دنیای‌اقتصاد-محمد‌امین خدابخش : روزهای نزولی بازار سهام ادامه دارد و هر روز رکوردی جدید در مسیر رکود ثبت می‌شود. ارزش دادوستد سهام این روزها به کمترین رقم طی دو سال گذشته کاهش یافته است و در مقابل شاهد سنگین‌تر شدن صفوف عرضه هستیم. در این شرایط حقیقی‌ها همچنان فروشنده‌اند و در مقابل شاهد افزایش اقبال به صندوق‌های معامله‌پذیر هستیم. رکوردهای دیگر بورس تهران کدامند؟
7 رکورد در رکود بورس
روز یکشنبه روز رکوردشکنی معکوس بازار سرمایه بود. در این روز قوانینی مانند دامنه نوسان نامتقارن در کنار سایر موانع پیش روی افزایش قیمت‌ها سبب شد تا ارزش معاملات خرد بازار سرمایه به محدوده ۱۷ فروردین سال ۹۸ بازگردد. در این روز ارزش صف‌های خرید به حدود ۷۶ میلیارد تومان رسید و صفوف فروش نیز به ۶۲۶۰ میلیارد تومان رسید.«به عقب برنمی‌گردیم» جمله‌‌ای که در اثنای انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ به شدت مورد توجه قرار گرفت و حتی برای مدتی پیش از روز رای‌گیری و در بحبوحه هیجانات انتخاباتی به ترند برخی شبکه‌های اجتماعی بدل شد. انتخابات برگزار شد. رئیس‌جمهور با ۲۳ میلیون و اندی هزار رای مجددا به مقام ریاست جمهوری رسید و همه انتظار داشتند در دور دوم سکانداری، کشتی اقتصاد کشور در نهایت اگر نگویم به ساحل آرامش می‌رسد حداقل امیدی برای رسیدن به آن داشته باشد. با این حال ورق برگشت و با فروکش کردن خوش‌بینی‌ها به گشایش‌های برجامی راه برای داشتن نگاهی منطقی‌تر به برجام هموار شد. قرار بود «آنچنان رونق اقتصادی ایجاد شود که مردم دیگر احتیاجی به این ۴۵ هزار تومان نداشته باشند.»
از آن زمان تاکنون آنچنان رویای رونق اقتصادی در سایه فشار تحریم‌ها و نارسایی‌های نظام تصمیم‌گیری کلان دور از دسترس شد که همان ۴۵ هزار تومان هم به لطف کاهش ارزش پول ملی بودن یا نبودنش فرق چندانی نمی‌کرد. البته هدف از این گزارش تحلیل خلف وعده دولت و تمامی آنچه در این چهار سال دوم از دولت حسن روحانی بر ایران و ایرانی گذشته نیست. در واقع در طول سال‌های اخیر آنقدر اتفاق‌های ریز و درشت قابل پیشگیری در کشور افتاده که حتی فهرست کردن آنها هم دیگر نه دردی از کسی دوا میکند و حتی اگر دوا کند هم به دلیل طولانی بودن فهرست کسی وقت و حوصله پرداختن به آن را ندارد. بنابراین آنچه در این گزارش خواهید خواند در مورد عقبگرد غیر منطقی شرایط و نه قیمت‌ها در بورس تهران است. بازار سرمایه طبق روال ماه‌های اخیر، در روز گذشته نیز شاهد کاهش دسته‌جمعی قیمت‌ها در بورس و فرابورس بود. در این روز نماگر اصلی بازار سهام به میزان ۷۳/ ۰ درصد دیگر عقب نشست تا افت قابل پیش‌بینی این شاخص بورسی به محدوده یک میلیون و ۲۲۴ هزار واحد نیز به آسانی رقم بخورد. این سطح از شاخص کل بورس قبل از این نیز بارها بین خریداران و فروشندگان بازار دست به دست شده است و از این جهت افت ۹ هزار واحدی دماسنج بازار اتفاقی نیست که به خودی خود ارزش خبری چندانی داشته باشد. مشکل اما جایی شروع می‌شود که از سطح تحولات در بازار سهام اندکی پیش‌تر برویم.
رکورد ۲ ساله رکود جابه‌جا شد
روز گذشته را شاید بتوان روزی بسیار غیرمعمول برای بازار سرمایه تلقی کرد. در این روز ارزش معاملات بورس تهران با سقوط به سطح ۶۹۵ میلیارد تومان کمترین رقم ارزش معاملات در۲۰ ماه اخیر را به ثبت رساند. این‌طور که به نظر می‌آید ارزش معاملات هم در بورس و هم در فرابورس طی هفته‌های اخیر در مارپیچی گیر افتاده که برون‌رفت از آن حداقل در شرایط فعلی با این نحوه مدیریت در مدت زمانی نامعلوم میسر خواهد شد. همان طور که در گزارش‌های اخیر نیز به آن اشاره شد تغییرات بی‌پشتوانه کارشناسی و اعمال نظرهای سلیقه‌ای در یک سال گذشته شاید بیش از هر عامل سیاسی و مشخصا تحریمی دیگری توانسته بر روند معاملات در بازار سرمایه اثر منفی بگذارد. در طول این مدت بورس و فرابورس هم ماجراهای گوناگون قیمت‌گذاری دستوری را تحمل کرده‌اند و هم تصمیمات خلق‌الساعه مدیران بورسی را که هر کدام به نحوی بر ریسک قانون‌گذاری در بازار افزوده تاب آورده‌اند. همه این رویدادها در حالی روی داده که هیچ یک از تصمیم‌سازان هیچ هزینه‌ای بابت تصمیمات غلط خود پرداخت نکرده‌اند. سرمایه‌گذاران بورسی اما بر خلاف این گروه هزینه‌های گزافی را متحمل شده‌اند که زیان مالی تنها یکی از آنها است. در واقع طی ماه‌های اخیر عوامل متعددی نظیر دامنه نوسان، حجم مبنا، حمایت‌های دستوری بی‌مورد که موجب تعدیل نشدن به موقع قیمت‌ها شده و چندین و چند عامل دیگر که آخرین آن همین نامتقارن کردن دامنه نوسان و افزایش نصاب سرمایه‌گذاری صندوق‌های با درآمد ثابت بوده، موجب شده از روشن شدن تکلیف سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه جلوگیری شود. همین بلاتکلیفی به عاملی کلیدی بدل شده تا ارزش معاملات هر روز نسبت به روز گذشته بیشتر کاهش پیدا کند و سرمایه به‌عنوان ترسو‌ترین متغیر در اقتصاد کشور راه خود را به سمت مقاصد کم ریسک‌تر تغییر دهد.
