اخبارهای بورس 1400.11.18

بازار سرمایه در بُعد میان مدت و بلندمدت، نسبت به بازارهای دیگر جذاب‌تر است به همین منظور نیاز است ضمن نگاه بلندمدت به بازار سرمایه، صبر به عنوان مولفه بسیار مهم در مقطع فعلی بازار در نظر گرفته شود.

یک کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه خوشبختانه بازار سرمایه جذابیت لازم را در بین دیگر بازارها دارد به خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) گفت: حدود ۱۸۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی هوشمند نظاره‌گر بازار است تا در بزنگاه وارد بازار شود اما متاسفانه سهامداران خرد به دلیل نداشتن دانش لازم و کافی، بیشترین توجه خود را به سمت فضای مجازی معطوف کرده و دچار سوگیری‌های رفتاری شده‌اند.به دنبال سوگیری‌های رفتاری، سوگیری‌های مربوط به زیان‌گریزی و تأیید طلبی پرتفوی، سهامداران را دچار سردرگمی و ابهام برای خرید یا فروش می‌کند.

حسین عبدی افزود: توجه به فضای مجازی که نه مجوزی دارند و نه از طرف سازمان بورس تاییده شده‌اند، موجب ایجاد ابهام در بین سهامداران شده که هدف آنها منفعت‌طلبی از ورود و خروج توده‌وار نوسهامداران کم دانش است. در صورت توجه سهامداران به گزارش‌های ماهانه و سالانه شرکت‌ها در سامانه کدال و انتشار آن از طریق رسانه‌های مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار و نهادهای سرمایه‌گذاری کشور، جذب سهامداران به بازار بیش از پیش افزایش می‌یابد.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: در مقطع فعلی به دلیل ترسی که طی مدت یک سال و نیم اخیر به سهامداران وارد شد، آنان فکر می‌کنند این بازار به همین زودی درست نمی‌شود. اما فراموش نشود که بازار سرمایه در بُعد میان مدت و بلندمدت، نسبت به بازارهای دیگر جذاب است به همین منظور نیاز است ضمن نگاه بلندمدت به بازار سرمایه، صبر را به عنوان مولفه بسیار مهم در مقطع فعلی بازار در نظر بگیریم.

حذف دامنه نوسان اتفاق خوب برای بازار سرمایه

عبدی اظهار کرد: مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار توجه ویژه ای به حذف دامنه نوسان دارند که این اتفاق بسیار خوبی است تا شرکت‌ها به سمت ارزش واقعی خود حرکت کنند.

وی در پاسخ به این سوال که برداشته شدن دامنه نوسان در روند بازار سرمایه چه تاثیری دارد، گفت: برداشتن دامنه نوسان برای همه شرکت‌ها انجام نمی‌شود و به صورت پله‌ای و علمی صورت می‌پذیرد و مسئولان سازمان تلاش خواهند کرد که به صورت کاملا آرام روی شرکت‌هایی که از بعُد پشتوانه بنیادی تحمل بالایی داشته و منفعت خوبی نصیب آنها می شود، اجرا کنند.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه؛ زمانی که دامنه نوسان برداشته شود شاهد افزایش نقدشوندگی لازم برای سهامدار حقیقی خواهیم بود و همین موضوع از بعد روانی و بنیادی به بازار کمک خواهد کرد.

وی با بیان اینکه در شرایط فعلی بازار شاهد تعداد زیادی سهام ارزنده برای سرمایه گذاری است، افزود: تحولات و سیاست‌گذاری خوبی در بازار شکل گرفته است که این امر باعث می‌شود تا سهامداران صبور نتیجه خوبی از این بازار کسب کنند.

بورس کالا مهمترین کریدور معاملات کامودیتی در کشور

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا خرید و فروش‌ها و عرضه و تقاضا در بورس کالا بر بازار سرمایه تاثیر مثبت دارد یا خیر، عنوان کرد: بورس کالا مهمترین کریدور معاملات کامودیتی کشور است و خواسته و ناخواسته باید بپذیریم که در آینده باید تبدیل به پله اول معاملاتی کامودیتی کشور شود.

عبدی با بیان اینکه بورس کالا شفافیت بازار سرمایه را برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد، افزود: پس از ثبت موفقیت‌های بورس کالا به‌عنوان بستری مناسب برای عرضه کالاها و دارا بودن پتانسیل مربوط به کشف نرخ واقعی محصولات در سال‌های گذشته، مزیت بورس کالا برای عرضه‌کنندگان، سیاست‌گذاران و نهادهای حاکمیتی در بسیاری از بخش‌ها آشکار شد. زیرا عرضه محصولات از طریق بورس کالا، قیمت‌گذاری دستوری از سوی نهادهای متولی را از بین می‌برد و مسیری روشن برای رصد معاملات فراهم می‌کند.

کامودیتی‌ها جذاب‌ترین صنایع بورسی

عبدی با بیان اینکه کامودیتی‌ها جذاب‌ترین صنایع بورسی برای سرمایه‌گذاری هستند، تصریح کرد: صنایع پتروشیمی، فلزات اساسی و معدنی جذاب‌ترین صنایع هستند و بهترین اقدام برای تداوم روند صعودی بازار توسط دولت، حمایت از تولید، عدم دخالت در بازار سرمایه، حذف قیمت‌گذاری دستوری کامودیتی‌ها و محصولات فولادی، فلزی و پتروشیمی است.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه سهامداران بهترین کاری که می‌توانند برای کسب بازدهی معقول از این بازار انجام دهند توجه به مولفه‌های بنیادی بازار سرمایه و سهام است، گفت: بهتر است سهامی که در مجامع سود معقولی تقسیم می‌کنند و از تولیدات و نقدشوندگی خوبی برخوردارند مدنظر سهامداران برای سرمایه گذاری در بورس قرار بگیرند.

