اخبار 00/06/09

در انواع بازارهای مالی، صعود و ریزش وجود داشته و جزئی از ماهیت یک بازار طبیعی است؛ اما برخی اوقات شاهد دخالت‌هایی در بازار سرمایه هستیم که منجر به بر هم خوردن تعادل و روند منطقی بازار می‌شود. بدیهی است که بازار نا‌متعادل که صعود‌های غیرطبیعی و آنی را تجربه می‌کند می‌تواند ریزش‌های غیرمنطقی نیز داشته باشد و سرمایه‌گذار و نهادهای مالی را متضرر کند.
ریزش‌های شدید بازار در پس صعود‌های غیرمنطقی
دانش کافی سرمایه‌گذار یا سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس می‌تواند از تداوم یا تشدید روند غیرطبیعی بازار در شرایط نامطلوب جلوگیری کند. به گفته یاسر فلاح، در حوزه مالی بحثی مهم و علمی ‌به نام حرکت توده‌وار یا حرکت جمعی وجود دارد که جلوگیری از آن در بازار سرمایه عملا امکان‌پذیر نیست. در بازار سرمایه ایران دو بار؛ یکی در زمان ورود مردم به بازار صعودی و سپس در زمان ریزش بازار و خروج مردم شاهد این حرکت توده‌وار بودیم که رفتار‌های هیجانی مردم باعث ادامه‌دار شدن یا حتی تشدید ریزش‌ها در بازار شد.برای کسب اطلاعات بیشتر از شرایط نهادهای مالی و موقعیت سرمایه‌گذار در بازار سرمایه به سراغ یاسر فلاح، مدیرعامل سابق شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس رفتیم.

 در زمان صعود بازار سرمایه، نهاد‌های مالی با حجم زیادی از کاربران مواجه شدند که برای پاسخگویی به این تعداد از کاربران زیرساخت‌های خود را گسترش داده و تقویت کردند. به نظر شما در شرایط رکود بازار سرمایه و کاهش چشم‌گیر تعداد کاربران، این سرمایه‌گذاری بی‌ثمر واقع شد؟
به عقیده بنده همیشه باید در نهاد‌های مالی شاهد گسترش و بهبودی در زیرساخت‌های مالی بوده تا بتوانیم پذیرای سرمایه‌گذاران بیشتری دربورس باشیم، اینکه ما منتظر باشیم که یک روز مردم به بورس مراجعه کنند تا زیرساخت‌ها را گسترش دهیم به هیچ عنوان مطلوب نیست. برای نهاد‌های مالی ظرفیت‌سازی برای ورود تعداد بالایی از مردم به بورس امری با اهمیت است. تا قبل از نوسانات سال‌های اخیر و قبل از خیز عمومی ‌مردم برای ورود به بورس، نهاد‌های مالی بسیار کوچک بودند، ولی از سال ۹۹ به بعد آمادگی برای پذیرش ظرفیت بالایی از کاربران به‌وجود آمد. فراز و فرود جزئی از بازار سرمایه بوده و پس از ریزش شدید بازار هم اکنون شاهد بازگشت رونق به بورس هستیم و این رونق ادامه‌دار خواهد بود. در سال‌های اخیر تهییج و تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بورس توسط دولت سرانجام مطلوبی را برای سرمایه‌گذار و نهاد مالی رقم نزد. البته اقبال عمومی ‌به بازار سرمایه، آزادسازی موضوع سهام عدالت و رشد بازار، دستاورد خوبی بوده و نوسانات خالی از فایده نبود؛ بنابراین گسترش و توسعه در زیرساخت‌ها در هر صورت لازم است. بالاخره اعتماد مردم به بازار باز می‌گردد، اما نهادهای مالی باید در زمان رکود بازار، برای بازگرداندن اعتماد مردم، شروع به آموزش و تبلیغ بازار کنند. تمامی ‌بازار‌های مالی همراه با نوسان هستند و بورس ایران هم از این قاعده مستثنی نیست، اما دخالت دولت باعث خارج شدن بازار از روند طبیعی شد و این اتفاق هیچ گونه توجیهی نداشته و دولت باید از ورود غیرعالمانه به بورس پرهیز کند. در راستای تشریح وظایف دولت در بازار سرمایه، می‌توان به استفاده از ابزار تامین مالی در بازار مانند اوراق بدهی و انواع دیگر اوراق اسلامی ‌اشاره کرد؛ همچنین دولت می‌تواند شرکت‌های خود را در بورس عرضه کند و اتفاقا امری مطلوب است، اما این اقدامات باید با منطق و روند طبیعی بازار سرمایه همخوانی داشته باشد و باعث برهم خوردن تعادل بازار نشود. بین سهام شناور، ارزش بازار شرکت‌ها و اوراق بدهی‌ای که منتشر می‌شود باید تعادلی وجود داشته باشد. قرض و تامین مالی دولت از بازار، تعادل آن را به هم می‌ریزد. دولت باید ایجاد تعادل در بازار را جدی بگیرد.

در سال ۹۹ ورود وزارت اقتصاد به بازار سرمایه و مداخله‌های پی در پی شرایط مطلوبی را برای بورس ایجاد نکرد و دخالت وزارت اقتصاد در بازار غیر قابل قبول بود. همچنین ورود مردم بدون دانش به بورس باعث تشدید ریزش شد. بهتر است ورود افراد کم‌دانش به بورس غیرمستقیم باشد و خرید و فروش مستقیم تنها توسط افراد حرفه‌ای این حوزه انجام شود.

