دنیای اقتصاد-محمد امین خدابخش : روز گذشته ارزش معاملات خرد بازار سهام به کف چهارم آبان‌ماه سال ۹۸ رسید. این بازار در مواجهه با احتمال گشایش سیاسی درمورد توافق هسته‌ای و به تبع آن تعدیل P/ E آینده‌نگر ممکن است شاهد افت بیشتر قیمت در ماه‌های آتی باشد. این در حالی است که متولیان سازمان بورس با اصرار بر تداوم دامنه نوسان نامتقارن، مانع از به تعادل رسیدن این بازار شده‌اند.
معاملات بازار سهام در نخستین روز هفته باز هم نشان از ضعف تقاضا و حبس شدن عرضه در صفوف فروش داشت. در این روز برای اولین بار از 4 آبان سال 98 ارزش معاملات خرد در کل بازارسهام به 1300 میلیارد تومان کاهش یافت. معاملات نیز در شرایطی خاتمه یافت که در بورس و فرابورس ارزش صفوف فروش با ثبت رقم 5300 میلیارد تومانی 4 برابر ارزش معاملات خرد بود. بنا بر آنچه که بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد در شرایطی که ممکن است به ثمر نشستن مذاکرات هسته‌ای راه را برای افت بیشتر قیمت سهام باز کند، نیاز به واکنش سریع سازمان بورس برای آماده کردن اوضاع و امکان مواجهه با شرایط جدید بیش از هر چیز احساس می‌شود.
کاهش اعتماد
حمایت؛ چند ماهی است که در بازار سهام همه مسیرها به همین مقصد ختم می‌شود. شاخص بورس روز گذشته نیز افتی قابل پیش‌بینی را شاهد بود. شاید اگر کسی طی یک سال اخیر تا به امروز هیچ اطلاعی از شرایط بازار سرمایه نداشت اصلا نمی‌توانست باور کند که آن بازار فروردین ماه 99 که رشد 4 برابری میانگین قیمت سهام را رقم زد حالا شاهد این وضعیت باشد. هر روز که می‌گذرد ارزش معاملات کمتر می‌شود و با خود نقدینگی سرمایه‌گذاران خرد را هم به بیرون از این بازار هدایت می‌کند. در واقع اگر بخواهیم مثال ملموسی از وضعیت این روزهای بورس ارائه کنیم، بازار سهام مانند بدنی بی‌رمق شده که خونریزی آهسته و پیوسته‌ای دارد. در همین راستا روز گذشته خالص خرید حقوقی که نسبتی است برای نشان دادن وضعیت ورود و خروج پول از بازار عدد 377 میلیارد تومان را برای خروج پول از بازار شنبه به نمایش گذاشت.
بر اساس آنچه بسیاری از کارشناسان بازار سهام می‌گویند با این وضعیت فعلی و روندی که به دلیل قوانین محدودکننده همچون حجم مبنا بر بورس و فرابورس حاکم شده اصلا مشخص نیست که جریان و ورود و خروج پول حقیقی در چه بازه زمانی دوباره به محدوده مثبت بازخواهد گشت. روز گذشته در حالی حقوقی‌های بازار سهام ناگزیر به خرید 377 میلیارد تومان از سهام سهامداران خرد شدند که این نسبتا برای سی و چهارمین روز متوالی خروج پول مردم عادی از بازار سهام را به نمایش می‌گذاشت. در حال حاضر آخرین باری که این نسبت روند معکوس داشته نخستین روز به‌کارگیری دامنه نوسان نامتقارن بوده که آن هم به لطف ایجاد هیجان مثبت در میان مردم عادی رقم خورده است. از همین اعداد و ارقام ارائه شده روشن است که از اعتماد عمومی نسبت به بازار سرمایه کاسته شده و تعداد افرادی که حاضرند در این بازار بمانند، به شدت کاهش یافته است. تمامی این‌ها در حالی رقم خورده که شواهد و قرائن موجود نشانه‌ای از بهبود این وضعیت ندارد.
اثر مذاکرات برجامی
همان‌طور که در گزارش‌های پیشین اشاره شد، بازار سرمایه جز آنچه که از جانب سیاست‌گذاران سازمانی بر آن می‌گذرد در روزها و هفته‌های پیش‌رو از مسائل سیاسی نیز متاثر خواهد شد. اینطور که به نظر می‌آید در شرایط کنونی آنچه می‌تواند تاثیری مهم بر حال و روز بازار داشته باشد، توجه به مسائل پیرامونی شکل گرفته حول انتخابات ریاست جمهوری در نیمه نخست سال‌جاری و مهم‌تر از آن حل و فصل گذشته و آینده برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام است.
معاملات نخستین روز هفته در شرایطی آغاز شد که یک روز قبل از آن یعنی در میان تعطیلی روز جمعه مذاکرات ایران با قدرت‌های 1+5 به جز آمریکا در جریان بود. در این روز اگرچه مشخص نشد که فاصله میان ایران و آمریکا تا توافق احتمالی چقدر است اما خبرها و جهت‌گیری‌هایی از طرف‌های حاضر در مذاکرات به گوش رسید که تا حدودی برای کشور مسرت‌بخش بود. نخست آنکه یکی از دیپلمات‌های روس مستقر در وین از حصول پیشرفت اولیه در نشست جمعه کمیسیون مشترک برجام خبر داد و نماینده چین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از امکان حصول توافق در مذاکرات گفت. او اظهار امیدواری کرد که آمریکا و ایران بتوانند با گذر زمان نظرات خود را به هم نزدیک‌تر کنند.
