علی‌اصغر قائمی‌نیا
اخیرا «نایب بوکله» رئیس‌جمهور راست‌گرای جوان و جویای نام السالوادور بیت‌کوین را به‌عنوان روش پرداخت قانونی در این کشور به تصویب مجلس رسانده و نام خود را در بازار پرالتهاب رمزارزها بر سر زبان انداخته است.
اخیرا «نایب بوکله» «رئیس‌جمهور راست‌گرای جوان و جویای نام السالوادور» بیت‌کوین را به‌عنوان روش پرداخت قانونی در این کشور به تصویب مجلس رسانده و نام خود را در بازار پرالتهاب رمزارزها بر سر زبان انداخته است. هرچند السالوادور پول ملی نداشته و مبادلات در آن با دلار انجام می‌شود اما این سوال در ذهن شکل می‌گیرد که آیا بیت‌کوین می‌تواند پول ملی شود؟ قبل از پاسخ به این سوال در مورد السالوادور و بوکله ذکر چند نکته ضروری است. بوکله راست‌گراست و از نظر اقتصادی طرفدار دخالت حداقلی دولت، بنابراین منطقی است که پول خصوصی در دولت نوپای او جایگزین اسکناس‌های دولتی شود. اما این تحلیل زمانی درست است که معتقد باشیم بیت‌کوین پول خصوصی است، چرا که همچنان ادعاهایی در زمینه دولتی بودن بیت‌کوین به گوش می‌رسد. بیت‌کوین می‌تواند واسطه مبادله باشد، اما نمی‌تواند «پول ملی» باشد و اساسا تکنولوژی دفاتر کل توزیع شده آمده است که دیگر پول به‌صورت متمرکز وجود نداشته باشد. در اینجا پول ملی مترادف پول متمرکز دولتی است، یعنی همان کاری که بوکله می‌خواهد با واحد پولی خود انجام دهد. در واقع اینکه بیت‌کوین پول ملی باشد نوعی نقض غرض است و دولت پولی را ملی خواهد کرد که هیچ نقشی در خلق و سیاستگذاری آن ندارد. به قول هایک در کتاب «خصوصی‌سازی پول» سیاستگذاری در این حالت نه تنها مطلوب نیست؛ بلکه ناممکن نیز می‌نماید. مساله دیگر در مورد پول ملی نبودن بیت‌کوین، به نحوه استخراج آن بازمی‌گردد. پول ملی چه از نوع فیات چه از نوع گاوکوین، نوعی توکن به حساب می‌آید که توسط دولت مرکزی چاپ و منتشر می‌شود. اینکه پول ملی همانند بیت‌کوین توسط ماینرهای شبکه استخراج شود باز تناقض حکمرانی به بار خواهد آورد. در نهایت پول ملی نیازمند پشتوانه از نوع دارایی یا تعهد ناشر است که این مساله نیز در بیت‌کوین صدق نمی‌کند. لذا به این سه دلیل بیت‌کوین نمی‌تواند پول ملی باشد. اما نکته اصلی که تصمیم بوکله را برای اقتصاددانان پولی جذاب می‌کند، قانونی شمردن بیت‌کوین به‌عنوان ابزار پرداخت است. اگر بیت‌کوین ابزار پرداخت قانونی یک کشور باشد 4 تغییر به ترتیب در سیستم حسابداری و مالی بانک مرکزی و بانک‌ها و سایر نهادهای مالی آن کشور اتفاق خواهد افتاد:
۱- بیت‌کوین که تاکنون در ادبیات پولی در بهترین حالت جایگاهی جز M5 در تقسیمات انواع پول نداشت، در سیستم پولی السالوادور ماهیت M1 را خواهد یافت. یعنی M1 در السالوادور به این شکل تعریف خواهد شد: سکه و اسکناس‌های در جریان، سپرده‌های دیداری (قابلیت چک کشیدن بدون بهره)،چک مسافرتی موسسات مالی غیربانکی، سایر حساب‌های قابل چک‌کشیدن و بیت‌کوین. در این حالت دولت بوکله همان‌طور که در رسانه‌ها اعلام کرده است متعهد می‌شود در هر لحظه معاوضه بیت‌کوین و دلار را به‌عنوان جزء اصلی M1 انجام دهد. این موضوع برای شبکه بانکی السالوادور نیز لازم‌الاجراست.