سکه طلا، به عنوان یکی از دارایی‌های مورد توجه بازار آتی کالا طی حدود ۱۰ سال ۸۷-۹۷ فعالیت خود طرفداران زیادی داشت، اما از شهریور سال ۹۷ به دلیل التهابات بازار نقدی طلا به طور موقت متوقف شد، این معاملات پس از چند سال توقف از تیر ماه سال جاری به پشتوانه صندوق طلا و به شکلی دیگر شروع به کار کرد که در این زمینه صندوق طلای لوتوس پیش قدم شد.

به گزارش پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا)، پس از شروع به کار دوباره قراردادهای آتی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق پشتوانه طلای لوتوس در بورس کالای ایران از روز شنبه ۲۳ بهمن برای سررسید جدید تحویل مرداد ماه ۱۴۰۱ راه اندازی می‌شود.

مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران با علام خبر بالا طی اطلاعیه ای گفت: معاملات این سررسید جدید تا تاریخ ۲۶ مرداد ماه ۱۴۰۱ قابل معامله خواهد بود.

در این اطلاعیه آمده است: قراردادهای آتی در نخستین روز معاملاتی بدون حد نوسان قیمتی، با دوره پیش گشایش به مدت ٣٠ دقیقه در ابتدای جلسه معاملاتی آغاز و پس از انجام حراج تک قیمتی راس ساعت ۱۰:۳۰ با دوره عادی معاملاتی و اعمال حد نوسان قیمت روزانه ادامه می‌یابد.

قیمت پایه قرارداد آتی، همان قیمت کشف شده در حراج تک قیمتی خواهد بود که مبنای حد نوسان قیمت روزانه برای ادامه معاملات در حراج پیوسته قرار خواهد گرفت. بدیهی است در صورت انجام نشدن معامله در حراج تک قیمتی، قرارداد آتی متوقف و مجدداً همین فرآیند، روز کاری بعد تکرار خواهد شد.

شایان ذکر است، پیش از این نیز بازار قراردادهای آتی واحدهای سرمایه گذاری صندوق پشتوانه طلای لوتوس در شهریور ماه میزبان راه اندازی سررسید جدید برای تحویل آبان ماه بود.

یادآور می شود، سکه طلا، به عنوان یکی از دارایی های مورد توجه بازار آتی کالا بود که طی ۱۰ سال فعالیت خود طرفداران زیادی داشت اما از شهریور سال ۹۷ به دلیل التهابات بازار نقدی طلا به طور موقت متوقف شده بود.

قراردادهای آتی واحدهای صندوق سرمایه گذاری طلا از روز شنبه ۱۲ تیر ماه امسال و پس از چند سال ممنوعیت در بورس کالای ایران دوباره راه اندازی شده و در این زمینه صندوق طلای لوتوس پیش قدم شد.

مشخصات قراردادهای آتی «طلا»

دارایی پایه این قراردادها، واحدهای سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری پشتوانه طلای لوتوس (طلا) اعلام شده و همچنین اندازه هر قرارداد نیز ۱۰۰۰ واحد سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری طلا در نظر گرفته شد.

حد نوسان قیمت روزانه این قراردادها حداکثر مثبت و منفی ۵ درصد با توجه به قیمت تسویه روزانه روز قبل و حداکثر حجم هر سفارش ۲۵ قرارداد در نظر گرفته شده بود.

در این معاملات، سقف مجاز موقعیت های تعهدی باز مشتریان برای اشخاص حقیقی و حقوقی ۵۰۰ موقعیت در هر نماد معاملاتی و برای بازارگردانان ۱۰۰۰ موقعیت در هر نماد معاملاتی و قابل افزایش تا ۲۰ درصد موقعیت های تعهدی باز در آن نماد در بازار است.

تعداد موقعیت های باز کل بازار در هر نماد معاملاتی حداکثر معادل یک هزارم سقف واحدهای معاملاتی قابل صدور صندوق سرمایه گذاری پشتوانه طلای لوتوس (طلا) اعلام شده بود.

جایگاه سکه طلا در معاملات هفتگی قراردادهای آتی

خاطر نشان می شود، معامله گران در هفته دوم بهمنسال جاری ۱۰۶ هزار و ۴۰۷ قرارداد آتی را بر پایه ۴ دارایی زعفران نگین، صندوق طلا، نقره و کاتد مس به ارزش نزدیک به ۴۰۰ میلیارد تومان به ثبت رساندند.

از این میان، انعقاد ۲ هزار و ۸۵۵ قرارداد آتی صندوق طلا برای تحویل در سه سررسید بهمن ۱۴۰۰ و فروردین و خرداد ۱۴۰۱ نیز این دارایی پایه را در جایگاه دوم معاملات هفتگی قرار داد. ارزش معاملات مذکور نیز از رقم ۲۴.۹ میلیارد تومان فراتر رفت و سهم ۶ درصدی را در کل بازار کسب کرد.

تعداد دنبال‌کنندگان حساب کاربری رسمی دوج کوین در توییتر نسبت به سال گذشته ۶۸۱ درصد رشد کرده و به بیش از سه میلیون نفر رسیده است. در حال حاضر، دوج کوین بعد از بیت کوین، دومین ارز دیجیتال محبوب توییتر محسوب می‌شود. در شبکه اجتماعی ردیت هم، پربازدیدترین حساب کاربری مرتبط با ارزهای دیجیتال، حساب کاربردی این میم کوین است. مشخصاً توییت‌ها و صحبت‌های ایلان ماسک درباره دوج کوین، در افزایش محبوبیت این ارز دیجیتال تأثیر به‌سزایی داشته است.