در طرف دیگر، ایران کشتی کره‌جنوبی را که در ماه‌های اخیر به دلیل نقض قوانین زیست‌محیطی توقیف کرده بود، آزاد کرد و آنچه بر سر کشتی ایرانی حاضر در دریای سرخ آمد از سوی ایران به جهت‌گیری تندی که جریان مذاکرات را مختل کند، منجر نشد. در این میان اگرچه مقامات بلندپایه کشور بارها بر لزوم لغو تمامی تحریم‌های ظالمانه آمریکا تاکید کرده‌اند، با این حال به گفته کارشناسان این خواسته ممکن است در عمل راهی دشوار را پیش پای دولت جو بایدن برای بازگشت به برجام بگذارد. روز گذشته سیدعباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد ایران پس از پایان نشست وین گفت: «در مسیر قرار گرفتیم، اما مسیر پیش‌رو پر از سنگلاخ و مشکل است و کار زیادی می‌برد که احتیاج به اراده سیاسی قوی در سمت آمریکا دارد که تصمیم بگیرد همه تحریم‌هایش را بردارد و امیدواریم که به نتیجه برسیم.» او ادامه داده که همه تحریم‌های برجامی که در زمان دونالد ترامپ احیا یا ابداع شده‌اند باید برداشته شوند و از بروز نشانه‌هایی برای تحقق این مهم خبر داده است. اینطور که به نظر می‌رسد مشخص نیست روند تحولات پیش رو با فرض خوش‌بینی شکل گرفته در میان افکار عمومی تا چه حد می‌تواند در ادامه ماجرا رنگ و بویی از واقعیت پیدا کند.
حال و روز بورس
اما فارغ از همه این صحبت‌ها بیایید فرض کنیم که همه چیز رو به راه است و توافق هسته‌ای نیز به زودی احیا می‌شود. پیامد این اتفاق برای بورس تهران چه خواهد بود؟ بر اساس متغیرهای مورد بحث اگر بخواهیم چشم‌انداز دقیقی از بازار سرمایه در شرایط پسا‌توافق ارائه کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که همه افت رخ داده در بازار سهام از 20 مردادماه تاکنون تنها پاسخی بوده به بیش‌واکنشی سرمایه‌گذاران به افزایش بیش از حد قیمت سهام، متغیرهای بنیادی و احتمالی که بهبود چشم‌انداز اقتصادی و چشم‌انداز تورمی پیش روی مردم ایران گذاشته است. بازار سرمایه که در سال‌های بعد از 96 همواره تحت‌تاثیر عامل تورم به پیش رفته بود، در نیمه دوم سال 99 و روزهای ابتدایی امسال بیش از هر چیز به‌تبعات احتمالی توافق با آمریکا واکنش نشان می‌دهد. این واکنش اگرچه در طول این مدت به دلیل تصمیمات بسیار که از سوی مسوولان سازمان تشدید شده است، اما هیچ‌گاه شرایط به گونه‌ای نبوده که بتوان تاثیرات حصول آرامش در فضای سیاست خارجی را در بورس نادیده گرفت.
در نیمه راه؟
همان‌طور که در گزارش‌های پیشین نیز بارها مورد توجه قرار گرفت، افزایش میانگین نسبت قیمت به سود آینده‌نگر هر سهم در دو سال و 4 ماه منتهی به شهریور سال 99 در محدوده 32 واحد برای سهام کوچک و 20 واحد برای سهام بزرگ عمدتا شاخص‌ساز قرار گرفت. این در حالی بود که در شرایط ثبات نسبی اقتصاد برای ایران که به‌طور معمول نرخ سود نزدیک به 20 درصد دارد، این رقم در حدود 4 تا 5 واحد است. بر این اساس این انتظار وجود دارد که با توجه به انتظار بهبود شرایط سیاست خارجی و شل شدن حلقه تنگ تحریم‌ها بتوان با بازگشت به شرایط پیش از سال 96 بار دیگر به انتظار تعدیل نسبت میانگین P/ E بازار تا محدوده یاد شده نشست. نکته حائز اهمیت این است که در حال حاضر اکثر سپرده‌های یک ساله نرخ سود 18 درصدی دارد. این عامل می‌تواند حتی با فرض ثبات قیمت ارز در محدوده فعلی، نسبت قیمت به سود هر سهم آینده‌نگر را از کانال 8 واحدی فعلی به کانال 4 واحد برساند. (در این حالت ریسک بالاتر سرمایه‌گذاری در سهام نسبت به سپرده بانکی باید در تحلیل سهام لحاظ شود).
زیر تیغ ارز
عامل دیگری که می‌تواند در صورت حصول توافق به ضرر بازار سرمایه تمام شود، افت قیمت دلار است. این کاهش دلار ارزش ریالی سود تمامی شرکت‌هایی را که فروش دلاری یا وابستگی به قیمت دلار دارند کاهش می‌دهد. البته این به آن معنا نیست که احیای توافق هسته‌ای به زیان تولید و اقتصاد است. نکته اینجاست که مسیر رفته ریال در مواجهه با افزایش انتظارات تورمی طی چند سال اخیر ممکن است شرایطی را ایجاد کند که به موجب آن تعدیل متغیرهای اقتصادی، اثر تحریم‌ها از سود ریالی شرکت‌ها حذف شود. البته لازم به ذکر است که در مورد اثر دلار بر بازار سهام نمی‌توان نظری کلی در مورد کل بازار ارائه کرد و در این راستا هر فعال بازار سرمایه چه حقیقی باشد چه حقوقی نیازمند به‌روز‌رسانی مفروضات تحلیلی خواهد بود. در این شرایط شکی نیست که برداشته شدن احتمالی تحریم‌ها اثری بلندمدت بر درآمدزایی شرکت‌ها می‌گذارد؛ اثری که مزایای بلندمدت آن بدون شک از معایب کوتاه‌مدت آن بیشتر است.