۲- بیت‌کوین به‌صورت یک به یک با اقلام ترازنامه‌ای بانک مرکزی مبادله خواهد شد. یعنی بانک مرکزی السالوادور می‌تواند بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی یا سایر دارایی‌های خود را به بیت‌کوین تبدیل کند. بانک‌های تجاری یا نهادهای مالی نیز می‌توانند در هر لحظه از زمان اقلام ترازنامه‌ای فی‌مابین خود و بانک مرکزی را با بیت‌کوین معاوضه کنند. مثلا فرض کنید سیتی‌بانک السالوادور با چشم‌انداز ریزش در قیمت بیت‌کوین یک میلیارد دلار از بیت‌کوین خود را به بانک مرکزی السالوادور داده و بانک مرکزی موظف است معادل قیمت روز آن، سایر اقلام ترازنامه‌ای سیتی‌بانک را به همین میزان بستانکار کند. حال اگر بانک مرکزی السالوادور نیز چنین چشم‌اندازی داشته باشد موضوع کمی پیچیده خواهد شد.
۳- تراکنش‌های مالی شرکت‌ها و نهادهای مالی با بیت‌کوین انجام‌پذیر خواهد بود و این شرکت‌ها موظف هستند دارایی بیت‌کوین را در دفاتر خود اظهار و افشا کنند. صرف نظر از اینکه هنوز استانداردهای مالی و حسابرسی دنیا نظیر IFRS بیت‌کوین را به دلیل ماهیت پرنوسان خود به‌عنوان دارایی قابل اظهار در صورت مالی قبول ندارند، این موضوع قابل تامل خواهد بود که اگر کسب‌و‌کارهای السالوادور به هر دلیلی تمایل به نگهداری بیت‌کوین و تبادل آن با دلار نداشته باشند تکلیف چیست؟ بوکله تنها پیش‌بینی که از این وضعیت کرده است فرصت دادن یا معاف کردن شرکت‌هایی است که تکنولوژی مبادله بیت‌کوین با دلار را ندارد. اما این موضوع برهمگان عیان است که امروزه تنها با داشتن یک کیف پول یا حساب در صرافی رمزارز می‌توان در کسری از ثانیه به لطف توسعه شبکه‌های تبادل مالی کریپتو نظیر ترون (TRC20) با کارمزد نزدیک به صفر، بیت‌کوین را به دلار تبدیل کرد و برعکس. بنابراین می‌توان انتظار داشت کسب‌و‌کارهای مخالف این قانون، همگی خود را فاقد تکنولوژی تبادل بیت‌کوین معرفی کنند و نهایتا تبادل بیت‌کوین و دلار در شبکه بانکی یا بانک مرکزی و پرداخت‌های دولتی نظیر مالیات انجام شود. پول خصوصی خوب است؛ اما بخش خصوصی را نمی‌توان مجبور به استفاده از آن کرد.