نامتناسب بودن داده‌ها
ثبت چنین رقمی برای ارزش داد و ستدهای بازار سهام از تاریخ ۱۷ فروردین‌ماه سال ۹۸ بی‌سابقه بوده؛ عمق فاجعه اما زمانی مشخص‌تر می‌شود که بدانیم آن زمان در کانال دلار ۱۳هزار تومانی بوده و هم‌اکنون در محدوده ۲۴ هزار تومان خرید و فروش می‌شود. در آن زمان کل ارزش بازار سرمایه ۸۵۳ هزار میلیارد تومان بود و هم‌اکنون مجموع این رقم برای بورس و فرابورس حدودا ۶ هزار هزار میلیارد تومان است. مقایسه همه این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که رقم خرید و فروش سهام در بازار یاد شده اکنون قرابت معنایی با واقعیت‌های موجود بازار سرمایه ندارد. معاملات روز گذشته در بازارهای مالی کشور در شرایطی خاتمه یافته که ارزش کل معاملات خرد بازار تنها ۰۲/ ۰ درصد ارزش بازار بوده؛ با این حال رقم یاد شده در تاریخ ۱۷ فروردین ۹۸، ۱/ ۰ درصد بوده است. این‌طور که بررسی اعداد و ارقام نشان می‌دهد تا زمانی که عزم سکانداران بازار سرمایه در حفظ وضعیت موجود و عدم تلاش برای متعادل کردن معاملات ادامه دارد، نمی‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه با واقعیات موجود سازگار شود و نه به رونق بلکه حداقل به شرایط عادی بازگردد.
جلو زدن صندوق‌ها از حقیقی‌ها
براساس آنچه در گزارش روز یکشنبه نیز به آن اشاره شد، طی روزهای اخیر ارزش معاملات خرد بورس تهران در شرایطی به ارزش معاملات خرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری نزدیک شده که ارزش خالص خرید حقوقی در معاملات سهام به ارزش معاملات خرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) هر روز نزدیک و نزدیک‌تر شده است.
همان طور که در این گزارش نیز اشاره شد افزایش ارزش معاملات این صندوق‌ها در شرایط آرامش بازار و تعادل در قیمت‌ها می‌تواند خبری مثبت برای بازار و گواهی بر افزایش حجم سرمایه‌گذاری غیرمستقیم باشد. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که بدانیم رکود معاملات مستقیم سهام و نبودن بازار رقیب برای بورس در شرایط فعلی به این وضعیت دامن زده است. روز یکشنبه در شرایطی ارزش معاملات این صندوق‌ها به مرز ۹۸۶میلیارد تومان رسید که کل ارزش معاملات خرد بورس از ۶۹۵ میلیارد تومان نیز فراتر نرفت. این وضعیت که به طور کلی امری عجیب برای بازار سرمایه محسوب می‌شود دست کم در طول ۶۰ روز کاری اخیر کاملا بی‌سابقه است و حکایت از عمق بحران حاکم بر معاملات در میان سهامداران خرد دارد. همه اینها به کنار حتی اگر ارزش معاملات خرد همه تابلوهای فرابورس و بازار پایه را هم به این رقم اضافه کنیم، باز مجموع ۹۲۴ میلیارد تومانی این رقم به ارزش معاملات ۹۸۶ میلیارد تومانی یاد شده نمی‌رسد.
سنگین‌ترین صف‌های فروش
جمیع این شرایط سبب شد تا کارنامه بازار سرمایه در روز معاملاتی قبل با صف‌های فروش سنگین خاتمه پیداکند. این بازار نیز در روز گذشته شاهد ثبت یک رکورد جدید بود. صفوف فروش ۶۲۶۰ هزار میلیارد تومانی بورس در روز گذشته در شرایطی به ثبت رسید که بازار سهام از ابتدای سال تا کنون چنین ارقامی را شاهد نبوده است. در این روز ۹۵ درصد از کل نمادهای قابل معامله در صف فروش قفل شده بودند. البته توجه به این نکته نیز ضروری است که از ابتدای به کارگیری دامنه نوسان تا پایان معاملات روز یکشنبه این دومین رکورد صف فروش در بورس است. رتبه نخست همچنان به روز نهم اسفندماه اختصاص دارد که در آن رقم ۶۶۸۳ میلیارد تومان برای صف‌های فروش به ثبت رسیده است.
نحیف‌ترین صف‌های خرید
در آن روی سکه خرید و فروش در بازار سهام، صف‌های خرید کم‌جان قرار داشت. روز گذشته در حالی خاتمه یافت که همچون روز شنبه فقط «سدشت» در بورس صف خرید بود. در تمامی تابلوهای فرابورس نیز تعداد صف‌های خرید از انگشتان دو دست فرا تر نمی‌رود. در این روز ارزش کل صفوف خرید در بازار از ۷۶ میلیارد تومان فراتر نرفت.