 از دیگر مشکلات نهاد‌های مالی در هنگام توسعه، سخت‌گیری‌ها برای صدور مجوز است. چه اقداماتی می‌تواند در راستای سهولت در گسترش نهاد‌های مالی صورت بگیرد؟
در حوزه کسب و کار شرکت‌ها تا حدودی موانع وجود دارد، اما در دوره جدید مدیریتی در سازمان بورس تسهیلات مطلوبی اتفاق افتاده و به صدور برخی مجوز‌ها سرعت داده شده است؛ بنابراین به طور کلی مشکلاتی در اعطای مجوز وجود دارد، اما در حال حل شدن است و به نسبت قبل بسیار کم شده است، دراین خصوص مشکلات صدور مجوز برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردان و مشاور سرمایه‌گذاری با سرعت بالایی در حال حل شدن است.

 ریسک قوانین و مقررات در نهاد‌های مالی می‌تواند باعث ایجاد مشکلات زیادی شود. این ریسک را چگونه می‌توان کاهش داد؟
برخی از تغییر قوانین و مقررات صرفا برای کنترل بازار اتفاق افتاد. در مسائل ایجاد شده در سال‌های اخیر وزارت اقتصاد و بانک مرکزی نقش پررنگی داشته‌اند. افت بورس یا حتی رشد شتابان بورس غیرمنطقی بود. سازمان بورس با قوانین و مقررات جدید سعی در جلوگیری از این نوسانات شدید داشت، اما وزارت اقتصاد و شورای عالی بورس نپذیرفتند و وزیر اقتصاد دستور و ابلاغ سازمان بورس  را برای کنترل رشد وتو کرد.

وزارت اقتصاد و دولت باید از هر گونه مداخله غیرعالمانه در بورس پرهیز کنند، نقش دولت در بورس و بازار سرمایه تنها نقش نظارتی است که شرکت‌ها مرتکب اشتباه نشوند. نقش نظارتی دولت از طریق شورای عالی بورس به سازمان بورس اعمال می‌شود، اما اینکه شورای عالی بورس یا وزارت اقتصاد به مداخله روی بیاورند امر قابل قبولی نیست.

صحبت‌های سازمان بورس در زمان ریزش بازار شنیده نمی‌شد، زیرا رئیس جمهور و وزارت اقتصاد دستور و تصمیماتی در تضاد خواسته‌های سازمان داشتند. در زمان صعود غیرمنطقی بازار ما بسیار تذکر دادیم که در روز‌های سبز باید به زمان ریزش و اصلاح بازار نیز فکر کنید.

 بورس می‌تواند برای مردم سودسازی کند، به‌شرطی که  سرمایه‌گذاری به صورت غیر مستقیم و توسط صندوق سرمایه‌گذاری در سهام صورت بگیرد. عدم دانش کافی و حضور مستقیم در بازار و وجود رفتار‌های هیجانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حوزه مالی بحثی مهم و علمی‌ به نام حرکت توده‌وار یا حرکت جمعی وجود دارد که جلوگیری از آن در بازار سرمایه عملا امکان‌پذیر نیست. در بازار سرمایه ایران دو بار؛ یکی در زمان ورود مردم به بازار صعودی و سپس در زمان ریزش بازار و خروج مردم شاهد این حرکت توده‌وار بودیم که رفتار‌های هیجانی مردم باعث ادامه‌دار شدن یا حتی تشدید ریزش‌ها در بازار شد. جلوگیری از این حرکت توده‌وار امکان‌پذیر نبود، زیرا نمی‌شود در عرض چند ماه به میلیون‌ها نفر آموزش کافی را برای ورود به بازار ارائه کرد.

پس تشویق دولت به ورود مردم به بورس یک اشتباه بود و باید این را بپذیریم. همچنین دولت باید جلوی رشد غیر منطقی بورس را می‌گرفت که این اتفاق نیفتاد و بورس به طور غیرمنطقی بالا رفت، هشدار‌های افراد دلسوز و خیرخواه شنیده نشد تا ۲۰ مرداد که شاخص بورس به ۲میلیون و ۸۰ هزار واحد رسید و پس از آن شروع به ریزش کرد، اگر جلوی این رشد گرفته می‌شد و به جای چهار ماه در عرض یک تا یک سال و نیم اتفاق می‌افتاد اصلاح و ریزش هم محدود اتفاق می‌افتاد و باعث بی‌اعتمادی در بین مردم نمی‌شد.

 از نظر شما مردم و نهاد‌های مالی چه انتظاراتی از دولت جدید دارند؟
یکی از مهم‌ترین کار‌های دولت در حوزه اقتصادی باید حدف قیمت‌گذاری دستوری باشد. قیمت‌گذاری دستوری می‌تواند بورس را دچار صدمات و آسیب‌های زیادی کند، قیمت‌گذاری دستوری دولت برای شرکت‌هایی که سهام آن در حال تبادل در بین مردم است به هیچ عنوان قابل توجیه نیست که متاسفانه ما در تمامی ‌صنایع شاهد این مساله هستیم. شرکت‌های سهامی‌عام کالا‌های خود را با نرخ‌های تعیین شده می‌فروشند و در بازار، کالا با قیمت بیشتری فروخته می‌شود و سود آن در جیب دلال می‌رود، در واقع دولت می‌خواهد با این کار کالا را با قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده واقعی برساند، اما این دلسوزی از راه درستی نیست. از دیگر مسائلی که باید دولت به آن توجه کند تسهیل حوزه کسب و کار شرکت‌های بورسی و فرابورسی است. همچنین ایجاد یک ستاد هماهنگی اقتصادی در دولت که رئیس سازمان بورس هم عضو آن باشد یا رئیس سازمان بورس در جلسات هیات دولت شرکت کند که مانع تصمیم‌گیری‌های اشتباه در رابطه با بورس شود.

