طرفی انتظارات افزایش قیمتی نفت خود‌به‌خود با در نظر گرفتن طرف تقاضا وضعیت بهتری را برای کشور ایجاد خواهد کرد. طبیعی است که محصولات و مشتقات نفتی هم تحت تاثیر چنین موضوعی قرار می‌گیرند. بنابراین با توجه به اینکه گروه زیادی از شرکت‌های بازار سرمایه از چنین رویدادی تاثیر می‌پذیرند یقینا بهبود وضعیت سودآوری این قبیل از شرکت‌ها دور از انتظار نخواهد بود.

بازار سرمایه به‌طور معمول یک همبستگی همیشگی با قیمت نفت دارد و اکنون نیز به استقبال چنین موضوعی رفته است. به اعتقاد بنده افزایش قیمت نفت رویدادی مثبت ارزیابی می‌شود و به‌طور قطع این اتفاق می‌تواند به بهتر شدن وضعیت بازار سرمایه کشور کمک کند. فارغ از اینکه شرکت‌های بورسی به‌صورت مستقیم از افزایش نرخ نفت منتفع می‌شوند، همزمان با چنین رویدادی درآمد‌های دولت نیز افزایش پیدا می‌کند و به این واسطه یکسری از کسری‌ها جبران خواهد شد.