یک ماه با ۲ روز سبز
به نظر می‌آید که همین عامل می‌تواند به تنهایی نشان دهد که چرا به رغم همه کارهایی که برای بهبود اوضاع در بازار سرمایه انجام شده بازار سرمایه از ابتدای سال تا کنون تنها در دو روز شاهد سبزرنگ شدن شاخص بورس بوده است. این اعداد و ارقام طی روز گذشته در حالی به ثبت رسید که دامنه نوسان نامتقارن بازار که از ۲۵ بهمن ماه تاکنون ۲- و ۶ + بود، از ابتدای ماه بعد به ۳- و ۶+ تغییر خواهد کرد. این خبر که به عنوان تغییری مثبت به بازار مخابره شد، نتوانست در روزمعاملاتی اخیر بر جهت بازار اثری مثبت داشته باشد. بسیاری بر این باورند که دامنه نوسان نامتقارن به عنوان بزرگ‌ترین عامل رکود بورس در روزهای گذشته باید به سرعت حذف شود . این بخش از فعالان بازار در شرایط کنونی سردرگم هستند که به‌رغم آنکه نزد تمامی مسوولان بازار این نوع از محدود کردن قیمت‌ها مقبولیت ندارد، چطور ممکن است که این سیاست همچنان ادامه یابد. پرواضح است که تداوم وضع موجود سبب شده تا در این بازار تر و خشک با هم بسوزند و منفی شدن دیدگاه‌ها نسبت به کلیت بازار سرمایه راه را برای افزایش تقاضا در نمادهای ارزنده بازار نیز ببندد.
چله‌نشینی فروش حقیقی
نکته آخر در خصوص بازار این روز اما طولانی شدن تدوام خروج پول حقیقی از بازار سهام بود. در این روز اگر خروج ۳۳۴ میلیارد تومانی پول حقیقی از بازار را در کنار سایر عوامل بگذاریم به این نتیجه می‌رسیم که با در نظر نگرفتن معاملات سه شنبه هفته گذشته که به لطف خبر اوراق بدهی ۲۴ هزار میلیارد تومانی خالص خرید حقوقی را در این روز مثبت کرده بود بازار سهام ۴۰ روز است که به نظاره خروج پول حقیقی نشسته است. این در حالی است که تا پیش از این هیچ کس با توجه اوضاع خوب بازارهای جهانی و روند رو به رشد ارزش فروش در بسیاری از شرکت‌ها انتظار ثبت چنین اعدادی را در بازار سرمایه نداشت. در طول این مدت ۱۹ هزار میلیارد تومان از دارایی سرمایه‌گذاران خرد از بورس خارج شده است.
دامنه وسیع قرمزپوشی سهام
این روزها شاید فرقی نداشته باشد چه سهامی در پرتفوی سهامدار وجود دارد. سهام ارزنده و غیرارزنده بدون استثنا هر روز شاهد افت قیمت است و به‌عبارتی تر و خشک با هم می‌سوزند.
دنیای‌اقتصاد : یک روز پس از گپ و گفت رئیس سازمان بورس با فعالان بازار سهام در کلاب هاوس و اقرار او به ناکارآمد بودن بورس با وجود دامنه نوسان، خبری جدید به بازار مخابره شد. دهقان‌دهنوی که پیش‌تر گفته بود به تدریج دامنه نوسان به سمت متقارن شدن حرکت خواهد کرد، عصر روز شنبه از تصمیمات مهم هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار پرده برداشت. بر این اساس مقرر شده از ابتدای اردیبهشت ماه کف مجاز منفی ۲ درصدی به منفی ۳ درصد افزایش پیدا کند. تصمیمی که البته مانند تصمیم قبلی منتقدان زیادی دارد مخالفان آن معتقدند وجود دامنه نوسان نامتقارن موجب قفل شدن معاملات و از بین رفتن خاصیت مهم نقدشوندگی بازار می‌شود و باید این سیاست اصلاح شود.
گره کور دامنه نوسان در بورس
به گفته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار دامنه نوسان قیمت‌ها از ابتدای اردیبهشت به مثبت ۶ و منفی ۳ افزایش می‌یابد و تا پایان اردیبهشت برقرار است. بعد از این تاریخ سازمان بورس نسبت به افزایش تدریجی و مجدد تصمیم‌گیری میکند. پیش‌تر و بر اساس مصوبه شورای عالی بورس به هیات‌مدیره سازمان بورس اجازه داده شد تا دامنه نوسان به صورت تدریجی افزایش یابد. حتی حسین سلاح‌ورزی، یکی از اعضای شورای عالی بورس هم از احتمال باز شدن دامنه نوسان تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم خبر داده بود. او گفته بود: نگاه غالب این است که دامنه نوسان باید با یک روند تدریجی باز شود، خود سازمان بورس هم برنامه‌هایی در این رابطه دارد. به نظر می‌رسد تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری این امر اتفاق بیفتد. با این حال با تصمیم جدید هیات‌مدیره سازمان بورس به نظر نمی‌رسد به‌زودی تغییری اساسی در این سیاست‌گذاری صورت گیرد.