۴- دولت السالوادور همان‌طور که نسبت به پرداخت بهره سالانه به سپرده‌های دلاری در بانک‌ها متعهد است، از این به بعد باید نسبت به پرداخت بهره به سپرده‌های بیت‌کوین نیز برنامه داشته باشد. یعنی اگر یک شهروند السالوادور، حسابی در یکی از بانک‌های این کشور باز کند و بیت‌کوین در آن سپرده کند، حتی اگر در پایان سال ارزش بیت‌کوین نصف شود بانک موظف است به او سود سپرده یک‌ساله دهد. بنابراین همان چالشی که برای بخش خصوصی در پذیرش یا عدم پذیرش بیت‌کوین وجود دارد در بانک‌های خصوصی به شکل دیگر به چشم می‌خورد. البته دولت السالوادور می‌تواند رسوب بیت‌کوین سپرده‌های بانکی را به‌صورت اوراق سرمایه‌گذاری از بانک‌ها خریداری کرده و صرف توسعه طرح‌های استخراج بیت‌کوین با استفاده از انرژی‌های پاک (مانند استفاده از انرژی آتشفشان‌ها که در اظهارات بوکله پیشنهاد شده است) کند که در این صورت بانک‌ها نیز راغب به اخذ سپرده‌های بیت‌کوینی خواهند بود، هرچند باز هم یادآوری می‌شود که اجبار برای پذیرش، ساوی با شکست در این طرح است. تمامی این نکات و موارد دیگری که در این یادداشت نیامده است حکایت از این دارد که اگر مفهوم سنتی پول در حال تغییر است، شبکه پول و بانک نیز در دوران گذار جدی است و شاید بعید نباشد بگوییم اگر بیت‌کوین ارز رایج در السالوادور شود، صرافی‌های دیجیتال نیز در این کشور کم‌کم جای بانک‌ها را خواهند گرفت. این اقدام از طرف یک کشور زیرپونزی که جزو ۱۰۰ کشور اول از نظر تولید ناخالص داخلی نیز به حساب نمی‌آید، شاید تاثیری در اقتصاد جهانی نداشته باشد و صرفا السالوادوری‌های ساکن در آمریکا را خوشحال کند، اما یک زنگ خطر و تهدید برای بانک‌های مرکزی است که هنوز تصور می‌کنند حق ضرب پول منحصر به آنهاست.
سردرگمی و نااطمینانی در بازار رمزارزها به سطح قابل توجهی رسیده است. یکی از علل افزایش این نااطمینانی، بالا رفتن شدت نوسانات در این بازار بوده است. به‌عنوان مثال، بیت‌کوین که روز سه‌شنبه تا مرز ۲۸ هزار دلاری عقب‌نشینی کرده بود، به یکباره با موج جدید خریدها رو‌به‌رو شد و توانست تا کانال ۳۴ هزار دلاری صعود قیمتی را تجربه کند. برخی معامله‌گران برگشت بیت‌کوین را به معنای پایان روند کاهشی تفسیر کردند، حال آنکه عده دیگری باور داشتند بازار اصلاح کوتاهی را در جاده سقوط تجربه کرده است.
موج نااطمینانی در بازار رمزارز
فن آخر چین نتوانست حمایت ۲۸ هزاردلاری بیت‌کوین را در هم بشکند. بعد از بستن مزارع استخراج رمزارز در چین و کاهش ۷۰ درصدی استخراج در سراسر چین، رمزارزها افتی تقریبا ۸ هزاردلاری را به خود دیدند اما با رسیدن به سطح مهم حمایتی ۲۸ هزاردلاری این روند، هرچند به طور موقت، خنثی شد. جلسه روز سه‌شنبه جروم پاول، رئیس فدرال رزرو مبنی‌بر تاکید عدم‌افزایش زودتر از موعد نرخ بهره، تا حدی توانست از التهاب بازارها بکاهد. به طوری که طلا توانست روزی تقریبا باثبات را در کانال هزار و ۷۸۰دلاری سپری کند.
آلت‌کوین‌ها پشت‌سر بیت‌کوین
بیت‌کوین روز سه‌شنبه روند خود را تغییر داد و پس از ایجاد ترس در سرمایه‌گذاران با لمس حمایت ۲۸ هزار و ۸۰۰ دلاری بعد از ۶ ماه، سه‌شنبه را در بالای کانال ۳۰ هزار دلاری به اتمام رساند. بیت‌کوین در اوایل سال میلادی نیز با این ناحیه حمایتی برخورد داشته است. مجموع ۴ برخورد بیت‌کوین با قیمت ۲۸ هزاردلاری، حکایت از ناحیه حمایتی بسیار مهمی برای آن دارد. بزرگ‌ترین ارز رمزنگاری‌شده در پایان روز سه‌شنبه بعد از تغییر روند، در مدت ۵ ساعت رشدی ۱۲ درصدی را ثبت کرد. روز چهارشنبه نیز در ادامه این روند صعودی توانست کانال ۳۴ هزار دلاری را لمس کند. با نزدیک‌شدن به پایان ماه ژوئن، بیت‌کوین در حال ثبت بدترین عملکرد سه ماه خود از سال ۲۰۱۸ است. بزرگ‌ترین رمزارز در سه‌ماهه دوم امسال تا به اینجای کار ۴۵ درصد افت را ثبت کرده و در صورت افزایش این میزان، می‌تواند به دومین سه‌ماهه ضعیف از سال ۲۰۱۴ تبدیل شود. بیت‌کوین برای ادامه مسیر صعودی خود، مقاومت ۳۴ هزار ۵۰۰ دلاری را در پیش دارد و در صورت موفق‌نبودن برای عبور از آن باید امیدوار به حمایت ۳۳ هزاردلاری باشد. آلت‌کوین‌ها نیز در پیروی از بیت‌کوین بعد از افت‌های شدید قیمتی، در پایان روز سه‌شنبه روند نزولی خود را تغییر دادند. اتریوم، دومین رمزارز بزرگ در همین راستا با صعودی ۷ درصدی از کانال هزار و ۷۰۰ دلاری به ۲ هزاردلار بازگشت.
