زنگ بورس قسمت هفتم (مروری بر برخی مفاهیم بورس بخش اول)

شاخص کل
شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته‌ شده در بورس است، به‌عبارت‌دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه است. عدد این شاخص به صورت واحد بوده و تنها تغییرات شاخص به درصد برای سرمایه گذاران مفهوم دارد.
برای درک ساده‌تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از تمام شرکت‌های بورسی به تعداد مساوی خریداری کنید. در این صورت تغییرات شاخص کل بورس به درصد، برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. این شاخص در سال ۱۳۶۹ با عدد ۱۰۰ شروع به کار کرد.
عدد شاخص کل را در صفحه اول سایت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی www.tsetmc.com می توان مشاهده نمود.نماد
عبارت است از  نام اختصاری شرکت‌ها که برای سهولت شناسایی و دسته‌بندی آن‌ها در بورس مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌عنوان‌مثال شرکت ملی مس ایران با نماد «فملی» یا پالایشگاه نفت بندرعباس با نماد «شبندر» معرفی می‌شوند. معمولا حرف اول در یک «نماد» نشان‌دهنده صنعت مربوطه و بخش دوم خلاصه‌ای از نام شرکت است به عنوان مثال «غمینو» نماد شرکت صنایع غذایی مینو شرق است.  برخی از شرکت ها نیز نمادشان برگرفته از اسمشان است. به عنوان مثال نماد  «آپ» برگرفته از نام آسان پرداخت، یا نماد «برکت» نماد شرکت گروه دارویی برکت است.توقف نماد
گاهی اوقات، معاملات سهام برخی شرکت ها در بورس بصورت موقت، متوقف می شود. عمدتا بورس زمانی نماد یک شرکت را متوقف می کند که رویدادی حائز اهمیت درخصوص آن شرکت اتفاق افتاده باشد، به نحوی که این رویداد بتواند موجب افزایش یا کاهش بیش از اندازه قیمت سهام شرکت شود. برای مثال، قبل از برگزاری مجامع سالیانه شرکت، نماد آن شرکت متوقف می شود، زیرا در مجمع سالیانه، سود سهامداران مشخص خواهد شد و این موضوع، می تواند بر قیمت سهم بعد از مجمع، تأثیر زیادی داشته باشد. طبیعتا توقف نماد، به سرمایه گذاران اجازه می دهد تا پس از انتشار اطلاعات کامل و شفاف شدن وضعیت شرکت، در شرایط یکسان و عادلانـه، درخصوص خرید، فروش و یا نگهداری آن سهم تصمیم گیری کنند. علاوه بر مجمع عمومی عادی سالانه، برگزاری مجمع عمومی فوق العاده (عمدتا با موضوع افزایش سرمایه) نیز مشمول توقف نماد می شود، هم چنین “افشای اطلاعات با اهمیت در گروه الف” و “افشای اطلاعات با اهمیت در گروه ب” توسط شرکت ها هم موجب توقف کوتاه نماد می گردند.

دامنه نوسان
به مقدار مجازی که هر سهم می تواند طی یک روز در آن بازه تغییر قیمت دهد، دامنه نوسان گویند که در حال حاضر این مقدار برای سهام در بورس و فرابورس  ۵% است. برای شرکت هایی که در بازار پایه فعال هستند بسته به نوع بازار زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۳، ۲ و ۱ درصد است.  در نمادهایی که بازارگردان دارند یا نمادهای حق تقدم این دامنه می تواند باشد. در بازه های زمانی و پس از رویدادهای خاص که ناظر بازار تشخیص بدهد، این دامنه نوسان  از نمادها حذف می شود تا بنا به مکانیزم عرضه و تقاضا،  قیمت واقعی سهم مشخص گردد.

پرتفوی
پرتفوی یا پرتفولیو ، یک واژه فرانسوی است  و به مجموعه یا سبدی از دارایی‌های مالی گفته می‌شود. به‌بیان‌دیگر پرتفوی ترکیبی مناسب از سهام یا سایر دارایی‌هاست که یک سرمایه‌گذار آن‌ها را خریداری کرده ‌است. هدف از تشکیل سبد سهام، کاهش ریسک غیرسیستماتیک سرمایه‌گذاری است؛ بدین ترتیب، سود یک سهم می‌تواند ضرر سهام دیگر را جبران کند. پرتفوی به‌صورت مستقیم توسط سرمایه‌گذاران نگهداری شده یا به‌وسیله سبدگردان‌های حرفه‌ای‌ مدیریت می‌شود.

ارزش اسمی و ارزش بازاری
ارزش اسمی همان قیمت اولیه سهم در بازار اولیه است که در کشورمان برابر  با ۱۰۰ تومان است. همانطور که از عنوان آن پیداست، این فقط  بدین معناست که شرکت در روز نخست، هر سهم خود را ۱۰۰ تومان تعیین نموده است. پس از آن قیمت سهام چه در بورس باشد و چه نباشد با ارزش بازاری معامله می شود. حتی در عرضه های اولیه نیز معاملات به ارزش بازار هستند.

ارزش ذاتی
ارزش ذاتی به ارزش واقعی سهام یک شرکت یا یک دارایی اطلاق می‌شود که بر پایه بررسی تمامی ابعاد کسب‌وکار مورد نظر، از جمله صورت‌های مالی،  پتانسیل رشد سودآوری شرکت در سال‌های آینده و لحاظ دارایی‌های مشهود و نامشهود انجام گرفته ‌است. این ارزش توسط تحلیلگران بنیادی و مالی مورد محاسبه قرار می گیرد و ممکن است برای یک سهم  اعداد متفاوت با مفروضات متفاوتی باشد.

کدمعاملاتی یا کدبورسی
عبارتست از کدی ثابت که به سهامداران اختصاص داده می شود تا در هنگام خرید و فروش سهام از آن استفاده کنند. این کد متشکل از سه حرف اول نام خانوادگی افراد به همراه ۵ رقم است که در معاملات سهام کارکردی مشابه شماره حساب در نقل و انتقالات بانکی را دارد. به هر سهامدار یک کد بورسی تعلق می گیرد.

ارزش خالص دارایی  NAV
مفهوم ارزش خالص دارایی ((Net Asset Value) در واقع ارزش روز همه دارایی‌ها شامل سهام، مطالبات سود سهام، ملک، اوراق با درآمد ثابت و… پس از کسر ارزش روز بدهی‌ها است. اصطلاح NAV معمولا شرکت‌های سرمایه‌‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های شاخصی، ETFها و سبدهای اختصاصی به‌کار می‌رود.

بازار اولیه
بازار اولیه زمانی شکل می‌گیرد که دارایی برای بار اول مورد معامله قرار می‌گیرد. در این بازار شرکت‌ها به‌طور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند که این کار در قالب پذیره‌نویسی صورت می‌گیرد. پذیره‌نویسی از طریق بانکی که نماینده شرکت است یا سایر مؤسسات مجاز صورت می‌پذیرد.

بازار ثانویه
دارایی‌هایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفته است در بازار ثانویه مورد معامله مجدد قرار می‌گیرد و نمونه آن در کشور ما بورس است.