روز یکشنبه بورس تهران در واکنش به انتشار این خبر، شاهد سنگین‌تر شدن صف‌های فروش بود. به نظر می‌رسد دیگر هر سهامداری چه خبره و چه تازه‌وارد به این درک رسیده که افزایش یک درصدی دامنه نوسان نیز دردی از بازار دوا نمی‌کند و تنها فروشندگانی که طی دو ماه اخیر در منفی ۲ درصد انتظار خروج را می‌کشیدند حالا راهی منفی ۳ خواهند شد. شاید به همین دلیل است که این سهامداران ناامید عزم خود را جزم کرده‌اند تا در سه روز باقی‌مانده تا عملیاتی شدن دامنه نوسان جدید، بتوانند بخشی از سرمایه خود را از بازار سهام بیرون بکشند. آمارها نشان می‌دهد روز گذشته مجموع ارزش صفوف فروش که برای حدود ۹۵ درصد از سهام معامله شده شکل گرفته بود، از ۶هزار میلیارد تومان فراتر رفت و در مقابل کمتر از ۷۰۰ میلیارد تومان سهام ردوبدل شد. این رکود عمیق در حالی رقم خورده که بازار سهام ارزنده و غیرارزنده نمی‌شناسد و نماد معاملاتی بنگاه‌های اقتصادی فارغ از خصوصیات بنیادی که دارند، مورد حمله فروشندگان قرار گرفته‌اند و به عبارتی تر و خشک با هم در چنین بازاری می‌سوزند.
در این میان افزایش انتقادات در خصوص کاهش محسوس نقدشوندگی سهام، سیاست‌گذار بورسی را بر آن داشت تا در کنار راهکار افزایش یک درصدی حد نوسان قیمت‌ها، در دستورالعمل گره معاملاتی تغییراتی اعمال کند. پیش‌تر در صورتی که حجم معاملاتی سهمی در پنج روز به میزان پنج درصد حجم مبنا معامله نمی‌شد، شامل رفع گره معاملاتی می‌شد. در اصلاحات جدید اما مقرر شده تا اگر در ۵ روز معاملاتی، ۲۰۰ درصد حجم مبنا یعنی دو برابر آن مورد دادوستد قرار نگیرد، سهام وارد گره معاملاتی شود و با دامنه نوسان دو برابر حالت معمول دادوستد شود و در آن روز حجم مبنای سهم به یک کاهش یابد. در مجموع در بازاری که با حجم مبنا و دامنه نوسان دست و پنجه نرم میکند، گره معاملاتی می‌تواند کارگشا باشد. اما مشکل این است که در شرایط فعلی که به سبب اعمال دامنه نامتقارن و محدود کردن کف روزانه، صف‌های فروش هر روز سنگین و سنگین‌تر می‌شود، گره معاملاتی نیز چندان مفید واقع نخواهد شد و تنها بخش کوچکی از صف‌های فروش را تخلیه خواهد کرد که شاید چندان محسوس نباشد.
معتقدم اما نمی‌توانم!
هم رئیس سازمان بورس و هم اعضای شورای عالی بورس می‌گویند دامنه نوسان مانع کارآمدی بازار سهام شده است اما پای همه این سیاست‌گذاران بهانه‌های مختلفی برای عملیاتی نکردن دیدگاهشان مطرح می‌کنند. از گرفتاری‌های مربوط به سامانه سست معاملاتی تا محدودیت‌های دیگر مربوط به ابزارهای بورسی. اما نه برای رفع این مشکلات گامی برداشته می‌شود و نه سهامداران از زجرکش شدن ناشی از محدودیت دامنه نوسان و حجم مبنا رهایی می‌یابند.
کارشناسان چه می‌گویند؟
علی اسلامی، کارشناس بازار سهام با تاکید بر اینکه اساسا با فلسفه سیاست دامنه نوسان نامتقارن مخالف است، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: مادامی که دامنه نوسان نامتقارن هست بازار نمی‌تواند به مرزهای کارآیی خود نزدیک شود. اساسا وجود دامنه نوسان یک محدودیت برای بازار است و وجود دامنه نوسان نامتقارن این محدودیت را بزرگ‌تر میکند.
او در همین حال یادآور می‌شود: واقعیت این است که بر اساس شرایط روز باید تصمیمات اتخاذ شود. ایحاد دامنه نوسان نامتقارن یک تصمیم مقطعی برای مدت زمان محدود بوده است و مدیران سازمان تلاش می‌کنند به مرور و بر اساس شرایط و جو بازار این دامنه نوسان نامتقارن را حذف کنند و حداقل مجددا متقارن شود.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه «برای اینکه کلا دامنه نوسان برداشته شود محدودیت‌هایی وجود دارد» توضیح می‌دهد: یکی از این محدودیت‌های اصلی عدم حضور مکانیزم بازارگردانی موثر و فعال است. شرکت‌هایی که اکنون بازارگردانی را در بازار انجام می‌دهند شرکت‌هایی نیستند که دارای توان مالی و بنیه مالی قوی باشند که در مقاطعی که بازار گاوی (صعودی) است، به حد کفایت بتوانند عرضه انجام دهند که منجر به کاهش هیجانات و نوسانات در بازار شود یا در زمانی که بازار خرسی (نزولی) است بتوانند کمک کنند و تقاضا داشته باشند تا هیجان بازار را کم کنند که ریسک بازار کاهش پیدا کند. به همین دلیل این دامنه نوسان وجود دارد.
اسلامی در ادامه دامنه نوسان پویا را راهکار فعلی بازار سرمایه ایران می‌داند و می‌گوید: چیزی که شاید بتواند برای ایران راه حل باشد دامنه نوسان پویاست که در خیلی از کشورها اجرایی می‌شود. در کشورهایی که بازارهای مالی آنان هنوز خیلی عمیق نیست ولی به هر حال بازارهای مالی بزرگ قدیمی دارند این مکانیزم اجرا می‌شود. مکانیزم مذکور نیز به این ترتیب است که دامنه نوسان وجود دارد مثلا مثبت و منفی ۵ درصد ولی در حین بازار یا یکی دو روز بعد از آن وقتی انباشت تقاضا یا عرضه وجود دارد دامنه نوسان را تغییر و مثلا به دو برابر افزایش می‌دهند.