چه باید کرد
ناگفته پیداست که مدیریت و نه مداخله در بازار سهام در شرایط فعلی به سرعت باید در دستور کار قرار گیرد. تمامی آنچه در ماه‌ها و سال‌های اخیر روی داد در هر صورت راه را برای تغییر جهت ناگزیر شاخص بورس فراهم می‌کرد. این رویداد نه تنها امری خاص بلکه تجربه‌ای تکرار شونده است که هر چند سال یکبار با در رفتن فنر دلار در بازار سهام رخ می‌دهد. با این حال مشکل در اینجا نهفته است که وضعیت وخیم بازار در شرایط فعلی بیش از آنکه ناشی از کنش و واکنش قیمت‌ها به مسائل پیرامون ارزش ارز باشد، ناشی از اعتمادزدایی عجیب و غریبی است که در نیمه دوم سال گذشته و با اسم رمز حمایت از سهامداران خرد دامن بازار سرمایه را گرفت. آخرین اقداماتی که در این راستا انجام شد همین دامنه نوسان نامتقارن بود که با حبس دارایی مردم در طرف عرضه عملا از بار تقاضا در نمادهای ارزنده و جذاب بازار کاست. پیرو این اتفاق نیز راهی باقی نماند جز اینکه مردم عادی سهام خود را به سهامداران حقوقی بفروشند و عطای سرمایه‌گذاری در غیر‌تورمی‌ترین بازار کشور را به لقایش ببخشند.
بر اساس آنچه از گفت و شنودهای کانال‌های تلگرامی استنباط می‌شود، این شرایط باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد در حال حاضر فکر کنند که حقوقی‌ها سهام ارزنده آنها را از چنگ این گروه از فعالان بازار سهام درآورده‌اند. این مساله اگرچه در نگاه اول منطقی به نظر می‌آید با این حال در وضعیت کنونی که بسیاری از حقوقی‌ها به‌خصوص صندوق‌های با درآمد ثابت یا سهامداران دیگر مجبور به خرید سهام از طریق افزایش حداقل نصاب سرمایه‌گذاری می‌شوند امر معقولی نیست. با توجه به آنچه گفته شد طبیعتا حقوقی‌ها حتی اگر در پول غرق هم شده باشند ترجیح می‌دهند سهام را ارزان‌تر خریداری کنند تا شرایط فعلی که آینده بورس ممکن است به هر نحو دیگری رقم بخورد.
با توجه به تمامی این اوصاف حال این سوال پیش می‌آید که اساسا آیا مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار راهی برای برون‌رفت از شرایط فعلی‌سنجیده‌اند؟ چرا مدیران بلندپایه بازار سرمایه کشور افق زمانی دقیقی از برداشته شدن تحریم داخلی بورس تهران که همان قانون خودساخته دامنه نوسان نامتقارن است، ارائه نمی‌کنند؟
چنین سوالاتی در حالی مطرح می‌شود که روز گذشته ارزش صف‌های فروش 5300 میلیارد تومان بوده و ارزش معاملات خرد نیز به حدود 1300 میلیارد تومان محدود شده است. چنین ارقامی در شرایطی به ثبت می‌رسد که ثبت معاملات خرد 1300 میلیارد تومانی حدودا در 18 ماه اخیر بی‌سابقه بوده است.
دنیای اقتصاد : دهمین روز معاملاتی سال ۱۴۰۰ در حالی سپری شد که شاخص‌کل برای ۹ روز متوالی جامه سرخ بر تن کرد. بر همین اساس با پایان یافتن اولین روز معاملاتی هفته شاهد عقبگرد ۷/ ۰ درصدی (بیش از ۹هزار واحدی) شاخص‌کل بورس و توقف این نماگر بورسی روی عدد ۲۴۰/ ۱ میلیون واحد بودیم. سه نماد بورسی «فولاد»، «فملی» و «شستا» با اثرگذاری حدود ۳ هزار واحدی، بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص‌کل داشتند. این در حالی بود که شدت عرضه‌ها علاوه بر بزرگان بازار سهام، در سهام کوچک‌تر هم کاملا مشهود بود، به‌طوری که شاخص‌کل هموزن نیز با اثرگذاری یکسان نمادها افت ۲/ ۰درصدی (۹۳۶ واحدی) را تجربه کرد و روی عدد ۴۳۶ هزار واحد ایستاد.