دیروز (دوشنبه) توفان آیدا به‌شهرهای ساحلی آمریکا رسید و لوئیزیانا را در خاموشی فرو برد که ابتدا بر قیمت نفت تاثیر مثبتی گذاشت و در مقطعی آن را به‌اوج چهار هفته‌ای رساند اما با گزارشاتی مبنی بر ضعیف شدن این توفان، بهای نفت کاهش یافت. به گزارش خبرگزاری رویترز، بازار علاوه بر توجه به‌تعطیل شدن تاسیسات نفتی خلیج مکزیک در آمریکا به‌دلایل احتیاطی پیش از وقوع توفان، نیم‌نگاهی هم به‌جلسه اوپک و متحدانش در روز چهارشنبه داشت که قرار است طی آن افزایش عرضه به‌بحث گذاشته شود.
گفته می‌شود در مدت ۱۲ ساعت پس از فرود آمدن توفان در خشکی، آیدا تبدیل به‌یک توفان «گروه یک» که ضعیف‌تر است شد. تقریبا تمام تولید نفت فراساحلی معادل ۷۴/ ۱میلیون بشکه در روز پیش از رسیدن توفان آیدا تعلیق شد.  زمان نگارش این گزارش (ساعت۱۴به‌وقت تهران)، بهای وست‌تگزاس اینترمدییت با ۷۷ سنت کاهش معادل ۱۲/ ۱ درصد به‌ ۹۷/ ۶۷دلار در هر بشکه رسید. همزمان شاخص جهانی برنت هم ۲۸ سنت برابر ۶۶/ ۰درصد پایین آمد و ۲۲/ ۷۲ دلار بر بشکه معامله شد. این نفت پیش از این به ‌۶۹/ ۷۳ دلار هم رسیده بود که بالاترین قیمت از دوم آگوست بود.  جفری هالی، تحلیلگر ارشد بازار در OANDA در این مورد می‌گوید: «توفان آیدا مسیر میان‌مدت نفت را دیکته خواهد کرد… اگر آیدا تضعیف شود و تخریب کمتری نسبت به‌آنچه انتظار می‌رفت داشته باشد، رالی قیمت نفت موقتا نیروی خود را در این مورد از دست می‌دهد.» در حالی‌که قیمت نفت با انتظار ریکاوری سریع عرضه پایین آمد، بهای بنزین در آمریکا تقریبا ۳درصد افزایش یافت چراکه قطع برق همراه با تعطیلی پالایشگاه‌ها در ساحل خلیج‌مکزیک این احتمال را در ذهن معامله‌گران به‌وجود آورد که ممکن است اختلالات این‌چنینی طولانی‌مدت باشند. ویوک دهار، تحلیلگر در بانک مشترک‌المنافع استرالیا در این مورد معتقد است: «هنوز روزهای اول است… فرآورده‌های نفتی مانند بنزین و دیزل احتمالا با افزایش قیمت شدیدتری به‌دلیل خاموشی پالایشگاه‌ها مواجه می‌شوند، اگر مشکلاتی برای بازگرداندن پالایشگاه‌ها و خطوط لوله به‌مدار وجود داشته باشد.»

برنت از ابتدای سال میلادی تقریبا ۴۰ درصد افزایش یافته که عواملی مانند کاهش عرضه سازمان کشورهای صادرکننده‌نفت‌(اوپک) و متحدانش و ریکاوری بخشی از تقاضای کاهش یافته در دوره پاندمی از آن حمایت کرده‌اند.  جلسه چهارشنبه اوپک‌پلاس بحث در مورد افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای روزانه در هر‌ماه که پیش از این برنامه‌ریزی شده را در‌بر خواهد گرفت. وزیر نفت کویت اعلام کرد این تصمیم ممکن است در نشست وزیران این گروه مورد بازبینی قرار گیرد. به گزارش «ایسنا» محمد عبدالطیف الفارس در حاشیه یک کنفرانس دولتی در شهر کویت به ‌رویترز گفت: «بازارها راکد شده‌اند. از آنجا که چهارمین موج شیوع کووید-۱۹ در بعضی مناطق آغاز شده است، باید محتاط باشیم و افزایش تولیدی که برنامه‌ریزی کرده‌ایم را بازبینی کنیم.»وی در ادامه افزود: «اقتصادهای کشورهای شرق‌آسیا و چین تحت‌تاثیر شیوع کووید-۱۹ قرار گرفته‌اند و باید جانب احتیاط رعایت شود.»دولت آمریکا از اوپک و متحدانش خواسته است برای مقابله با افزایش قیمت بنزین که تهدیدی برای روند احیای اقتصاد جهانی است، تولید نفتشان را افزایش دهند. این در حالی است که اداره اطلاعات انرژی آمریکا، آژانس بین‌المللی انرژی و خود اوپک برآوردشان از میزان تقاضا برای نفت اوپک در سال میلادی جاری و آینده را بازبینی کرده و کاهش داده‌اند.