بهای سنگ‌‌‌آهن در بازارهای جهانی، ظرف هفته اخیر نوسان قابل‌توجهی نداشت؛ این در حالی بود که بازارهای داخلی چین به دلیل تعطیلات سال نو یک هفته تعطیل بود و انتظار می‌‌‌رفت این تعطیلات با کاهش تقاضا به عقبگرد قیمتی در این بخش بینجامد. با وجود این، سنگ‌‌‌آهن با افت نرخ قابل‌ملاحظه‌‌‌ای روبه‌رو نشد. البته به گفته فعالان بازار، نبود تجار چینی در بازار باعث شد از حجم معاملات در این بخش کاسته شود؛ با این حال پیش‌بینی افزایش تقاضا و رشد قیمت با اتمام تعطیلات سال نو چینی اجازه کاهش بیشتر نرخ را در این بازار نداد.
اغلب برآوردها از افزایش فعالیت فولادسازی در چین ظرف نیمه ابتدایی سال‌جاری میلادی حکایت دارد که این برآورد از رشد نرخ سنگ‌‌‌آهن در بازارهای جهانی حمایت می‌کند. در عین حال احتمال کاهش عرضه معدنی سنگ‌‌‌آهن از سوی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول ظرف روزهای اخیر مطرح شده که این موضوع نیز زمینه رشد قیمتی در این بخش را به وجود می‌‌‌آورد. برزیل و استرالیا بزرگ‌ترین تامین‌‌‌کنندگان سنگ‌‌‌آهن دنیا ظرف هفته‌‌‌های اخیر با باران‌‌‌های فصلی سیل‌‌‌آسا روبه‌رو شده‌‌‌اند. این موضوع از سویی تولید را در معادن این کشورها تحت‌الشعاع قرار داده و از سوی دیگر با ایجاد موانع لجستیکی، استمرار عرضه را دچار اختلال کرده است. در عین حال، استرالیا، اصلی‌‌‌ترین تامین‌‌‌کننده سنگ‌‌‌آهن چین نیز با کمبود کارگران معدنی روبه‌رو شده و این موضوع مانعی جدی در مقابل استمرار تولید در معادن این کشور است. شیوع گسترده سویه جدید کرونا در استرالیا نیز مزید بر علت شده و از سویی بر چالش تامین نیروی کار در شرکت‌های معدنی فعال در استرالیا و از سوی دیگر با احتمال اعمال قرنطینه‌‌‌های مجدد به منظور کنترل شیوع این ویروس بر شائبه اختلال در بخش عرضه افزوده است.

به این ترتیب، در حالی که برآورد می‌شود تقاضای سنگ‌‌‌آهن در بازارهای جهانی رو به افزایش بگذارد، محدودیت‌های جدی در بخش عرضه در حال بروز است. این موضوع می‌‌‌تواند با برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا زمینه رشد قیمتی در این بخش را فراهم کند. در این شرایط صعود نرخ انرژی نیز با افزایش هزینه‌‌‌های حمل، پتانسیل ایجاد رشد قیمتی در این بخش را دارد.

قیمت پایه اکثر محصولات پتروشیمیایی بورس‌کالا با اثرپذیری از افت قیمت مبنای نیمایی دلار، روز گذشته کاهشی اعلام شد. ریزش ۴۴۰تومانی بهای نیمایی دلار طی هفته گذشته، اثر افزایشی نرخ جهانی این گروه از محصولات را در بسیاری از گریدها خنثی کرد و قرمزپوشی قیمت پایه تمامی گریدهای پلیمری و بخش زیادی از محصولات شیمیایی را رقم زد.جریان کلی قیمت پایه محصولات پتروشیمیایی بورس‌کالا با سکانداری کاهش بهای نیمایی دلار، هفته گذشته در حالی اعلام شد که قیمت مبنای دلار معادله تعیین نرخ پایه به میزان ۲۴‌هزار و ۴۲تومان ارزیابی شد. این درحالی است که دیگر متغیر این معادله یعنی قیمت جهانی این محصولات، با ترکیبی از کاهش و افزایش بها همراه شد؛ اما در نهایت اثر کاهشی قیمت مبنای دلار به قدری برجسته بود که توانست بخش عمده نوسان مثبت نرخ جهانی محصولات پتروشیمیایی را خنثی کند تا در هفته جاری با قیمت پایه کاهشی عرضه شوند.

افت قیمت پایه پتروشیمیایی‌‌‌ها با سکانداری ارز
استایرن بوتادین رابر روشن (1502) در بین گروه پلیمرهای بورس‌کالا با افت بهای پایه به میزان 75/ 2درصد، بیشترین کاهش قیمت پایه را تجربه کرد. درمقایسه با هفته گذشته، نرخ این محصول در بازارهای جهانی، آن هم با احتساب 95‌درصد فوب خلیج‌فارس به میزان یک‌هزار و 785دلار لحاظ شد که در کنار افت 8/ 1درصدی قیمت مبنای نیمایی دلار، تضعیف ‌هزار و 214تومانی این محصول در بورس کالا را رقم زد. پلی‌وینیل کلرایدهای بورس‌کالا(PVC)  به میزان محدودی در بازارهای جهانی رشد نرخ داشتند که البته در مقایسه با افت بهای قیمت مبنای دلار کمتر بود. بنابراین طی هفته جاری با کاهش قیمت پایه نزدیک به 5/ 1‌درصد در تمامی گریدها عرضه می‌‌‌شوند.در بین شیمیایی‌‌‌های بورس‌کالا برخی از محصولات با رشد نرخ پایه همراه شدند که دلیل اصلی آن افزایش محسوس قیمت جهانی آنها بود. بیشترین رشد نرخ پایه در این بازار مربوط به گاز بوتان است که با 65دلار افزایش نرخ جهانی به ازای هر تن، رشد نرخ پایه 19/ 7درصدی را تجربه کرد. در مقابل اوره گرانول با افت 32/ 8درصدی، بیشترین کاهش قیمت را در بین این گروه از محصولات داشت.