قدرت‌نمایی فروشندگان تاب مقاومت سهام فرابورسی را نیز گرفت و شاخص‌کل این بازار به مثابه دو نماگر اصلی بورس لباس سرخ بر تن کرد و ۴/ ۰درصد دیگر از ارتفاع خود را از دست داد. با پایان‌یافتن معاملات روز گذشته این نماگر فرابورسی تا عدد ۱۷۸۵۲واحد تنزل یافت. در این بین سه نماد فرابورسی «آریا»، «بپاس» و «زاگرس» بیشترین اثر منفی را بر شاخص‌کل این بازار داشتند. دیروز رکودی‌ترین روز معاملاتی بازار سهام (در مجموع بورس و فرابورس) در حدود ۱۸ ماه اخیر بود. این امر در حالی اتفاق افتاد که اخبار منتشر‌شده مبنی بر روند مطلوب مذاکرات سیاسی حول محور برجام منجر به افزایش امیدواری‌ها برای احیای مجدد برجام و از سرگیری مذاکرات جهت رفع تحریم‌ها شده است. بر این اساس توجه بازارها به سمت اخبار سیاسی معطوف شده و این موضوع تاحدودی معامله‌گران را به سکون واداشته است به‌طوری‌که در بازار ارز نیز تغییر محسوسی در روند معاملات ایجاد نشده و ثبات نسبی در قیمت‌ها را شاهد هستیم. این امر، در بورس تهران نیز کاملا مشهود است به‌طوری که سهام با بیشترین اثرپذیری از برجام و تحریم‌ها، همچنان روند نزولی در پیش گرفته‌اند، به‌طوری‌که ۶ سهم بورسی خودرویی- بانکی؛ «خساپا»، «وتجارت»، «خودرو»، «وبصادر» و «خگستر» حدود ۳۳۸ میلیارد تومان (۱۰درصد ارزش صف‌های فروش) از ارزش صف‌های فروش را به خود اختصاص دادند. در کنار این موضوع، همچنان دامنه نوسان نامتقارن به عنوان متهم ردیف اول در افت و رکود معاملات این روزها، شرایط را برای سهامداران اسفناک کرده است به‌طوری که در جریان معاملات روز گذشته شاهد سنگین‌تر شدن صف‌های فروش از ۹ اسفند ۹۹ بودیم. به‌نظر می‌رسد تا زمانی‌که سیاست‌گذاران بر تداوم محدودیت‌ها و دخالت‌های بیجا پافشاری کنند، این وضعیت همچنان برقرار خواهد بود و اثر مثبت عوامل موثر دیگر بر بهبود بورس همچون روند مطلوب بازارهای جهانی، جذابیت قیمت‌ها، تحولات مثبت سیاسی و … تعدیل خواهد شد.
بازار سهام گرفتار سکون شد
روز شنبه برای سومین‌مرتبه در چند روز اخیر رکورد کمترین ارزش معاملات خرد بورسی طی ۱۵ ماه اخیر شکسته شد. براین اساس در جریان دادوستدهای خرد بورسی روز گذشته ارزش معاملات خرد بورس به زیر هزار میلیارد تومان کشانده شد به‌طوری که در این روز شاهد جابه‌جایی سهام به ارزش ۹۱۶ میلیارد تومان میان سهامداران بودیم. از ۲۱ دی ۹۸ تاکنون ارزش معاملات بورس به زیر هزار میلیارد تومان نزول نکرده بود. ارزش معاملات خرد فرابورس نیز ۳۸۹ میلیارد تومان ثبت شد. از طرفی مجموع ارزش معاملات خرد بورس و فرابورس نیز با عدد ۱۳۰۵ میلیارد تومان، به کمترین سطح در ۱۸ماهه اخیر (از ۴ آبان ۹۸) نزول کرد. عدم‌تعادل میان میزان خریداران و فروشندگان و در نتیجه افزایش حجم صف فروش‌ها کاهش معاملات را در پیش داشت. در این بین «غپاک» بورسی و «وملل» فرابورسی بیشترین ارزش دادوستدهای خرد روز گذشته را دارا بودند.
تداوم خرید حقوقی‌ها برای سی و چهارمین روز متوالی
تداوم خریدهای سهامداران حقوقی و عقب‌نشینی سهامداران حقیقی برای خرید سهام را از جمله موارد پرتکرار در معاملات این روزها می‌توان نام برد. این امر از ۳۴ روز گذشته تاکنون همچنان برقرار است. بدین‌ترتیب در جریان معاملات روز شنبه بار دیگر حقوقی‌ها بیش از حقیقی‌ها خریدار سهام بودند و با خالص خرید ۳۷۷ میلیارد تومانی مالکیت‌های سهام را از آن خود کردند. سهام سه گروه «فلزات اساسی، کانه‌های فلزی و محصولات شیمیایی» با خالص خرید در مجموع ۱۵۹ میلیارد تومانی در صدر خریدهای سهامداران عمده قرار داشتند. در میان نمادها، «اپال» با خالص خرید ۴/ ۳۴ میلیارد تومانی از سوی حقوقی‌ها بیشترین میزان خرید این دسته از سهامداران را به خود اختصاص داد. در مقابل حقیقی‌ها تنها در یک صنعت خالص خرید مثبت را رقم زدند. این دسته از سهامداران به خرید سهام از گروه «منسوجات» توجه نشان دادند و خالص خرید ۸۸۸ میلیون تومانی را رقم زدند. نماد معاملاتی«نمرینو» به عنوان تک نماد این گروه که برای ۱۱ روز متوالی صف خرید بود، روز گذشته گرچه با افزایش عرضه مواجه شد اما شاخص صنعت را با حمایت حقیقی‌ها مثبت نگه داشت.