ایمان مقدسیان/ کارشناس بازار سرمایه
بازار سهام بر مبنای انتظارات رفتار می‌کند. هر زمانی‌که انتظارات بازار از تورم افزایشی باشد سرمایه‌گذاران در خرید سهام ملاحظات کمتری به‌خرج می‌دهند و در قیمت‌های بالاتر هم حاضر به‌خرید هستند. در نقطه مقابل نیز در صورتی که انتظارات تورمی شکلی نزولی به‌خود بگیرد سمت فروش تقویت خواهد شد.
در زمستان سال گذشته به‌دلیل اینکه احساس می‌شد برجام در شرف وقوع است و با وقوع این مهم احتمال می‌رفت که قیمت دلار کاهشی شود، در نتیجه انتظارات تورمی کاهشی شد. برخی از سیاست‌گذاران نیز با عنوان چنین موضوعی در حوزه دلار نیز تارگت ۱۵ هزار تومانی را اعلام کردند، بنابراین با چنین نرخی از دلار قیمت سهام از دید فعالان بالا بود چرا‌که انتظارات تورمی با افت جدی همراه شد.

با گذشت زمان خبری از برجام نشد و اکنون با تورم و کسری بودجه شدید مواجه‌ هستیم. در عین حال بورس هم مجددا اقدام به‌بازبینی مفروضات خود کرد و با دلار بالاتری نرخ‌ها را مورد ارزیابی قرار داد. با توجه به‌ اینکه بخش قابل‌توجهی از بازار سهام کشور تحت‌تاثیر قیمت فلزات و نفت قرار دارد، بنابراین افزایش نرخ تورم و دلار در کنار رشد قیمت کامودیتی‌ها اجازه نزول به‌بازار سهام را نداد. بر این اساس از خرداد‌ماه شرکت‌های حقوقی اقدام به‌خرید سهام کردند و به‌دنبال آن برخی از سرمایه‌گذاران حقیقی نیز همراه این موج شدند. خرید سهام شرکت‌های کامودیتی‌محور که ارتباطی مستقیم با نرخ دلار دارند و در ادامه خرید سهام سایر شرکت‌ها در دستور کار قرار گرفت.

بر این اساس تمام شرکت‌ها از کف قیمتی خود (غالبا از ۳۰ درصد به‌بالا) فاصله گرفتند. شاخص‌کل بورس اوراق بهادار تهران نیز از محدوده یک‌میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی تا محدوده یک‌میلیون و ۵۷۵ هزار واحدی پیش رفت. در یک مقطعی بنا به‌بهانه‌ای بازار سهام اصلاح پیدا می‌کند، منظور از بهانه این است که غالبا زمانی‌که چنین اتفاقی در بازار سهام روی می‌دهد سعی در تراشیدن دلایلی برای افت بازار می‌شود‌ اما در عین حال پیدا‌کردن دلیل کار سختی است، شاید مهم‌ترین دلایل فعل و انفعالات درونی و عدم‌تعادل خود بازار باشد.

در حال‌حاضر بازار از میانگین متحرک فاصله گرفته و سرمایه‌گذاران بعضا در کوتاه‌مدت به‌سود‌های مطلوبی دست پیدا کردند و برخی از سهامداران در یک‌ماه حدود ۲۰ درصد سود کسب کردند، بنابراین این سود‌ها شناسایی شد.

البته دلار هم همزمان وارد اصلاح شد و با توجه به‌ارتباط بین دلار و بازار سهام که انکار‌ناپذیر است و بودجه شرکت‌ها بر مبنای این نرخ بسته می‌شود، اکنون مشاهده می‌شود که بازار تحت‌تاثیر قرار گرفته است. دلار از محدوده ۲۸ هزار و ۱۰۰تومان تا ۲۷ هزار تومان کاهش پیدا کرد و این مهم در واقع توجه سرمایه‌گذاران را به‌خود جلب کرد.