سیگنال صعودی از مسیر قیمت‌های جهانی
بهای نفت‌خام برنت همچنان در مسیر صعودی نوسان می‌کند، به طوری که در آخرین معاملات هفته گذشته (4 فوریه) هر بشکه از این محصول با بهای 92دلار و 79سنت مورد دادوستد قرار گرفت که از رشد 85/ 1‌درصدی روزانه برخوردار شد.  همچنین برآیند تکانه‌های قیمتی نفت‌خام طی هفته گذشته نزدیک به 5‌درصد مثبت ارزیابی می‌شود و طبق پیش‌بینی کارشناسان امکان تداوم صعود بها برای نفت‌خام طی سال‌جاری در این بازار همچنان وجود دارد. در حال حاضر قیمت فعلی نفت‌خام برنت به بالاترین حد خود طی هفت‌سال اخیر رسیده که از ابتدای سال‌جاری تاکنون بیش از 17‌درصد رشد را به ارمغان آورده است. این معیار اکنون در مسیر هفتمین پیشرفت هفتگی متوالی خود قرار دارد؛ زیرا بهبود تقاضا، کاهش ذخایر و اختلالات عرضه با هم ترکیب شده‌اند و به عنوان محرکی قدرتمند در جهت افزایش بهای نفت عمل می‌کنند. هوای سرد در سراسر ایالات‌متحده باعث اختلال در تولید نفت در برخی مناطق شد، در حالی که افزایش تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک در شرق اروپا و خاورمیانه از قیمت‌ها حمایت کرد. در همین حال، همان‌طور که انتظار می‌‌‌رفت، اوپک‌پلاس روز چهارشنبه (هفته قبل) توافق کرد که تولید نفت خود را به میزان 400‌هزار بشکه در روز طی ماه مارس افزایش دهد.نفتا به عنوان یکی از مشتقات نفتی از روند صعودی بهای نفت پیروی می‌کند، تا جایی که قیمت‌های فعلی این خوراک ارزشمند برای شرکت‌های پتروشیمی به رکوردهای قیمتی هفت‌سال گذشته خود رسیده است. در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته هر تن نفتا با بهای 839دلار و 29سنت در بازارهای جهانی معامله شد. این نوسان مثبت در هفته گذشته سبب شد نفتا به میزان 5/ 8درصد رشد بها را به ثبت برساند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که در جریان معاملات جهانی، نفتا از ابتدای سال 2022 تاکنون، به میزان 128دلار به ازای هر تن یا 44/ 18‌درصد افزایش نرخ داشته است.

دو جریان متناقض در معاملات پتروشیمیایی‌ها
مواد اولیه پلیمری و شیمیایی بورس‌کالا دادوستد هفته گذشته را با جریانی متفاوت از یکدیگر سپری کردند، به طوری که داده‌های حیاتی معاملات محصولات پلیمری هفته گذشته اندکی کاهش داشت؛ اما دادوستد محصولات شیمیایی رونق گرفت و سه‌داده پراهمیت این بازار، یعنی عرضه، تقاضا و حجم معاملات افزایش یافتند. پایین بودن سطوح عرضه در بازار محصولات پلیمری، از مهم‌ترین موانع افزایش حجم معاملات این بازار است؛ چرا که در حال حاضر با نزدیک شدن به پایان سال‌جاری و ورود تدریجی تقاضای سنتی به بازار این انتظار وجود دارد که عرضه محصولات پلیمری در سطوح فعلی آن هم با محوریت گریدهای جذابی که اکنون با رقابت‌‌‌های قیمتی معامله می‌‌‌شوند، توانایی تامین نیاز بازار را نخواهد داشت. بنابراین افت حجم معاملات پلیمرها طی هفته گذشته به دلیل کافی نبودن میزان عرضه قابل توجیه است. از طرف دیگر اینکه میزان تقاضا دیگر داده کاهشی معاملات به شمار می‌رود، نشان‌دهنده آن است که اهالی این بازار نسبت به سیگنال‌‌‌های کاهشی بهای ارز خوش‌بین هستند، در حالی که توجه چندانی به رکوردشکنی‌‌‌های قیمت‌های جهانی ندارند؛ متغیری که شاید بتوان اثر آن را در معاملات محصولات شیمیایی برجسته‌‌‌تر دید که زمینه‌‌‌ساز صعود حجم معاملات شده است.در جریان معاملات هفته گذشته بازار محصولات پلیمری بورس‌کالا، به میزان 85‌هزار و 328تن انواع این محصولات عرضه شد که نسبت به عرضه‌‌‌های هفته قبل خود 74/ 2‌درصد کاهش یافت. در برابر این میزان عرضه، تقاضایی با حجم 109‌هزار و 925تن شکل گرفت که با افت 21/ 13درصدی، دیگر داده کاهشی این بازار در هفته گذشته به شمار می‌رود. بنابراین دو نیروی اصلی معاملات هفتگی محصولات پلیمری بورس‌کالا مسیر کاهشی را پیمودند که ثمره آن افت نزدیک به 8درصدی حجم معاملات این محصولات را رقم زد. به عبارت دقیق‌‌‌تر هفته گذشته به میزان 72‌هزار و 959تن محصولات پلیمری دادوستد شد که رقمی پایین‌‌‌تر از متوسط حجم معاملات هفتگی در نیمه دوم سال‌جاری تاکنون به شمار می‌رود. در بازار محصولات شیمیایی نیز هفته گذشته، به میزان 43‌هزار و 311تن ماده اولیه عرضه شد که نسبت به هفته قبل از صعود 27درصدی حکایت دارد. تقاضای خرید برای این محصولات عرضه‌شده شیمیایی نیز به میزان 38‌هزار و 884تن به ثبت رسید که در مقایسه با هفته ابتدایی بهمن‌ماه از رشد قابل‌توجه 30درصدی برخوردار بود. در نهایت تقابل عرضه و تقاضا معامله 28‌هزار و 472تن از محصولات شیمیایی را رقم زد. این میزان حجم معاملات در تالار فیزیکی محصولات شیمیایی از صعود بیش از 40درصدی حجم معاملات نسبت به هفته منتهی به 8 بهمن‌ماه حکایت دارد.