در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افت ۷۳/ ۰ درصدی همراه شد، از ۳۲۸ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۷ سهم (۲ درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۷۸ سهم (۵۴ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار هر چند ۲ نماد (۶/ ۰ درصد) صف خریدی به ارزش ۲/ ۱۱ میلیارد تومان تشکیل دادند اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف فروش سنگین در ۳۱۱ نماد بورسی (۹۵ درصد) به ارزش ۳۲۰۲ میلیارد تومان بودیم. «خساپا» با صف فروش ۵۳۴ میلیون سهمی به ارزش ۱۲۰ میلیارد تومان، بیشترین حجم صف فروش بورسی را دارا بود. در فرابورس ایران نیز در روزی که آیفکس افت ۴/ ۰ درصدی را ثبت کرد، ۱۲۷ نماد معامله شدند که در این میان قیمت پایانی ۹ سهم (۷ درصد) مثبت و ۷۹ سهم (۲/ ۶۲درصد) منفی بود. در این بازار ۳ نماد (۳/ ۲ درصد) صف خریدی به ارزش ۷۷ میلیارد تومان تشکیل دادند اما ۱۱۳ نماد (۸۹ درصد) نیز با صف فروشی به ارزش ۱۱۲۶ میلیارد تومان مواجه شدند. بازار پایه نیز روز گذشته میزبان دادوستد ۱۰۷ نماد بود. در این میان ۱۲ سهم (۲/ ۱۱ درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد دادوستد ۶۵ سهم (۶۱ درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۱۱ نماد (۱۰ درصد) صف خریدی به ارزش ۵۶ میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به ۸۵ نماد (۷۹ درصد) با ارزشی بالغ بر ۹۶۵ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.
دنیای‌اقتصاد : پس از ماه‌ها انتظار، طرح اعطای کارت اعتباری به سهامداران عدالت به مرحله نهایی رسیده و قرار است طی روزهای آینده اجرایی شود. با این حال مشخص نیست ابهاماتی چون وثیقه موردنیاز که درخصوص این طرح وجود داشت برطرف شده یا خیر؟! بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها دو بانک ملی و تجارت تاکنون برای صدور این کارت‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند، با این حال روز گذشته عباس معمارنژاد، معاون امور بانکی، بیمه و شرکت‌های دولتی وزیر اقتصاد در گفت‌وگویی از ورود سایر بانک‌ها به ارائه کارت اعتباری سهام عدالت تا اردیبهشت سال‌جاری خبر داد. او گفت مصوبه‌ای از سوی دولت آماده شده که به جز بانک‌های ملی و تجارت باید بانک‌های دیگر هم برای صدور کارت اعتباری سهام عدالت مشارکت کنند.
کارت اعتباری «عدالت» در فاز نهایی
در این راستا در جلسه عصر روز گذشته بانک مرکزی با مدیران بانک‌ها قرار بود درباره این ابهامات بحث و گفت‌وگو شود. محمدرضا جمشیدی، دبیر کانون بانک‌های خصوصی قبل از حضور در این جلسه به «دنیای‌اقتصاد» گفت که قرار است در این جلسه درباره ایرادات نهایی بحث و اشکالات رفع و رجوع شود. او با بیان اینکه «سهام، یک قیمت اسمی دارد و یک قیمت بازاری» درباره ایرادی که برخی بانک‌ها نسبت به وثیقه کارت اعتباری سهام عدالت داشتند، توضیح داد: دلیل نمی‌شود که قیمت بازار به عنوان وثیقه بانک‌ها قرار گیرد. هر بانکی می‌تواند با ارزیابی و پیش‌بینی ارزش آتی سهام، آن را برای وام‌دهی به وثیقه در نظر بگیرد. در جلسه هفته گذشته بانک مرکزی گفتند سهام عدالت فلان قدر می‌ارزد و به کسانی که سهام ۵۰۰ هزار تومانی دارند وام ۷ میلیون تومانی و کسانی که سهام یک میلیون تومانی دارند، ۱۴ میلیون تومان وام تعلق گیرد که دو بانک این رقم‌ها را قبول کردند اما این مساله دلیل نمی‌شود که الزاما باقی بانک‌ها هم این رقم را بپذیرند. به گفته دبیر کانون بانک‌های خصوصی در جلسه عصر شنبه بانک مرکزی با مدیران بانک‌ها روی این موضوع بحث خواهد شد تا ایرادات نهایی رفع و رجوع شود. جمشیدی درباره بانک‌های خصوصی که قرار است در این طرح همکاری کنند هم گفت هنوز مساله نهایی نشده و مشخص نیست کدام بانک‌های خصوصی در طرح ارائه کارت اعتباری به سهامداران عدالت مشارکت خواهند کرد.
ضمانتی که شاید نقد نشود
یکی از مشکلاتی که در صورت تداوم شرایط فعلی بورس می‌تواند برای بانک‌هایی که اقدام به صدور کارت اعتباری سهام عدالت کنند، رخ دهد کاهش محسوس نقدشوندگی بازار سهام است. روز گذشته ارزش معاملات خرد سهام در مجموع بازارها به زحمت ۱۳۰۰ میلیارد تومان را تجربه کرد تا یکی از رکودی‌ترین روزهای این بازار از ابتدای آبان ۹۸ ثبت شود. پربیراه نیست اگر بگوییم در چنین شرایطی ضمانتی که از قدرت نقدشوندگی بسیار پایینی برخوردار است، ارزشی نخواهد داشت.