او تاکید میکند: چیزی که الان می‌تواند برای بازار سرمایه ما مفید و اثربخش باشد تغییر دامنه نوسان ایستای نامتقارن به دامنه نوسان پویا است. ولی برداشتن کل دامنه نوسان تا وقتی که ما مکانیزم بازارگردانی قوی نداشته باشیم تقریبا میسر نیست.
عظیم ثابت، از دیگر کارشناسان قدیمی بازار سهام در مصاحبه با «دنیای اقتصاد» می‌گوید سیاست‌گذاران بورسی به دلیل ترسی که از خروج سرمایه از بازار دارند ترجیح می‌دهند سیاست کنترل بازار را در پیش بگیرند و دامنه نوسان را باز نمی‌کنند.
این کارشناس بازار سرمایه درباره تصمیم جدید هیات‌مدیره سازمان بورس برای دامنه نوسان می‌گوید: ۲۵ بهمن‌ماه که سیاست‌گذار تصمیم گرفت دامنه نوسان را نامتقارن کند هدف این بود که بازار مقداری کنترل شود و هیجانات را از بازار دور کنند چون طبق روال پیش‌بینی می‌شد اسفند ماه ریزش بازار شدت بیشتری بگیرد. بنابراین سیاست‌گذاران می‌خواستند به نوعی بازار را مدیریت کنند.
ثابت با تاکید بر اینکه دامنه نوسان نامتقارن جواب نمی‌دهد می‌گوید: الان می‌بینیم که کاملا بازار از حرکت ایستاده و مشخص است که بازار دچار یک وقفه شده است که به نظر می‌رسد به راحتی هم درست نمی‌شود.
او با بیان این مطلب می‌افزاید: بخشی از مشکل بازار بی‌اعتمادی و بخش دیگر مشکلات هم کمبود نقدینگی است. انتخابات ریاست جمهوری، سرنوشت برجام و قیمت دلار هم بر ابهامات بازار می‌افزاید.
این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه دامنه نوسان نامتقارن جواب نمی‌دهد توضیح می‌دهد: اینکه الان یک درصد هم افزایش داده‌اند کاری از پیش نمی‌برد و همچنان شاهد قفل سرمایه‌ها در صف فروش خواهیم بود.
او یادآور می‌شود: اکنون بازار ترسیده و مردم منابعشان درگیر است و نمی‌توانند از بازار خارج شوند. دامنه نوسان نامتقارن ترس بیشتر ایجاد میکند و در واقع موجب آب شدن منابع مردم می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه تاکید دارد که این شرایط نباید تدوام داشته باشد و توضیح می‌دهد: مشکل اصلی این است که نقدشوندگی بازار زیر سوال رفته است. هرچه ما نقدشوندگی بازار را بیشتر کنیم می‌توانیم مردم را حداقل به بخشی از منابعشان برسانیم. شاید یکی گرفتار است و می‌خواهد از بازار خارج شود اما با قفل شدن منابعش نمی‌تواند کاری کند.
ثابت همچنین به بازنگری دستورالعمل گره معاملاتی اشاره میکند و می‌گوید: گره معاملاتی چیزی نیست که ما الان داشته باشیم و قبلا هم داشتیم اما سوال این است که چرا بازنگری در آن را سال گذشته انجام ندادند و تا الان به تعویق انداختند؟! آن زمان حداقل بازار روان‌تر بود، منابع بیشتری در بازار می‌چرخید و ارزش معاملات روزانه بیشتر بود. الان که بازار قفل شده باید تدابیری اندیشید که منابع به آن تزریق کنیم، مخصوصا از منابع صندوق توسعه ملی که قرار بود منابع بیشتری به بازار دهد یا تامین مالی شرکت‌های بزرگ که بتوانند سهام زیرمجموعه خود را بخرند. این کارها باید انجام شود وگرنه هرچه این روند ادامه پیدا کند بی‌اعتمادی بیشتر می‌شود و وقتی مردم نتوانند به منابع خود دسترسی پیدا کنند تبعات بسیار بدی خواهد داشت. چون مردم تحت فشار هستند.
او می‌افزاید: فقط هم سازمان بورس نمی‌تواند به تنهایی کاری کند. دولت و سران قوا باید به کمک بیایند. در همه دنیا هم همین‌طور است که وقتی بحرانی ایجاد می‌شود معمولا خود دولت دخالت میکند. پارسال دولت کلی منابع از این بازار خارج کرد، الان می‌تواند بخشی از آن را تحت مکانیزیم‌هایی که می‌تواند انجام دهد به بازار برگرداند تا معضل بازار حل شود.
او در پاسخ به این سوال که چرا با وجود اینکه سیاست‌گذاران بورسی بر حذف یا افزایش دامنه نوسان اذعان دارند اما آن را اجرا نمی‌کنند، می‌گوید: چون بازار حالت تعادل ندارد و می‌ترسند اگر دامنه را باز کنند خروج منابع بیشتر شود و مردم بیشتر متضرر شوند. اکنون حدود سه ماه می‌شود که سیاست کنترلی بر بازار حاکم است. ما باید زمان بخریم تا شرایط متناسب شود. مواردی چون برجام، انتخابات ریاست جمهوری یا ورود نقدینگی جدید می‌تواند جان تازه‌ای به بازار دهد و آن را حرکت دهد.