با شروع روند نزولی در بازار سهام، بازار مقصر‌‌‌‌‌‌‌‌یابی و انداختن تقصیرها به گردن این و آن نیز در این بازار داغ شد. عده‌‌‌‌‌‌‌‌ای مردم را مقصر دانستند و عده‌‌‌‌‌‌‌‌ای هم مساله را معطوف به رفتار غلط مسوولان دولت قبلی دانستند. برخی هم بر این باور بودند که مسوولان بازار سرمایه مسوولیت اصلی را در مصاف با غول شاخص دو‌‌‌‌‌‌‌‌میلیونی و عقبگرد سریع آن بر عهده دارند. این در حالی است که حالا پس از گذشت بیش از یک سال به‌نظر می‌رسد ساختار تصمیم‌‌‌‌‌‌‌‌سازی اقتصاد کشور در حوزه بازار سرمایه نیز ناکارآمد عمل کرده و با تصمیمات خود به ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌های موجود در بازار یاد‌‌‌‌‌‌‌‌شده دامن زده است. «تجارت فردا» به این بهانه برای بررسی شرایط موجود و ارائه تحلیلی در مورد مسائل پیرامون این بحث گفت‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌گوی با علی اسلامی‌‌‌‌‌‌‌‌بیدگلی، کارشناس ارشد بازار سرمایه ترتیب داد که خلاصه‌‌‌‌‌‌‌‌ای از آن را ملاحظه می‌‌‌‌‌‌‌‌فرمایید.
رنگ ریسک در بورس تهران
در سال‌های اخیر شاهد آن بودیم که هم در دوره رونق بورس و هم در دوره کاهش قیمت‌ها برخی از تصمیمات دولت و سازمان بورس که با اسم حمایت از این بازار گرفته شد در عمل به پیچیده‌‌‌‌‌‌‌‌تر شدن اوضاع در بورس و فرابورس انجامید. فکر می‌‌‌‌‌‌‌‌کنید شرایط امروز بازار سهام در ایران ناشی از چه عواملی است و ریسک تحمیل‌‌‌‌‌‌‌‌شده به بازار از جانب دولت چقدر است؟
بخش زیادی از مشکلاتی که این روزها در بازار سرمایه رخ می‌دهد ناشی از اتفاق‌‌‌‌‌‌‌‌های رخ‌‌‌‌‌‌‌‌داده در سال‌های ۹۸ و ۹۹ است. در آن سال‌ها با رشد قابل‌توجه حجم نقدینگی و توزیع نامناسب آن و پس‌‌‌‌‌‌‌‌اندازهای مردم رو‌‌‌‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌‌‌‌رو بودیم. همین امر سبب شد تا صاحبان پس‌‌‌‌‌‌‌‌اندازهای موجود به حضور در بازار سرمایه تشویق شوند. در آن زمان مردم به‌دنبال آن بودند تا با حضور در بازار سرمایه و استفاده از موقعیت‌‌‌‌‌‌‌‌های مفروض در آن، اثر تورم بر دارایی‌های خود را کاهش دهند. این مساله تنها محدود به ایران نبوده و در بسیاری از کشورها رخ داده است. برای مثال در کشوری نظیر آمریکا خلق پول و تصمیمات تورم‌‌‌‌‌‌‌‌زا سبب شده تورم به ۶‌درصد برسد. این رقم از سال ۱۹۷۰ در این کشور بی‌‌‌‌‌‌‌‌سابقه بوده؛ در اروپا نیز هم‌‌‌‌‌‌‌‌اکنون شاهد شکل‌‌‌‌‌‌‌‌گیری تورم قابل‌توجهی هستیم به‌طوری که تورم مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌کننده به حدود ۲۴‌درصد رسیده است. احتمالا تجربه چنین رقمی از بعد از جنگ‌جهانی دوم در آنجا بی‌‌‌‌‌‌‌‌سابقه است. همین امر باعث شده به غیر از ایران در بازارهای سهام کشورهای دیگر نیز شاهد افزایش قابل‌توجه ارزش سهام باشیم. طبیعتا چنین موقعیت‌‌‌‌‌‌‌‌های نادری را سخت می‌توان مدیریت کرد، بنابراین تصمیمات گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌شده در این شرایط خالی از اشکال نیست، از این‌رو آنچه هم‌‌‌‌‌‌‌‌اکنون در اقتصاد و بازار سرمایه ایران رخ می‌دهد با شدت کمتر در سایر کشورها نیز قابل‌مشاهده است.