در کنار این موضوع، بازگشایی نماد‌هایی که طولانی‌مدت بسته بودند در کوتاه‌مدت اثر قابل‌توجهی را در بازار خواهند داشت. به‌عنوان مثال نماد معاملاتی «شبندر» ۳‌ماه متوقف بود و طی این مدت شرکت‌های پالایشگاهی بین ۴۰تا ۶۰ درصد رشد پیدا کردند. این نماد غالبا مورد توجه اهالی بازار قرار می‌گیرد، بنابراین ارزش معاملات بیش از یک‌هزار میلیارد تومان برای بازار حتما در یک روز معاملاتی آن اثر‌گذار خواهد بود، هر‌چند ممکن است در روند‌های میان‌مدتی این موارد نادیده گرفته شود اما در روند کوتاه‌مدت مواردی همچون شناسایی سود از سوی سرمایه‌گذاران، موضوعاتی پیرامون دلایل کاهش نرخ دلار مورد توجه بازار قرار می‌گیرد، بنابراین موارد مطرح‌شده دست به‌دست یکدیگر دادند و باعث منفی‌شدن بازار در روز معاملاتی گذشته شدند. به اعتقاد بنده شناسایی سود عامل مهم‌تری محسوب می‌شود‌ چرا‌که به‌طور معمول شناسایی سود با یک بهانه‌ای روی می‌دهد. بهانه دیروز بازار هم اصلاح دلار بود‌ اما اینکه آینده چه خواهد شد، باید گفت که چشم‌انداز بازار به‌متغیر‌های بنیادی بستگی دارد. در حال‌حاضر متاسفانه برای نرخ ارز خیلی نمی‌توان کاهشی را متصور بود مگر اینکه کشور به‌شرایطی بازگردد که بتوان روزانه ۲میلیون بشکه نفت فروخت. در غیر این‌صورت نمی‌توان تورم را کنترل کرد. پیامد این عدم‌کنترل هم این است که بازار سهام روند صعودی خود را ادامه خواهد داد هرچند ممکن است با اصلاحات مقطعی همراه باشیم اما به‌طور کلی روند صعودی پابرجاست. در صورتی‌که تورم کنترل شود و نرخ دلار برای مدتی در یک محدوده‌ای تثبیت شود، در این شرایط حرکت صعودی شاخص بورس متوقف خواهد شد‌ چرا‌که حرکت شاخص‌کل بر مبنای اضافه‌شدن تولید شرکت‌ها یا کشف بازار های جدید و  افزایش ظرفیت شرکت‌ها نبوده بلکه بر مبنای متغیر‌های اقتصادی همانند کسری بودجه، نقدینگی و نرخ دلار است. در حال‌حاضر باید به‌عوامل اقتصادی توجه کرد، در صورتی‌که وضعیت فعلی ادامه داشته باشد نمی‌توان رکودی را برای طولانی‌مدت در بورس در نظر گرفت. اگر تورم و نقدینگی کنترل و در کنار این‌ها با افزایش فروش نفت و تسهیل در نقل و انتقال پول همراه باشیم در این‌صورت می‌توان به‌کنترل نرخ دلار و افت شاخص بورس باور داشت. به اعتقاد بنده بازگشایی نماد معاملاتی «شبندر» با دستکاری همراه نبود. موضوع این است که برای ۳‌ماه نماد بسته بود.

در این مدت شرکت‌های هم‌گروه‌ افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشتند، بنابراین طبیعی بود که سرمایه‌گذاران تقاضای خود را برای «شبندر» در قیمت‌های بالاتری ارائه دهند.

اتفاقا حجم معاملاتی که این نماد داشت آنقدر از نظر ریالی بالا بود که در نهایت توانست قیمت خود را تثبیت کند. قیمت اگر در یک حجم پایین اتفاق می‌افتاد مطمئنا مورد‌قبول نبود، اما به‌دلیل اینکه حجم بالا بود قیمت مطلوب ارزیابی می‌‌شود.

این اتفاقات در کوتاه‌مدت روی بازار اثر‌گذار است. چاره‌ای هم نیست یا نباید زمانی که افزایش سرمایه صورت می‌گیرد نماد معاملاتی متوقف شود، تا از چنین فشار هیجانی جلوگیری کرد، یا اینکه هر نماد هنگام بازگشایی پس از چند‌ماه با چنین رفتار هیجانی همراه می‌شود.

اتفاق مثبت این بود که نماد محدود به‌دامنه نوسان ۵ درصد نشد چراکه برای روز‌های طولانی سهم وارد صف خرید می‌شد. قیمت باز و نوسان قیمتی برای رسیدن به‌تعادل در مجموع اتفاق مطلوبی را رقم زد و در این مورد نمی‌توان به‌ناظر خرده گرفت.

افت ۱۴/ ۳درصدی میانگین وزنی قیمت سهام در پایان معاملات روز دوشنبه سبب شد تا بیشترین افت درصدی شاخص‌کل از ۱۸ بهمن ۹۹ را شاهد باشیم. با این حال این رقم تنها رکورد شکسته‌شده در بازار سهام نبود. دادوستدهای روز گذشته در حالی خاتمه یافت که با ثبت رقم ۱۶۰۰ میلیارد تومانی، بیشترین خالص خروج پول حقیقی از ۲۷ دی ۹۹ ثبت شد و همزمان رکورد بیشترین تعداد سهام درگیر صف فروش و ارزش این صف‌ها از دوم خرداد رقم خورد.
رکورد 7 ماهه ریزش بورس
در این میان تالار شیشه‌ای شاهد افت قیمت‌ها در ۸۷‌درصد از کل نمادهای معامله‌شده بود که از میانه آبان‌ماه نظیری برای آن نمی‌توان یافت. اینطور که به‌نظر می‌آید سرمایه‌گذاران محتاط بازار سرمایه در نظر دارند با مشاهده نخستین روزهای کاهشی در قیمت دلار آزاد تجربه سال گذشته را پیش‌روی خود قرار دهند و با بیش‌واکنشی نسبت به‌آن، سرمایه خود را از گردونه معاملات سهام خارج کرده و با کوچ به‌مقاصد امن‌تر نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله از اثرگذاری ریسک بر دارایی خود بکاهند.