ثابت می‌افزاید: به نظر می‌آید ترس مسوولان از این است که به هر قاعده‌ای دست بزنند تبعات منفی داشته باشد. به همین دلیل هم است که بنده معتقدم اکنون در دستورالعمل گره معاملاتی بازنگری انجام نشود چون در شرایط طبیعی باید این کار می‌شد که متاسفانه نشد. الان هم اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم جواب نمی‌دهد.
او در همین حال یادآور می‌شود: در این هشت ماه که بازار رو به نزول بوده اتفاقات خیلی خوبی برای شرکت‌ها افتاده است. قیمت‌های جهانی رشد کرده، دلار حتی بیشتر از زمان رشد بازار رشد کرده و گزارش‌های شرکت‌ها بهتر بوده است. با همه این اتفاقات بازار اصلاح کرده است. بی‌اعتمادی و کمبود نقدینگی مهم‌ترین مشکلاتی است که وجود دارد و باید تلاش کنیم این مشکلات را حل کنیم تا اعتماد مردم را برگردانیم که البته بازگرداندن اعتماد زمانبر خواهد بود.
دنیای‌اقتصاد : امیر حسین قاضی زاده، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی از جمله نماینده‌هایی است که در سال گذشته پیگیر تخلفات اتفاق افتاده در حوزه بورس بود. او حتی لیستی از متهمان بازار سرمایه را که به گفته او با عملکرد خود باعث سقوط بورس شده بودند برای رسیدگى و برخورد لازم برای آیت الله رئیسى، رئیس قوه قضائیه ارسال کرد. اعلام این موضوع از سوی این نماینده مجلس شورای اسلامی و توییت‌های گاه و بیگاه او درباره پیگیری این موضوع، باعث شد که خیلی از سهامداران خرد در رابطه با این موضوع حساس شوند و پیگیر چگونگی رسیدگی به این لیست شوند. او در سال گذشته اعلام کرد که با پیگیری‌هایى که در پرونده بورس و ضرر ده‌ها هزارمیلیارد تومانی مردم داشته است و همچنین همراهى رئیس قوه قضائیه، این پرونده در حال رسیدن به مراحل بازپرسی است. به گفته نایب رئیس مجلس شورای اسلامی درخواست او بازگشت اموال مردم از محل اموال شرکت‌های مداخله‌گر است.
دیروز اما امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توییتر، خبر از به نتیجه رسیدن بخشی از تحقیقات صورت گرفته در رابطه با تخلفات در حوزه بورس داد. او نوشت: «طبق تحقیقات صورت گرفته بیش از ۱۳۰ هزار میلیارد تومان توسط ۲۰۰ کد حقوقی در اوج شاخص بورس از بازار خارج شده است.» قاضی‌زاده هاشمی همچنین در نوشته خود از رئیس دادسرای جرائم اقتصادی و بازپرس پرونده برای تسریع در رسیدگی به تخلفات این پرونده تشکر کرده بود. با انتشار این توییت، برخی از کاربران توییتر در قسمت نظرات نوشته قاضی‌زاده هاشمی به این مساله پرداختند که میتوان روی صحبت‌های این نماینده مجلس حساب باز کرد. اشاره آنها به نوشته‌های گذشته نایب رئیس مجلس شورای اسلامی بود که گفته بود «این پرونده را تا آخر پیگیری می‌کنم تا دیگر شاهد سوءاستفاده از مردم در بازار سرمایه نباشیم.» حالا بر اساس این توییت و اعلام خبر قاضی‌زاده هاشمی مبنی بر اینکه بیش از ۱۳۰ هزار میلیارد تومان توسط ۲۰۰ کد حقوقی در اوج شاخص بورس از بازار خارج شده است، کاربرانی که طرفدار طیف سیاسی و جناحی نماینده‌های مجلس هستند، در صفحه‌های خود درباره این مساله مینوشتند که با وجود سنگ‌اندازی‌‌ها، تهمت‌ها، تخریب‌ها و هزار چوب لای چرخ نماینده‌های مجلس دوازدهم گذاشتن، اما این مجلس پیگیر حق مردم و احقاق حقوق آنها است. به اعتقاد افرادی که درباره این مساله مینوشتند، قاضی‌زاده هاشمی تا اینجای کار با وجود مانع‌هایی که برای او در پیگیری این پرونده ایجاد کرده بودند، خوب پیش رفته است و این امید را در دل سهامداران خرد و تازه‌وارد به حوزه بورس ایجاد کرده است که پیگیر تمام و کمال حقوق پایمال شده آنها است. در کنار این افراد، برخی از کاربران هم بودند که در قسمت نظرات برای قاضی‌زاده هاشمی مینوشتند که اصلا بساط بورس و بورس‌بازی باید در کشور جمع شود. آنها به این مساله می‌پرداختند که در طول سال‌های بعد از انقلاب دولت‌های مختلفی به بورس و دیگر مؤلفه‌های اقتصاد غرب اهمیت دادند. در صورتی که این سیاست‌ها باعث می‌شود منافع عده معدودی تامین شود و برای ملت فقر ایجاد کند. اما در مقابل وضعیت متفاوت بود. کاربرانی که نظر متفاوتی با این دسته از کاربران مدافع نماینده‌های مجلس دوازدهم داشتند، اولین مساله‌ای که در نوشته‌هایشان مطرح می‌کردند این بود که قسمت نظرات نوشته‌های قاضی‌زاده هاشمی مصداق بارز خود گوییم و خود خندیم و خود مرد هنرمندیم شده است. این دسته از کاربران درباره