اما در مورد ریسک؛ به‌طور کلی در ادبیات مالی دو نوع ریسک وجود دارد؛ ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌های سیستماتیک و ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌های غیرسیستماتیک. در این میان ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌های سیستماتیک ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌هایی هستند که نمی‌توان در چارچوب فعالیت شرکت آن را کنترل کرد زیرا مربوط به محیط کلان فعالیت‌های اقتصادی هستند. با این حال ریسک‌های غیر‌‌‌‌‌‌‌‌سیستماتیک این قابلیت را دارند که در چارچوب یک کسب‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌کار کاهش پیدا کنند. این روزها در بازار شاهد بروز ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌هایی هستیم که از کنترل خارج هستند. بخشی از آنها در محیط جهانی اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌افتند و قاعدتا حتی در چارچوب فعالیت‌های کشور نیز نمی‌توان بر روی آنها احاطه داشت. از جمله این ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌ها به تغییرات ناشی از بیماری کرونا یا تغییر قیمت‌های جهانی می‌توان اشاره کرد. با این حال بخشی از این ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌ها هم در داخل کشور بروز می‌کنند که می‌توان از آن جمله به مقررات تصویب‌‌‌‌‌‌‌‌شده در مجلس شورای اسلامی یا تصمیمات هیات‌دولت اشاره کرد. این ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز تاثیر بسیاری بر روند بازار سرمایه دارند و در بسیاری از موارد به کاهش اعتماد عمومی منجر می‌شوند. چرایی این کاهش اعتماد را می‌توان در اتفاقات ناخوشایندی که به موجب چنین رویدادهایی رخ می‌دهند مشاهده کرد. باید توجه کرد که در بازار سرمایه به‌ندرت پیش‌می‌آید که تصمیمات کلان بیرونی به رضایت‌خاطر فعالان بازار منجر شوند، چراکه عموما این تصمیم‌‌‌‌‌‌‌‌ها به شکلی گرفته می‌شوند که تاثیر منفی بر روند فعالیت بورس دارند. برای مثال در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر شاهد آن بودیم که تغییر در مسائلی نظیر نرخ خوراک پتروشیمی و افزایش واهمه‌‌‌‌‌‌‌‌ها از تغییر نرخ بهره مالکانه معادن و مسائلی نظیر احتمال اعمال تعرفه و مالیات بر صادرات محصولات پتروشیمی توانسته ریسک بازار سهام را افزایش دهد. طبیعتا تمامی این مسائل چیزی نیست که به نفع بازار سرمایه باشد، از این‌رو به‌منظور برون‌‌‌‌‌‌‌‌رفت از شرایط شرح داده‌‌‌‌‌‌‌‌شده باید به سمتی در بازار سرمایه حرکت شود که در آن ریسک فعالیت شرکت‌ها کاهش پیدا کند و شرایط به نحوی مقرر شود که امکان پایداری درآمد شرکت‌ها وجود داشته باشد. آنچه در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌های گذشته طی اخباری که به آن اشاره شد در بازار افزایش یافت، ابهام در مسیر پیش‌‌‌‌‌‌‌‌روی فعالیت شرکت‌ها بود که طبیعتا به کاهش پیش‌‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری فضای کسب‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌کار منجر می‌شود و پایداری درآمد آنها را کاهش می‌دهد. چیزی که در مورد این رویداد حائزاهمیت است، این است که هنگامی که ریسک فعالیت شرکت‌ها افزایش پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌کند، سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذار صرف ریسک را در محاسبات خود بیشتر می‌کند. این وضعیت سهام شرکت‌ها را کاهش داده و باعث می‌شود قیمت سهام نیز با افت بیشتری روبه‌‌‌‌‌‌‌‌رو شود.

نگاهی به آنچه از سال ۹۷ تا به امروز در بازار سرمایه روی داد نشان می‌دهد که نقش دولت در شکل‌‌‌‌‌‌‌‌گیری روند افزایشی سریع در بعضی از مقاطع و به‌‌‌‌‌‌‌‌تبع آن کاهش قیمت‌ها که به سبب برخی از قوانین یا اظهارنظرها روی داد پررنگ است. این مساله را چگونه ارزیابی می‌‌‌‌‌‌‌‌کنید؟
حقیقت امر این است که این مساله تنها محدود به عمر دولت فعلی نیست. در سال‌های گذشته همواره شاهد تصمیماتی بوده‌ایم که هرکدام به نحوی از انحا بر بازار سرمایه اثر می‌‌‌‌‌‌‌‌گذاشتند. البته نمی‌توان به دولت‌ها گفت که شما هیچ تصمیمی نگیرید، چراکه در هر صورت تصمیمات دولت‌ها که دارای ابعاد مختلف اقتصادی است می‌تواند بر بازار سهام نیز اثر بگذارد، از این‌رو هر تصمیمی متناسب با ماهیت خود می‌تواند بر سودآوری بنگاه‌‌‌‌‌‌‌‌ها اثر داشته باشد. برای مثال در سال‌های گذشته مساله تغییر نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز جزو مسائلی بوده که بارها مطرح‌شده و توانسته نوسان‌‌‌‌‌‌‌‌هایی را در قیمت سهام پتروشیمی ایجاد کند. طبیعتا این دسته از اتفاق‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌تواند اعتماد عمومی را در بازار سرمایه با مخاطره مواجه کند. مساله‌ای که باید به آن توجه شود این است که حتی اگر ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌های سیستماتیکی در محیط کلان ایجاد شود که اثرات آن برای درآمد شرکت‌ها مثبت باشد باز در بلندمدت این امکان وجود دارد که در صورت عدم‌ایجاد پایداری در درآمد شرکت‌ها اثرات سوء آن بر اثرات مثبت آن برتری داشته باشد، به‌همین‌دلیل باید تلاش شود تا در هنگام تصمیم‌گیری تمامی جوانب در نظر گرفته شود. در این روزها که سهم مشارکت مردم و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌های آنها در بورس نسبت به گذشته بیشتر شده است، هنگام تصمیم‌گیری‌‌‌‌‌‌‌‌ها باید به این نکته توجه شود که اقتصاد ایران در سال‌های گذشته بسیار بانک‌‌‌‌‌‌‌‌پایه بوده و بخش مهمی از پس‌‌‌‌‌‌‌‌اندازهای مردم در سیستم بانکی جای گرفته بود. با این حال در سال‌های اخیر این رویه تا حدودی تغییر کرد و به سبب دعوتی که از مردم برای حضور در بازار سرمایه به‌عمل آمد، فعالیت آنها نسبت به گذشته بیشتر شد، از این‌رو بسیار اهمیت دارد. به جز این مساله واگذاری سهام عدالت و ورود آن به بورس نیز عاملی است که حساسیت مردم نسبت به بازار یاد‌‌‌‌‌‌‌‌شده را افزایش می‌دهد. تمامی این عوامل سبب می‌شود اثر بسیاری از تصمیماتی که بنا بر رویه‌‌‌‌‌‌‌‌های قبلی گرفته می‌شوند از لحاظ روانی بسیار بیشتر شود و نسبت به گذشته تاثیر بسیار زیادتری بر بازار سهام بگذارد. البته باید به این مساله هم توجه داشت که مسائل مربوط به تصمیم‌گیری چیزی نیست که تنها محدود به بازار سرمایه ایران باشد، در آمریکا نیز شاهد آن هستیم که هنگام نیاز به برخی از شرایط، فدرال‌‌‌‌‌‌‌‌رزرو تصمیماتی در مورد کاهش و افزایش نرخ بهره می‌گیرد که در بازار سرمایه و سایر بازارهای دارایی هم اثر می‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد. به هر ترتیب تصمیمات اقتصادی بر ریسک بازارها هم اثر می‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد و آنها نباید انتظار داشته باشند که چنین تصمیماتی در اقتصاد گرفته نشود. آنچه در این میان حائزاهمیت است این است که تواتر چنین تصمیم‌‌‌‌‌‌‌‌هایی کاهش پیدا کند و تلاش شود زمانی که چنین تصمیماتی گرفته می‌شود جوانب مختلف آن هم مورد‌توجه سیاستگذاران باشد. برای مثال فرض کنید زمانی که دولت می‌خواهد نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌‌‌‌‌‌ها را افزایش دهد باید به این نکته نیز توجه داشته باشد که اگرچه هنگام محاسبه اولیه، درآمدها از این منبع افزایش پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌کند با این حال به دلیل اینکه درآمد شرکت‌های پتروشیمی کمتر می‌شود ممکن است شاهد کاهش درآمد خود یا حتی بی‌‌‌‌‌‌‌‌اثر‌بودن چنین تصمیمی باشد. در این شرایط به سبب آنکه قیمت سهام کاهش پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌کند طبیعتا اثر جانبی چنین تصمیمی بسیار بیشتر از شرایط اولیه خواهد بود چراکه بازار سهام را دستخوش تغییر کرده و کاهش درآمد شرکت‌ها، هم دولت و هم مردم را با کاهش ارزش دارایی مواجه می‌کند.