اریک دیتون، مدیرعامل شرکت مشاوره مالی اتحاد ثروت در مورد بازار رمزارزها گفت: «اکنون بیشترین نااطمینانی، در بازار رمزارزهاست. در پایان روز، آنچه ارزش بیت‌کوین را تعیین می‌کند، پذیرش عمومی و تقاضا بیشتر است. وقتی کشوری مانند چین در برابر بیت‌کوین قرار می‌گیرد، می‌تواند ضربه مهلکی به مقبولیت جهانی آن باشد و دیدید که بعد از اخبار محدودکننده چین، بازار رمزارزها نزولی شد.» صحبت‌های او در راستای قوانین محدودکننده چین در برابر استخراج‌کنندگان رمزارزها و فعالان این حوزه بود. بر اساس گزارش هفتگی کوین‌شرز، بسیا‌ری از سرمایه‌گذاران بعد از اتفاقات اخیر در چین و آمریکا همچنان در حال فروش بیت‌کوین هستند. به طوری که بر اساس بررسی‌های موسسات مربوطه در هفت روز گذشته ۸۹ میلیون دلار خروج سرمایه از این بازار رخ داده است. این خروج سرمایه تنها توسط موسسات مالی در حال انجام نیست، بلکه طبق آمار ارائه‌شده از سایت گلاسنود (Glassnode)، فروش رمزارز توسط استخراج‌کنندگان و معامله‌گران نیز افزایش یا‌فته است. با این حال این فروش همگانی نیست. چراکه برای بسیا‌ری از سرمایه‌گذاران چشم‌انداز بلندمدت رمزارزها بسیار امیدوارکننده است.
ثبات نسبی طلا در بازار جهانی
نشست روز سه‌شنبه پاول، رئیس فدرال رزرو، آب‌سردی بر جان طلا ریخت. پاول با اذعان به اینکه برخی از فشارهای تورمی شدیدتر و پایدارتر از پیش‌بینی وی بودند، بیا‌ن کرد که این تورم تنها در برخی کالاهای تاثیرگرفته از بیماری کووید-۱۹ بوده‌اند. او در این نشست در تلاش بود تا در دو مورد برای سرمایه‌گذاران اطمینان ایجاد کند. اول اینکه نرخ بهره زودتر از موعد مقرر افزایش نخواهد یافت و دوم اینکه تورم‌های فعلی موقتی است. بهنظر تلاش او نتیجه داد چراکه فلز زرد در روز چهارشنبه توانست با کسب ثبات نسبی در کانال هزار و ۷۸۰ دلاری حرکت کند. بهنظر می‌رسد با تعدیل ترس سرمایه‌گذاران طلا مجددا می‌تواند روند صعودی خود را از سر بگیرد.
در پنجمین روز هفته، دلار از مسیر افزایشی خارج شد. روز چهارشنبه، اسکناس آمریکایی ۱۱۰تومان از ارزش خود را از دست داد و در محدوده ۲۴هزار و ۱۲۰تومان قرار گرفت. این افت در شرایطی صورت گرفت که بازار ارز از روز یکشنبه در مسیر افزایشی قرار گرفته و طی سه روز، ۴۳۰تومان افزایش قیمت را به ثبت رسانده بود. به گفته فعالان، دلیل اصلی تغییر مسیر دلار، صحبت‌های روحانی درباره برجام بود. رئیس‌جمهور دیروز عنوان کرد که «اگر به عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد اتمی کشور، اختیار داده شود، همین امروز می‌تواند توافق احیای برجام برای رفع تحریم را نهایی کند».