این مساله مینوشتند که اکثر کاربرانی که از قاضی‌زاده هاشمی و عملکرد مجلس دوازدهم در احقاق حقوق مردم دفاع کرده‌اند، عکس پروفایل ندارند و صفحه‌های کاربری آنها هم به تازگی ایجاد شده است. این افراد با مطرح کردن چنین موضوعاتی به این مساله می‌پرداختند که تمام این موضوع‌ها یک مانور رسانه‌ای برای جلب توجه مردم و به طور خاص سهامداران خرد بورس به انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ است. اشاره این کاربران منتقد به احتمال کاندیدا شدن قاضی‌زاده هاشمی، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی بود که سعی دارد با این گزارش‌دهی‌های گاه و بیگاه درباره بورس اعتماد سهامداران را جلب کند تا از رای آنها درصورت کاندیدا شدن در انتخابات بهره ببرد. به غیر از این تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های سیاسی، برخی از کاربران که جزو فعالان حوزه بورس در توییتر فارسی هستند، با بازنشر توییت نایب رئیس مجلس شورای اسلامی سوال‌هایی درباره نوشته قاضی‌زاده هاشمی که بیان کرده بود بیش از ۱۳۰ هزار میلیارد تومان توسط ۲۰۰ کد حقوقی در اوج شاخص بورس از بازار خارج شده است، مطرح می‌کردند. برای مثال یکی از کاربران این سوال را پرسیده بود که «یعنی اگر یک مدیر حقوقی تشخیص‌اش این بوده که قیمت‌ها حباب است و در محدوده سقف قیمت‌ها فروخته باشه تخلف کرده است؟» و کاربر دیگری هم در قسمت نظرات نوشته این کاربر که چنین سوالی را مطرح کرده بود این‌طور نوشته بود که «ولی اگر در سقف قیمت‌ها خرید می‌کرد و الان ۵۰ درصد ضرر کرده بود، از نظر آقایان حتما خوب بوده است.» کاربر دیگری هم که در صفحه‌اش اکثر نوشته‌هایش درباره بورس بود با بازنشر توییت قاضی‌زاده هاشمی نوشته بود: «با این‌کارها، دیگر کسی سراغی از بورس نمی‌گیرد.» او این مساله را هم مطرح کرده بود که «بیشتر حقوقی‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و نهادها بوده‌اند.» درگیر و دار انتقاد یا دفاع از نوشته نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در توییتر، این موضوع هم مطرح می‌شد که چرا او بعد از گذشت ماه‌ها از پیگیری این پرونده و با وجود درخواست‌های مردم و فعالان حوزه بورس برای انتشار اسامی متخلفان، هیچ اقدامی در این رابطه انجام نداده است. در همین رابطه برخی از کاربران این‌طور به این مساله واکنش نشان دادند و ادعا کرده بودند که چون شرکت‌های حقوقی اکثرشان وابسته به نهادها و سازمان‌های خاص هستند و جزو زیرمجموعه‌های تامین اجتماعی، قاضی‌زاده هاشمی حرفی از اسامی شرکت‌ها نمی‌زند. حتی این مساله هم در این بخش مطرح شد که بگم بگم‌ها فقط ابزاری برای زیر سوال بردن و تخریب دولت دوازدهم است. به اعتقاد افرادی که این مساله را مطرح می‌کردند، این نوشته‌ها و ادعاها برای پیگیری قضایی حقوق سهامداران، ابزاری برای این است که در آینده بگویند شرکت‌ها یا افراد وابسته به دولت دوازدهم در این اتفاق یعنی ضرر کردن سهامداران نقش داشته‌اند. یکی دیگر از مسائلی که بعد از انتشار توییت نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در فضای توییتر فارسی مطرح شد، درخواست از قاضی‌زاده هاشمی برای بازگشت پول‌های سهامداران بود. افراد زیادی روی این موضوع تاکید داشتند که این پیگیری‌ها و انتقادها برای سهامداران خرد پول نمی‌شود. آنها در نوشته‌های خود به این مساله می‌پرداختند که مجلس باید قدرت خود را نشان بدهد و خسارت‌های مردم تازه وارد به حوزه بورس را جبران کند.
دنیای اقتصاد : شانزدهمین روز معاملاتی سال ۱۴۰۰ نیز با افت نماگرهای اصلی بورس و فرابورس سپری شد. این در حالی بود که به جز دو روز معاملاتی در سایر روزها شاخص کل بورس روند نزولی در پیش گرفت. بر این اساس بازار سهام همچنان در فاز خرسی به سر می‌برد. تداوم سیاست‌های محدودیت‌زا و تعلل در اصلاح خطاهای گذشته، بورس اوراق بهادار تهران را در وضعیت اسفناکی قرار داده است. خبر افزایش منفی روزانه به ۳درصد از اول اردیبهشت در کنار تصمیمات جدید در خصوص گره معاملاتی که شنبه به بازار مخابره شد نه‌تنها حمایت تلقی نمی‌شود، بیشتر به یک شوخی شبیه است و دردی از بازار سهام دوا نخواهد کرد، چرا که گرچه زمان اجرای این تصمیم اول اردیبهشت اعلام شده است اما سهامداران واکنش منفی به آن نشان دادند. سنگین‌تر شدن صف‌های فروش و تعمیق رکود در معاملات به روشنی گویای این موضوع است.