 دوربرگردان انتظارات؟
چند وقتی است که فراز و فرود قیمت‌ها در بازار سرمایه مجددا بیش از هر زمانی مورد توجه مردم قرار گرفته و بسیاری که در سال ۹۹ سعی کردند تا در بخت‌آزمایی بورس تهران که به‌لطف تورم شکل گرفته بود، شرکت کنند، بار دیگر سعی کرده‌اند تا در این بازار بخت خود را بیازمایند و تا جایی‌که می‌توانند در مقابل تورم انتظاری و کسری‌بودجه سنگین دولت ‌که احتمال تورم را بیشتر کرده از دارایی و پس‌انداز خود محافظت کنند. این در حالی است که میل به‌سرمایه‌گذاری در میان مردم سبب‌نشده تا تجربه تلخ سال گذشته و ریزش یکباره قیمت‌ها که برای بسیاری از مردم عادی دور از انتظار بود از خاطره‌ها پاک شود. دقیقا به‌همین دلیل است که در سال‌جاری با وجود افزایش قابل‌توجه نقدینگی شاهد حرکت پرشتاب بهای سهام همانند سال گذشته نبوده‌ایم و بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد نه‌‌تنها به‌مانند آن دوره بی‌محابا اقدام به‌خرید سهام نکرده‌اند بلکه با اتخاذ احتیاط بیشتر در معاملات خود در عمل سعی بر آن داشتند تا ریسک‌های سال گذشته به‌آنچه که در این مدت بر سر بازار آمد را در معاملات خود لحاظ کنند. طبیعتا در چنین شرایطی دور از انتظار نیست که این بخش از سرمایه‌گذاران و به‌تبع آنها سرمایه‌گذاران حقوقی نسبت به‌وقت‌های زیادی دست به‌ماشه‌تر باشند و با هر تکانه‌ای که از نظر خود خطرناک ارزیابی می‌کنند، اقدام به‌فروش هیجانی سهام کنند. مخصوصا در زمانی‌که قیمت‌ها در بازار ارز کاهشی شود و این مهم‌ترین عامل روانی پیش‌برنده قیمت‌ها در بازار سهام رو به‌افول بگذارد، از این‌رو به‌نظر می‌رسد که آنچه در روز دوشنبه در بورس تهران اتفاق افتاده رویکردی از همین دست بوده که به‌واسطه واهمه مردم از تکرار تجربه تلخ سال گذشته به‌وقوع پیوسته است. مهم‌ترین شاخص بازار سهام روز گذشته ریزشی دور از انتظار را شاهد بود و در حالی‌که ظرف چند‌ماه اخیر تقریبا بدون‌وقفه رشد می‌کرد، در پایان معاملات روز دوشنبه ریزشی ۱۴/ ۳درصدی را به‌ثبت رساند. در حالی شاخص بورس روز گذشته عقبگرد بیش از ۴۹ هزار و ۴۰۰ واحدی را ثبت کرد که بسیاری انتظار داشتند تا پس از افت‌اندک روز یکشنبه بار دیگر این بازار به‌مدار صعودی برگردد اما موفق به‌کسب جایگاهی به‌جز پله یک میلیون و پانصد و بیست و سه هزار واحدی نشد. بازار سهام در شرایطی این رکورد مایوس‌کننده در افت میانگین وزنی قیمت‌ها را شاهد بود که عملکرد شاخص هم‌وزن نیز در این روز تعریفی نداشت و با افت ۱۸/ ۲درصدی کار خود را به‌پایان برد. همین امر سبب شد تا تحلیل عدم‌تقارن تقاضا در نماد‌های سنگین و سبک بازار به‌مانند برخی از روزهای معاملاتی گذشته دیگر امری قابل‌اتکا نباشد و بتوان به‌راحتی گفت که بورس به‌عنوان مهم‌ترین بستر معاملات سهام کشور شاهد عقبگرد یک‌دست و تقریبا تمام‌عیار نمادها در روز دوشنبه بوده است؛ عقبگردی که از میانه بهمن‌ماه سال گذشته تا به‌این روز امری بی‌سابقه است. دیروز از ۳۴۴ نماد معامله‌شده در بورس تهران، قیمت پایانی ۴۲ سهم (۱۲‌درصد) مثبت بود و در مقابل ۳۰۰ سهم (۸۷ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. البته باید خاطرنشان کرد که فرابورس هم در روز گذشته جهت‌گیری همانند بورس تهران داشت و در حالی‌که برخی از نمادهای پر تراکنش این بازار نظیر «وهامون» شاهد رشد حداکثری قیمت بودند اما ۸۹ درصدی سهام در محدوده منفی دادوستد شدند و آیفکس نیز افت بیش از ۳درصدی را تجربه کرد.

 روز رکوردهای کاهشی
در بررسی عملکرد بازار سرمایه در روز هشتم شهریور‌ماه اگرچه افت دماسنج تالار شیشه‌ای که بیشترین افت درصدی شاخص‌کل از ۱۸ بهمن ۹۹ بوده است، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل روانی تاثیر‌گذار بر بازار سرمایه دور از انتظار بود با این حال ذکر این نکته نیز ضروری است که در روز دوشنبه شگفتی‌سازی‌های بازار سرمایه تنها محدود به‌این عامل نبوده است. در این روز چند رکورد مهم کاهشی در بازار سرمایه شکسته شد که یکی از آنها بیشترین خالص فروش حقیقی از ۲۷ دی ۹۹ بود. بر این اساس معاملات روز دوشنبه در حالی به‌اتمام رسید که خالص تغییر مالکیت حقیقی به‌حقوقی تا سطح یک‌هزار و ۶۰۰میلیارد تومان افزایش یافت. نکته قابل‌توجه به‌ثبت رسیده از خروج پول حقیقی در این روز فرار ۶۰۰ میلیارد تومانی پول حقیقی از گروه فلزات اساسی بوده که در هفته‌های اخیر به‌لطف رشد قیمت ارز، صعود به‌نسبت مناسبی را تجربه کرده بودند. از مجموع ۳۹صنعت محاسبه شده، گروه فرآورده‌های نفتی با خالص خرید ۱۸۲ میلیارد تومانی حقیقی‌ها، تنها گروهی بود که ورود معنادار سرمایه سرمایه‌گذاران خرد را در این روز شاهد بود. در این میان شاید بتوان نکته امیدوار‌کننده در معاملات روز دوشنبه را ورود قابل‌توجه پول به‌صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله دانست. بیشترین میزان ورود پول حقیقی به‌صندوق‌های معامله‌پذیر از ۲ خرداد در این روز به‌ثبت رسید. بر این اساس روز گذشته خالص خرید حقیقی در etfها به‌۱۵۹ میلیارد تومان رسید که حکایت از بازگشت بخشی از سرمایه‌های خرد به‌پناهگاه‌های تقریبا کم ریسک به‌امید بازگشت روند صعودی به‌بازار سهام دارد.