یکی از اتفاقاتی که طی سال‌های اخیر در بازار سرمایه بسیار روی داده تاثیرپذیری از حرف‌‌‌‌‌‌‌‌ها و صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌های برخی از مقامات و مسوولان این است که به‌طور مستقیم در حوزه بورس دخل و تصرفی ندارند، با این حال اظهارنظرهای ایرادشده از سوی آنها می‌تواند بازار را با مخاطره مواجه کند. فکر می‌‌‌‌‌‌‌‌کنید برای حل این مساله چه باید کرد؟
در حوزه بازار سرمایه تاکنون تاکید بسیاری بر افزایش سواد مالی شده است، با این حال مساله‌ای که چندان مورد‌توجه قرار نگرفته بهبود سطح این سواد در میان تصمیم‌گیران و سیاستگذاران است. یکی از مسائل دیگری که می‌تواند اثر‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری منفی بازار از حرف‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اظهارنظرهای مختلف را کاهش دهد محدود‌شدن گفته‌‌‌‌‌‌‌‌ها به یک سخنگوی واحد است. برای مثال می‌توان برای بازار سرمایه فرد واحدی را در نظر گرفت. طبیعتا در چنین حالتی نسبت به آنچه می‌گوید و آثار آن اشراف و آگاهی بیشتری دارد.

طبیعتا ایجاد چنین آگاهی‌‌‌‌‌‌‌‌ای تا حد زیادی وظیفه سازمان بورس، نظام دانشگاهی و صدا‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌سیما خواهد بود. در بسیاری از موارد طی سال‌های گذشته با کارشناسی‌‌‌‌‌‌‌‌هایی مواجه بودیم که به هنگام رشد قیمت‌ها در بازار سهام به صدا‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌سیما دعوت شده‌‌‌‌‌‌‌‌اند اما چندان از لحاظ آگاهی و اطلاعات در شرایطی نبوده‌‌‌‌‌‌‌‌اند که در رسانه جامع و مهمی مانند صدا‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌سیما صحبت کند، این‌رو باید حتی در بحث رسانه نیز این بلوغ و آگاهی شکل بگیرد که از چه کارشناسانی در چه مواقعی باید استفاده شود. برای مثال فرض کنید که یک کارشناس دارای مواضع جسورانه در تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌های قبلی خود بوده است. طبیعتا بهتر است که از او هنگام شکل‌‌‌‌‌‌‌‌گیری حباب در بازار سرمایه در برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌های تلویزیونی که مخاطبان بسیاری دارد استفاده نشود.

همان‌طور که پیشتر گفتم چنین اتفاقی در سالیان گذشته به کرات رخ داده است. باید این بینش در میان رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها شکل بگیرد که برای مثال هنگامی که بازار با سرعت زیاد و غیر‌‌‌‌‌‌‌‌معمول در حال رشد‌کردن است از مردم دعوت به حضور مستقیم در بازار سرمایه نشود. حداقل اگر قرار است دعوتی صورت بگیرد به سمت روش‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری غیرمستقیم رهنمون شوند تا ریسک نقدشوندگی در سایر ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای آنها به حداقل برسد. اگر در سال‌های اخیر بخش مهمی از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران تازه‌‌‌‌‌‌‌‌وارد به سمت ابزارهای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری غیرمستقیم سوق داده می‌شدند، اگرچه به هنگام ریزش بازار بازهم امکان کاهش ارزش دارایی آنها وجود داشت با این حال زیان آنها احتمالا نسبت به شرایط کنونی کمتر بود. در دو سال گذشته شاهد آن بودیم که بسیاری از مردم عادی به سبب آنکه به‌طور مستقیم اقدام به سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کرده بودند در دام صف‌‌‌‌‌‌‌‌های فروش افتادند و نتوانستند منابع خود را از بازار خارج کنند. این در حالی است که صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری چنین مخاطراتی را برای فعالان عادی بازار به همراه نداشتند.