به باور شماری از بازیگران ارزی، چنین صحبت‌هایی موجب شد که معامله‌گران احتمال لغو تحریم‌ها را کمی جدی‌تر گرفته و در موقعیت فروش ارز قرار بگیرند. سخنگوی دولت نیز اخیرا عنوان کرده است که «متنی واضح» در مورد چگونگی بازگشت ایالات‌متحده به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، رفع تحریم‌های ایران و عقب‌گرد در پیشرفت‌های هسته‌ای ایران به دست آمده است. افت قیمت دلار در روز چهارشنبه موجب شد که سمت‌وسوی انتظارات در بازار سکه تغییر کند و فلز گرانبهای داخلی راه کاهشی را در پیش بگیرد. دیروز سکه ۶۰هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به بهای ۱۰میلیون و ۳۵۰هزار تومان رسید. افت سکه در شرایطی صورت گرفت که بهای اونس طلا در بازارهای جهانی تا ساعت ۴بعدازظهر دیروز تا محدوده هزار و ۷۸۰دلاری بالا رفته بود.
اثرگذاری اخبار بر بازار ارز
به گفته فعالان، معامله‌گران با توجه به برجسته شدن اخبار مثبت سعی کردند با احتیاط در موقعیت فروش قرار بگیرند که این موضوع زمینه‌ساز افت قیمت دلار شد. تحلیلگران فنی باور دارند، در‌صورتی‌که اسکناس آمریکایی محدوده ۲۳ هزار و ۸۰۰ تومانی را از دست بدهد، فروشندگان بیشتری وارد بازار خواهند شد. در این میان، برگشت دلار به بالای مرز ۲۴هزار تومانی، بار دیگر انتظارات افزایشی را برجسته‌تر خواهد کرد.
الگوی تکراری ارزی
در حالی که برخی معامله‌گران باور داشتند، کاهش قیمت دلار تحت‌تاثیر صحبت‌های روحانی بوده است، عده دیگری باور داشتند، بازار به الگوی تکراری روزهای اخیر خود توجه کرده است. از نگاه آنها، در روزهای اخیر دلار بالای سطح ۲۴هزار و ۲۰۰تومان با افزایش فروش‌های فنی مواجه شد و همین اتفاق روز چهارشنبه نیز تکرار شد. اگر قرار باشد بازار به الگوی روزهای قبل وفادار باشد، باید با نزدیک شدن به محدوده ۲۳هزار و ۸۰۰تومانی با افزایش تعداد خریداران مواجه شود.
شرایط درهم برای نزول دلار
به گفته فعالان، یکی دیگر از عواملی که بر افت دیروز دلار اثر داشت، افت نرخ حواله درهم بود. دیروز بعدازظهر قیمت درهم ۶هزار و ۶۳۰تومان بود که افت ۱۰تومانی را نسبت به روز سه‌شنبه نشان می‌داد. برخی فعالان عنوان می‌کردند، در‌صورتی‌که درهم طی روزهای آتی نزول بیشتری را تجربه نکند، قیمت دلار به جاده افزایشی بازخواهد گشت. بهنظر می‌رسد نزولی‌شدن انتظارات در بازار دلار در شرایطی رخ خواهد که بهای حواله درهم به زیر محدوده ۶هزار و ۵۰۰تومانی نفوذ کند.
نقش بازارساز در افت دلار
برخی معامله‌گران نیز افت قیمت دلار را وابسته به عرضه بازارساز دانستند. آنها عنوان می‌کنند، بازارساز با قیمت‌هایی بسیار نزدیک به نرخ بازار اقدام به عرضه قابل توجه ارز کرده و همین عامل، زمینه‌ساز عقب‌نشینی نوسان‌گیران شده است. دیروز صرافی‌های بانکی قیمت فروش دلار خود را ۲۳هزار و ۸۰۰تومان تعیین کردند که تنها ۹۰تومان با قیمت بازار آزاد فاصله داشت.
بدون دیدگاه