چرا طرح اعطای کارت اعتباری تدوین شد؟
بعد از آزادسازی سهام عدالت که در روزهای اوج بازار صورت گرفت و حتی در برهه‌ای قیمت یک برگ سهام عدالت ۵۰۰ هزار تومانی به ۲۰ میلیون تومان هم رسید، بسیاری از سهامداران فروشنده شدند. هرچند مسوولان و کارشناسان به این دسته از سهامداران تاکید می‌کردند که ارزش سهام عدالت بیش از اینهاست و مردم در صورت امکان سهام خود را به ارزانی نفروشند و از آن به عنوان یک سرمایه کوچک در درازمدت استفاده کنند اما آن دسته از سهامداران که از خانواده‌‌های کم‌بضاعت بودند، ترجیح می‌دادند سهام خود را بفروشند تا بخشی از هزینه‌های زندگی روزمره خود را جبران کنند. از این رو تلاش‌ها برای منصرف کردن مردم از فروش سهام عدالت به جایی نرسید و سیاست‌گذاران بورسی طرحی جدید تدوین کردند تا شاید از طریق آن بتوانند جلوی فروش سهام عدالت آن هم در شرایط ریزشی بورس را بگیرند. در ابتدای مرداد ماه سال ۹۹ یکی از اعضای شورای‌عالی بورس طرح ارائه کارت اعتباری دارندگان سهام عدالت را رسانه‌ای و اعلام کرد با حمایت و موافقت دولت و بانک مرکزی، از هفته دوم مرداد ماه کارت اعتباری در اختیار دارندگان سهام عدالت قرار می‌گیرد تا سهامداران مجبور به فروش زودهنگام سهام با ارزش خود نشوند و بورس هم از تلاطم و نوسان در امان بماند.
بر اساس آنچه اعلام شد، قرار بود ۳۰ میلیون نفر از مشمولان سهام عدالت که روش غیرمستقیم را برای مدیریت سهام خود انتخاب کرده‌اند از ابتدای دی‌ماه سال گذشته از بانک‌های دولتی وام خرد دریافت یا اقدام به خرید کالا کنند. همچنین گفته شده بود که پنج بانک دولتی و نیمه‌دولتی از جمله ملی، پست‌بانک، ملت، صادرات و تجارت در ارائه کارت اعتباری به مشمولان سهام عدالت اعلام آمادگی کرده و برخی بانک‌های خصوصی نیز برای پرداخت وام خرد از طریق کارت‌های اعتباری سهام عدالت پای کار آمده‌اند. اما ابهاماتی که بانک‌ها و از سوی دیگر سهامداران نسبت به پرداخت و چگونگی ثبت‌نام برای این وام داشتند منجر به عقب افتادن طرح اعطای کارت اعتباری به سهامداران عدالت شد.
ایرادهای طرح
فرآیند درخواست کارت اعتباری به گونه‌ای طراحی شده بود که متقاضیان برای ورود به سامانه‌های تعیین شده از سوی بانک‌های عامل ملزم به نصب نرم‌افزارهایی روی تلفن همراه خود شده بودند. از این رو متقاضیان دریافت کارت اعتباری سهام عدالت در گام اول باید تلفن همراه هوشمند داشته باشند تا بتوانند برای دریافت این تسهیلات درخواست ارائه دهند. برخی کارشناسان این الزام را از آن جهت که طیف وسیعی از سهامداران عدالت از قشر ضعیف جامعه هستند و امکان خرید تلفن هوشمند ندارند، ناعادلانه می‌دانستند و معتقد بودند این شرط برای متقاضیان وام عدالت دردسر ایجاد می‌کند. این الزام در حالی برای متقاضیان در نظر گرفته شده بود که در ابتدا به نظر می‌رسید سهامداران در صورت ثبت‌نام در بانک‌هایی که در آن حساب دارند، نیازی به ارائه مدارک هویتی نداشته باشند.
در کنار این مشکلات که کار درخواست وام برای سهامداران را سخت کرده بود، بانک‌ها نیز نسبت به این طرح توجیه نبودند و معتقد بودند باید مشکل وثیقه این طرح برطرف شود تا آنان بتوانند به سهامداران وام دهند.
ابتدا اعلام شده بود مزیت دریافت چنین وامی آن است که سهام شخص به جای ضامن وام وثیقه می‌شود و متقاضی دیگر نیازی به ضامن ندارد. اما مدیران بانک‌ها تاکید داشتند اخذ وثیقه مناسب با ارزش تسهیلات از وظایف بانک است و سهام عدالت نمی‌تواند وثیقه تسهیلات باشد چون اگر قیمت آن در بورس کاهش پیدا کند در اصل وثیقه بانک در برابر تسهیلات اعطا‌شده، کم شده و بانک کسری وثیقه می‌آورد. حتی دبیر کانون بانک‌های خصوصی گفته بود که این وام از نظر منابع فشار زیادی به بانک‌ها وارد می‌کند چرا که پیش از این هم با ورود کرونا وام‌های متعددی برای آنها تکلیف شد که فشار زیادی به منابعشان آورد، حالا هم منابعشان به قدری نیست که بتوانند همه موارد را با هم پیش ببرند. به جز دو بانک ملی و تجارت که حاضر به پذیرش این وثیقه شده‌اند هنوز تکلیف بانک‌های دیگر مشخص نشده و به گفته جمشیدی در جلسه عصر روز گذشته بانک مرکزی با مدیران بانک‌ها در این باره بحث شده است.