در جریان معاملات اولین روز هفته قدرت‌نمایی فروشندگان به ویژه بزرگان شاخص کل بورس را با افت ۷۳/ ۰ درصدی (۹۰۰۴ واحدی) مجددا به عدد ۲۲۴/ ۱ میلیون واحد بازگرداند. این در حالی است که این نماگر بورسی این روزها در محدوده ۲/ ۱ تا ۳/ ۱ میلیون واحد مدام در حال نوسان است. از سوی دیگر شدت عرضه‌ها در کل بازار به حدی بود که شاخص هیچ یک از گروه‌های بورسی مثبت نشد. در جریان معاملات روز گذشته شاخص کل هموزن نیز با اثرگذاری یکسان در نمادها به مثابه شاخص کل بورس با مغلوب شدن خریداران توسط فروشندگان، روند نزولی خود را همچنان حفظ کرد و با افت ۲۰/ ۰ درصدی ۹۰۲ واحد از ارتفاع خود را از دست داد. این نماگر بورسی نیز مجددا روی عدد ۴۳۲ هزار واحد ایستاد. قدرت فروشندگان در نمادهای فرابورسی نیز کاملا محسوس بود، این امر منجر به افت۶۰ واحدی (۳۳/ ۰ درصد) شاخص کل این بازار شد. بر این اساس این نماگر فرابورسی نیز به عدد ۱۷۸۲۰ واحد تنزل یافت. سه نماد فرابورسی «آریا»، «صبا» و «هرمز» بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل فرابورس وارد کردند.
در حالی بورس اوراق بهادار با فشار عرضه‌ها دست و پنجه نرم میکند که سایر فاکتورهای اقتصادی و غیر اقتصادی همچون بازارهای جهانی، پیشرفت در مذاکرات سیاسی حول محور برجام و ثبات نسبی در روند قیمت ارز در کنار مطلوبیت عملکرد شرکت‌ها و البته تزریق نقدینگی به بازار نیز نتوانستند منجر به تغییر جهت در روند کنونی بورس شوند.
رکوردشکنی بورس در مسیر رکود ادامه دارد
معاملات روز یکشنبه بورس تهران با ثبت دادوستد سهامی به ارزش ۶۹۵ میلیارد تومان به پایان رسید تا کمترین ارزش معاملات خرد بورس تهران از ۸ مرداد ۹۸ ثبت شود. ارزش معاملات خرد سهام در مجموع بازارها (بورس، فرابورس و بازار پایه) به ۹۲۴ میلیارد تومان رسید که از ۱۷ فروردین سال ۹۸ تا کنون نظیری برای آن نمی‌توان یافت. زمانی میتوان به عمق این فاجعه پی برد که نگاهی به ارزش بازار سهام در دو بازه مذکور بیندازیم. در دو سال اخیر مجموع ارزش بازار سهام از ۸۵۳ هزار میلیارد تومان به ۶۱۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته که رشد ۷ برابری را نشان می‌دهد.
به عبارتی همان ارزش معاملات ۸۸۰ میلیارد تومانی که در آن زمان ثبت شد سهمی ۱۲/ ۰ درصدی از کل ارزش بازار داشت. در حال حاضر اما دادوستد ۹۲۴ میلیارد تومانی رقم خورده تنها ۰۲/ ۰ درصد از ارزش کل بازار سهام را شامل می‌شود. ضمن آنکه دلار ۲۴ هزار تومانی این روزها، دو سال پیش در میانه کانال ۱۳ تا ۱۴ هزار تومان در نوسان بود.
حقوقی‌ها سنگر خود را حفظ کردند
در حالی که سهامداران خرد در ۴۰ روز اخیر تنها یک روز معاملاتی مالکیت‌های سهام را در اختیار گرفتند، در رکودی‌ترین روز معاملاتی دو سال اخیر نیز همچنان حقوقی‌ها بودند که خالص خرید مثبت ۳۳۴ میلیارد تومانی را رقم زدند. این در حالی است که سهامداران حقیقی همچنان در سایه تردیدها با قرار گرفتن در صف‌های فروش نظاره‌گر خریدهای حقوقی‌ها هستند و تحرکی از خود نشان نمی‌دهند، به طوری‌که این سهامداران دیروز هم در هیچ یک از صنایع خالص خرید مثبت نداشتند. این در حالی بود که سهام دو گروه «بانک و محصولات شیمیایی» با خالص خرید ۱۱۳ میلیارد تومانی از سوی حقوقی‌ها همراه شد.
بورس یکشنبه از دریچه آمار
در روزی که شاخص کل بورس تهران با افت ۷۳/ ۰ درصدی همراه شد، از ۳۱۷ نماد معامله شده، قیمت پایانی سه سهم (۹/ ۰درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۴۸ سهم (۴۷ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار تنها یک نماد «سدشت» (۳/ ۰ درصد) صف خریدی به ارزش ۵/ ۴ میلیارد تومان تشکیل داد اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف فروش سنگین در ۲۹۹ نماد بورسی (۳/ ۹۴ درصد) به ارزش ۳۷۵۳میلیارد تومان بودیم. در فرابورس ایران نیز در روزی که آیفکس افت ۳۳/ ۰ درصدی را ثبت کرد، ۱۱۵ نماد معامله شدند که در این میان قیمت پایانی سه سهم (۶/ ۲ درصد) مثبت و ۶۲ سهم (۵۵ درصد) منفی بود. در این بازار نیز تنها دو نماد «شصدف و غگیلا» (۷/ ۱ درصد) صف خریدی به ارزش ۷/ ۵۰ میلیارد تومان تشکیل دادند اما ۱۱۱ نماد (۹۶ درصد) نیز با صف فروشی به ارزش ۱۴۳۳ میلیارد تومان مواجه شدند.
بازار پایه نیز روز گذشته میزبان دادوستد ۹۵ نماد بود. در این میان ۶ سهم (۳/ ۶ درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد دادوستد ۶۱ سهم (۶۴ درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۸ نماد (۸ درصد) صف خریدی به ارزش ۲۱ میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به ۷۹ نماد (۸۳ درصد) با ارزشی بالغ بر ۱۰۷۴ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.
بدون دیدگاه