از طرفی دیگر در این روز ارزش صف‌های فروش و تعداد آنها نیز مجددا به‌ابتدای خرداد‌ماه بازگشت که با توجه به‌کاهش چشمگیر تعداد و ارزش آنها در روزهای پایانی هفته قبل امری واقعا بعید به‌نظر می‌آمد. در این روز در بورس تهران، ۱۸ نماد (۵ درصد) صف خریدی به‌ارزش ۴۴۸ میلیارد تومان داشتند و در مقابل شاهد تشکیل صف‌فروش در ۲۴۸ نماد بورسی به‌ارزش ۲۳۰۷میلیارد تومان بودیم. این میزان نماد که ۷۲ درصد از کل نمادهای معامله شده در این روز را شامل می‌شود از روز ۲ خرداد سال‌جاری به‌این‌سو مشاهد نشده بود. با این حال شاید بتوان رقم ناامیدکننده‌تر در بازار سهام را افزایش تعداد نمادهای منفی در بازار سهام دانست که از آبان‌ماه سال گذشته به‌این‌سو بی‌سابقه بوده است. به‌هر روی خروج سرمایه حقیقی در این روز که با خرید سهامداران حقوقی همراه بود، ارزش معاملات خرد را در بورس تهران به‌۸۹۶۴ میلیارد تومان رساند که نسبت به‌میانگین ماهانه افزایش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد.

 ریسمان ترسناک بورس
از قدیم گفته‌اند که «مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد». این مثل را شاید بتوان توضیحی تمثیلی و دقیق برای شرایط این روزهای سرمایه‌گذاران در بازار سهام ایران دانست. با رونق گرفتن مجدد معاملات در بورس تهران طی ‌ماه‌های اخیر برخی از مردم در شرایطی مجددا وارد گردونه معاملات این بازار شدند که همچنان تجربه تلخ سال ۹۹ را در ذهن داشتند و بسیاری از آنها با صف‌نشینی مداوم در طرف عرضه این بازار ماه‌های گذشته خاطره‌ای تلخ از دعوت دولتمردان به‌بورس را در ذهن ثبت کرده بودند. خاطره یادشده اگرچه تلخ بود با این حال در ذهن بسیاری این مفهوم را نیز نهادینه کرد که می‌توان در شرایط تورمی شدید که قیمت دلار و سایر دارایی‌ها هر روز بالاتر می‌رود، به‌لطف دامنه‌نوسان ۵ درصدی که هم در طرف عرضه و هم در طرف تقاضا انباشت ایجاد می‌کند، از آهنگ تورم جلو زد و هر کسی که زودتر بتواند از این گردونه خارج شود می‌تواند سود خوبی را نیز به‌دست بیاورد. این در حالی است که همین تجربه قبلی یعنی ریزش سنگین حدودا یک میلیون واحدی بورس تهران تنها در ظرف ۹‌ماه باعث شده بود تا بسیاری از مردم به‌همان شیوه سابق وارد این بازار نشوند و ضمن انجام اقدامات احتیاطی بیشتر این‌بار در نمادهای بزرگ‌تر بازار و با در نظر گرفتن حد سود کمتر معامله کنند. این امر سبب شد تا در طول بیش از دو‌ماه گذشته شاهد کوچ مداوم سرمایه‌های خرد از صنعتی به‌صنعت دیگر باشیم تا مانند آنچه که در پنج‌ماه نخست سال ۹۹ شاهد بودیم شاخص بورس به‌شکل یک دست و پیوسته رشد نکند. طبیعتا در چنین شرایطی با در نظر گرفتن این نکته که بسیاری از مردم رغبت به‌ورود سرمایه‌های سنگین خود را به‌این بازار نداشتند، طبیعی بود که هیجان خرید در این بازار شکل نگیرد و تجربه‌ای که پیش‌تر در اذهان عمومی شکل گرفته بود مردم را از گذشته محتاط‌تر کند. لاجرم چنین وضعیتی نیز حاصلی ندارد جز اینکه در آن بسیاری از مردم که سرمایه‌های ‌اندک اما پر تعداد دارند، بازار سرمایه را به‌سمتی سوق بدهند که در آن نمادها با احتیاط فراوان خریده اما به‌راحتی برای نیفتادن در دام زیان فروخته می‌شوند. دقیقا به‌همین دلیل است که  بسیاری بر آن شدند تا با استفاده از روش‌های سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله حضوری حرفه‌ای‌تر و با تجربه‌تر را در این بازار برای خود رقم بزنند.