شرایط دریافت کارت اعتباری سهام عدالت
تاکنون بیش از ۶ هزار درخواست از سوی مشمولان سهام عدالت به شرکت سپرده‌گذاری ارسال و توثیق شده و اکنون دو بانک ملی و تجارت زیرساخت‌های لازم را انجام داده‌اند به طوری که بانک ملی اسفند ماه ۹۹ و بانک تجارت از ۷ فروردین ۱۴۰۰ اقدام به پرداخت تسهیلات به سهامداران کرده‌اند. متقاضیان دریافت کارت اعتباری سهام عدالت باید در یکی از این دو بانک، حساب داشته باشند و از طریق اپلیکیشن‌های بانک اقدام به ثبت‌نام کنند.
به گفته سمیه محمدی، مدیر پروژه کارت‌های اعتباری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، همه سهامداران عدالت که روش مستقیم یا غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند می‌توانند از کارت اعتباری سهام عدالت استفاده کنند. همچنین باید حتما در سامانه سجام ثبت‌نام کنند و احراز هویت شوند و بعد در بانک ثبت‌نام کنند. مشمولان سهام عدالت، که شرایط عمومی دریافت تسهیلات را در بانک‌ها دارند، می‌توانند تسهیلات دریافت کنند.
اما یکی از شرایط دریافت تسهیلات سهام عدالت این است که سهام فرد نباید توقیف شده باشد. به عبارت دیگر اگر یک مرجع قانونی به شرکت سپرده‌گذاری نامه داده باشد که بر اساس آن سهام فرد توقیف شده باشد، آن فرد نمی‌تواند کارت اعتباری دریافت کند. علاوه بر این سهامدارانی که روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند، حتی اگر یک سهم هم از پرتفوی سهام عدالت خود فروخته باشند، نمی‌توانند کارت اعتباری دریافت کنند. همچنین سهامدارانی که متقاضی دریافت کارت اعتباری سهام عدالت هستند باید قبل از ورود به سامانه بانک، حتما تغییر کارگزاری ناظر را در پرتفوی سهام عدالت خود فعال کنند.
محمدی گفته که با توجه به زمان معاملاتی بورس، افرادی که متقاضی دریافت کارت اعتباری سهام عدالت هستند حتما در روزهای کاری و در ساعت ۸ صبح تا ۱۶ اقدام به ثبت‌نام کنند تا فرآیند توثیق سهام، سریع‌تر انجام شود. مبلغ اعتبار کارت خرید کالا ۷ یا ۱۴ میلیون تومان برای هر فرد دارای کارت سهام عدالت (بر اساس پرتفو) است که سهامشان را نفروخته‌اند. بنابراین آن دسته از افرادی که ارزش سهام عدالتشان ۵۰۰ هزار تومان است، ۷ میلیون تومان و کسانی که ارزش سهامشان یک میلیون تومان است ۱۴ میلیون می‌توانند وام یا اعتبار خرید کالا را از بانک‌های تعریف شده دریافت کنند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور هم چند روز پیش تاکید کرده بود که یک خانوار سه‌نفره دارای برگ سهام عدالت ۵۰۰ هزار تومانی، می‌تواند تا ۲۱ میلیون تومان اعتبار در قالب کارت اعتباری سهام عدالت دریافت کند. اگر سهامداران توانستند تا یک ماه مبلغ را به بانک بازگردانند، این مبلغ قرض‌الحسنه خواهد بود، اما اگر از یک ماه عبور کرد و مبلغ را پرداخت نکردند، این اعتبار به تسهیلات سه ساله تبدیل خواهد شد. نرخ سودی که برای این کارت‌های اعتباری در نظر گرفته شده ۱۸ درصد است، اما اگر مصرف‌کننده این کارت‌ها تا آخر هر ماه مبلغ کارت را تسویه کند، هیچ سودی از او هم گرفته نمی‌شود. چنانچه سهامداران نتوانند به تعهدات خود در قبال بازپرداخت مبالغ کارت‌های اعتباری عمل کنند، سهام عدالت آنها توسط بانک به فروش می‌رسد. این در حالی است که در صورت بازپرداخت اقساط این کارت‌ها توسط افراد به شکل منظم، اصل سهام آنها که در وثیقه است، باقی می‌ماند و عوایدی مانند سود سالانه، حضور در مجمع و حق رای متعلق به سهامدار عدالت پابرجا بوده و توسط سهامداران عدالت قابل استفاده خواهد بود.
پیمان حدادی، کارشناس بازار سرمایه: موضوعاتی که این روزها بازار را به شدت تحت تاثیر قرار داده است و باعث نزول بیش از حد معاملات بورس شد، نبود نقدینگی و عدم ورود سرمایه‌های مردم به این بازار بوده است. فشار فروش از دیگر عواملی است که به شدت روند بازار را تحت تاثیر خود قرار داد و منجر به فروش و خروج هیجانی سهامداران از بازار شد. / ایرنا
دنیای‌اقتصاد : بورس بازهم با افت شاخص همراه بود. وضعیتی که باعث شد دیروز برای چند ساعتی در ابتدای ظهر، هشتگ بورس جزو هشتگ‌های پرکاربرد از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار بگیرد. خیلی از کاربران از قفل‌شدن صف‌های فروش در بورس گله‌مند هستند و بعضا انتقادهای تند و تیزی نسبت به این روند دارند. برخی از کاربران به صحبت‌های روزهای گذشته عبدالناصر همتی در شبکه‌اجتماعی کلاب‌هاوس اشاره می‌کردند که گفته بود نسبت به بورس تعصب دارد.