در سال۹۹ شاهد آن بودیم که پس از شروع ریزش بازار سازمان بورس اقدام به الزام صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری با درآمد ثابت به افزایش کف و سقف و خرید سهام به ۱۵ و ۲۵‌درصد کرد. این در حالی است که در همان زمان چنین تصمیمی از سوی برخی از کارشناسان با انتقاد رو‌‌‌‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌‌‌‌رو شد و گفته شد تصمیم یاد‌‌‌‌‌‌‌‌شده به افزایش ریسک در این صندوق‌ها منجر می‌شود. حالا شاهد آن هستیم که در سال‌جاری بازده بخش مهمی از این صندوق‌ها کاهش یافته است. نظر شما در مورد چنین الزامی چیست؟
سابقه تاریخی صندوق‌های درآمد ثابت نشان داده که این صندوق‌ها می‌توانند بازدهی به اندازه یا حتی بالاتر از بازار پول را برای مردم به ارمغان بیاورند. این صندوق از آن جهت که پورتفوی متشکل از سپرده‌‌‌‌‌‌‌‌های بانکی و اوراق بدهی دارند نسبت به بازار پول دارای مزیت نسبی هستند. یکی دیگر از مزایای این صندوق‌ها این است که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران در آنها می‌توانند افق سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌مدتی داشته باشند و اینطور نیست که مانند سپرده‌‌‌‌‌‌‌‌های بانکی مجبور باشند پول خود را برای مدت‌طولانی در این ابزارها نگه دارند. با این حال این مساله نیز درست است که نباید هنگامی که ابزارهای کم‌‌‌‌‌‌‌‌ریسک را به اهالی بازار معرفی کنیم تصمیماتی بگیریم که پس از آن به ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌های آن افزوده شود. نکته مهم در مورد این صندوق‌ها این است که آنها به‌عنوان ابزارهای کم‌‌‌‌‌‌‌‌ریسک به سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌گریز معرفی شده‌‌‌‌‌‌‌‌اند و افزایش ریسک آنها با الزام آنها به خرید سهام می‌تواند وضعیت را برای این بخش از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران سخت کند. بازار سرمایه باید این قابلیت را داشته باشد که برای تمامی افراد با توجه به درجه ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌گریزی آنها ابزارهای مختلفی ارائه دهد. بخش مهمی از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران در بازار سرمایه ایران، سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌گریز هستند و نسبت به ازدست‌دادن سرمایه خود حساسیت بسیار بالاتری دارند. آنها باید این اختیار را داشته باشند که خودشان بخشی از منابع خود را در صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری با درآمد ثابت و بخش دیگری را که حاضر به ریسک بیشتر بر روی آن هستند در ابزارهای پرریسک نظیر سهام بگذارند. وقتی خود سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذار می‌تواند تصمیم بگیرد که مثلا ۱۰‌درصد از دارایی خود را در سهام و ۹۰‌درصد دیگر را در اوراق با درآمد ثابت بگذارد هیچ لزومی ندارد آنها را با تصمیماتی که اشاره شد در موقعیتی قرار دهیم که مجبور باشند در صندوق‌هایی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کنند که بخشی از دارایی آن ریسک بالایی دارد.

مسائلی نظیر آنچه درخصوص صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری گفته شد و تغییرات گاه و بیگاه در مسائل مختلفی مانند آنچه در ماه‌‌‌‌‌‌‌‌های ابتدایی روند نزولی بازار در سال گذشته در مورد تغییر سقف اعتبار کار‌گزاری‌‌‌‌‌‌‌‌ها رخ داد بسیاری را به این باور رساند که برای تصمیم‌گیری‌‌‌‌‌‌‌‌های کلان بازار سرمایه نیاز به چارچوب‌های از پیش‌‌‌‌‌‌‌‌تعیین‌‌‌‌‌‌‌‌شده و رویه‌‌‌‌‌‌‌‌های مطالعه‌‌‌‌‌‌‌‌شده برای کنترل ریسک است تا هنگام نیاز سیاستگذاران به سمت تصمیمات غیر‌‌‌‌‌‌‌‌کارشناسی و شتابزده رهنمون نشوند. نظر شما در این‌باره چیست؟
همان‌طور که ما فعالان بازار سرمایه از دولت انتظار داریم با در نظر گرفتن منافع بازار و اعمال تصمیمات اصولی و منطقی از ایجاد ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌های بی‌‌‌‌‌‌‌‌مورد در بازار خودداری کند، باید این توقع را از مسوولان بازار سهام نیز داشته باشیم. تغییر دائمی قوانین و مقررات از سوی ارکان بازار سرمایه می‌تواند ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌هایی را برای فعالان این بازار به همراه داشته باشد که شکل‌‌‌‌‌‌‌‌گیری آنها از ابتدا بی‌‌‌‌‌‌‌‌مورد بوده است، از این‌رو باید در زمینه اعمال قوانین و مقررات، اصلاحاتی در خود سازمان و ارکان تابعه صورت گیرد و تلاش شود قوانین تعیین‌‌‌‌‌‌‌‌شده برای بازار سهام جامع باشد و به‌نحوی نباشد که در بازه زمانی کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌مدتی آنها را تغییر دهیم، چون این امر از آن جهت حائزاهمیت است که تغییر کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌مدت قوانین و مقررات می‌تواند رویکرد بلند‌‌‌‌‌‌‌‌مدت نسبت به بازار سرمایه را تضعیف کند و باعث شود افراد نتوانند استراتژی بلندمدتی را برای حضور در بازار یاد‌‌‌‌‌‌‌‌شده ترسیم کنند.