نکته مهمی دیگری که در این میان باید در نظر گرفت این است که مقایسه خروج پول حقیقی در روز گذشته در کنار وزن بالای این نکته که ورود پول حقیقی به‌طور میانگین در دو‌ماه گذشته چندان زیاد نبوده، ما را به‌این مساله می‌رساند که همان ترس از ریسمان سیاه و سفید باعث شده تا در طول دو‌ماه گذشته بیشتر افرادی که اقدام به‌خرید سهام کرده‌اند، همان‌هایی باشند که در سال گذشته به‌گردونه معاملات بورس آمده‌اند و به‌سبب آنکه در طول این مدت زیان سرمایه این افراد به‌محدوده سر‌به‌سر نزدیک شده، بسیاری از این افراد نخواهند توانست زیان دوباره را تحمل کنند، از این‌رو طبیعی است که با کوچک‌ترین تکانه منفی اقدام به‌خروج دارایی خود از معاملات سهام کنند.

 چسبیدگی دلاری بورس‌بازان
از ریسمان سیاه و سفید بورس که بگذریم می‌توان دومین عامل موثر بر افت سنگین قیمت‌ها در روز دوشنبه را کاهش قیمت دلار در بازار آزاد دانست که تاثیر روانی بسیاری بر سرمایه‌گذاران خرد بورس تهران دارد. این عامل هم در دوره اخیر صعود قیمت‌ها و هم در سال‌های گذشته و تقریبا در تمامی ادوار توانسته به‌فعالیت سرمایه‌گذاران در این بازار جهت بدهد. این در حالی است که از زمان تشکیل سامانه نیما بسیاری از نمادهای بورسی که اتفاقا تاثیر قابل‌توجهی بر نماگر اصلی بازار سهام دارند، از قیمت‌های ثبت‌شده در این سامانه اثر می‌پذیرند و در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت اثرپذیری چندانی از تغییرات بازار آزاد و نوسان‌های روزانه قیمت دلار ندارند. شاهد این مدعا رشد ۳/ ۲۲ درصدی قیمت دلار از ابتدای خرداد تا ۶ شهریور‌ماه است که به‌طور جدی اثر آن در بر قیمت سهام مشاهده می‌شود، در حالی‌که در طول همین مدت قیمت دلار نیمایی حول محور ۲۳ هزار تومان در نوسان بوده است. اینطور که به‌نظر می‌آید آنچه که منجر به‌در نظر نگرفتن این نکته از سوی فعالان خرد بازار می‌شود؛ دو عامل عدم‌آشنایی با‌ساز و کار سامانه نیما یا خوش‌بینی به‌تطبیق سریع قیمت‌ها در این سامانه با بازار آزاد است. از همین‌رو فعالان بازار سرمایه در طول سال‌های گذشته به‌ویژه در ماه‌های اخیر نگاهی جدی و اثر‌پذیر به‌تحولات روزانه بازار آزاد ارز داشته‌اند و همین امر سبب شده تا میان تغییرات قیمت در این بازار و نوسان شاخص اصلی سهام همبستگی قابل‌توجهی مشاهده شود.

با آغاز هفته و باز شدن بازار جهانی قیمت طلا به دلیل تعطیلات بانک های انگلستان کاهش پیدا کرد اما قیمت نقره همچنان به روند افزایشی خود از روز جمعه ادامه داد.

این هفته آخرین هفته تابستان برای آمریکایی ها به شمار می رود و در آغاز آن آرامش زیادی بر روی بازار های معاملاتی حاکم است. قیمت طلا تنها 2 دلار کاهش قیمت را تجربه کرده و در عدد 1815 دلار در حال معامله است و نقره نیز با 0.14 دلار افزایش به عدد 24.12 رسیده است.

با وجود افت بسیار ملایم قیمت طلا در آغاز هفته، بازار های سهام جهانی رشد خوبی را تجربه کردند. شاخص های داوجونز و نزدک در حال رسیدن به رکورد های بالاتر هستند.

مهم ترین عوامل مؤثر بر بازار های سهام و فلزات گرانبها در حال حاضر را می توان، طوفان در ایالت می سی سی پی، خروج نیرو های آمریکایی از کابل و داده های کلان اقتصادی دانست.

در روز جمعه قرار است داده های مربوط به اشتغال غیر کشاورزی ماه آگوست ایالات متحده منتشر شود که می تواند تاثیر بسیاری بر روی بازار طلا داشته باشد.

در دیگر بازار ها قیمت نفت خام نایمکس کاهش قابل توجهی داشته و در عدد 68.25 دلار در حال معامله است. شاخص دلار همچنان کاهشی بوده و بازده 10 ساله خزانه داری نیز در عدد 1.30 قرار دارد.

از نظر فنی روند قیمت طلا همچنان به صورت صعودی دست نخورده باقی مانده است. طلا برای ادامه روند صعودی ابتدا باید از بالا ترین قیمت یک ماه اخیر خود یعنی 1823 دلار عبور کند. پس از ان مقاومت محکم 1836 دلار طلا را به چالش خواهد کشید.

در طرف دیگر قیمت طلا ابتدا در نقطه 1810 دلاری از حمایت خوبی برخوردار بوده و سقوط بیشتر آن را به پشتیبانی بعدی در عدد 1800 دلار می رساند. افت بیشتر طلا حمایت اصلی آن در 1775 دلار را فعال خواهد کرد.