آنها با گلایه و انتقاد خطاب به رئیس‌کل بانک مرکزی دولت دوازدهم می‌نوشتند که نتیجه تعصب داشتن به حوزه بورس، افت پی‌در‌پی شاخص است و این سوال را مطرح می‌کردند که اگر تعصبی در میان نبود، وضعیت بورس به چه شکل پیش می‌رفت؟ برخی دیگر از کاربران در نوشته‌هایشان رئیس دولت دوازدهم را خطاب قرار می‌دادند و به مسائل گذشته که بارها در فضای مجازی تکرار شده است، می‌پرداختند که پس وعده بورس محکم و همه‌چیز را به بورس بسپارید چه شد؟ در این میان کاربرانی که مخالف سیاست‌های دولت دوازدهم بوده و وابسته به جناح اصولگرا هستند، در نوشته‌هایشان به این موضوع می‌پرداختند و این سوال را مطرح می‌کردند که چرا دولت دوازدهم در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ که به اعتقاد آنها انتخاباتی حساس است، هیچ فکری به حال بورس و وضعیت سرمایه‌های درگیر مردم در این حوزه نمی‌کند. آنطور که این کاربران در نوشته‌هایشان مطرح کرده بودند، این توقع را از دولت دوازدهم دارند که اوضاع بورس را بهبود بدهد و نگذارد که اعتماد مردم بیش از این از دست برود. در فضای توییتر روز گذشته به شوخی و کنایه این مساله هم مطرح می‌شد که اوضاع بورس طوری در حال پیشروی است که به نظر می‌رسد، سهامداران چند ماه دیگر باید پولی هم برای خروج از این بازار به صورت دستی یا کارت به کارت به دولت پرداخت کنند. اشاره آنها به ریزش‌های پی‌در‌پی شاخص‌‌بورس از ابتدای شروع سال‌جاری و قفل‌شدن صف‌های فروش است. دیروز همچنین سهیلا صالحی، کارشناس بازار سرمایه در توییتر این پرسش را با کاربران درمیان گذاشت که «به نظرتون از وضعیت موجود چه بهره‌ای میشه برای بهبود بازار سرمایه در سال‌های آینده برد؟» او بعد از مطرح کردن این پرسش، خودش به آن اینطور پاسخ داد که فشار به مسوولان و قانون‌گذاران برای اصلاح قوانین اشتباه، قیمت‌گذاری‌های دستوری و … از این جمله می‌تواند باشد. کاربرانی که در قسمت نظرات برای صالحی نظرشان را نوشته بودند اکثرشان به این مساله پرداخته بودند که از بورس ناامید شده‌اند و دیگر به بهبود اوضاع آن حداقل در کوتاه‌مدت خوش‌بین نیستند. به اعتقاد این افراد خوش‌بینی برخی از کارشناسان و امید به آینده آنها در چنین شرایطی جای تعجب دارد. در نهایت آنطور که باید و شاید این پرسش کارشناس بازار سرمایه در توییتر مورد استقبال قرار نگرفت. مساله‌ای که توجه را در این میان به خود جلب می‌کند فضای ناامیدی و پرتنش در گعده فعالان بورس و سهامدار در شبکه‌اجتماعی توییتر است. چند روزی است که خیلی از کاربران منتظر مطرح‌شدن موضوعی هستند تا درباره آن جار و جنجال راه‌بیندازند یا جر و بحثی در قسمت نظرات نوشته‌ها ایجاد کنند. اما با گذشت چند روز از حضور عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی دولت دوازدهم در یکی از اتاق‌های شبکه‌اجتماعی کلاب‌هاوس برای پرسش و پاسخ، همچنان حاشیه‌های صحبت‌های مطرح شده از سوی او در این شبکه‌اجتماعی در توییتر داغ است و کاربران زیادی درباره آن صحبت می‌کنند. این صحبت‌ها گاه تحلیل و پیش‌بینی از صحبت‌های مطرح شده همتی در آن جلسه آنلاین است، یا انتقاد و کنایه نسبت به وضعیت بازار یا پاسخ به مواردی که رئیس‌کل بانک مرکزی دولت دوازدهم در صحبت‌هایش در رابطه با حوزه بورس مطرح کرده است. دیروز مهدی رباطی، مدیرعامل کارگزاری بورس بیمه ایران در صفحه شخصی خود در توییتر در رشته توییتی به بازخوانی صحبت‌های بورسی در جلسه آنلاین با حضور عبدالناصر همتی پرداخت. او با پرداختن به این موضوع که در جلسه کلاب‌هاوس با رئیس‌کل بانک مرکزی چه مواردی را مطرح کرده است به این موضوع پرداخت که با وجود توضیحات نسبتا مفصل همتی، برخی از توضیحات او قانع‌کننده نبوده است. رباطی همچنین در توییت خود به این موضوع پرداخت که انتقاداتی جدی به وضعیت بورس وارد است اما این را هم گفت که خیلی از آنها مربوط به بانک مرکزی نیست. به گفته او «قطعا همه مردم ایران و مالباختگان بورس به‌شدت از وضعیت بورس ناراحت هستند و زیانی که احساس می‌کنند بر آنها تحمیل شده، ولیکن راه بیان خواسته‌ها، مسیرها و طرق دیگری است و نباید انتظار داشت در یک گفت‌وگوی چند دقیقه‌ای همه موارد پوشش داده شود.» با وجود این صحبت‌ها از سوی مهدی رباطی اما در قسمت نظرات برخی از کاربران از او هم انتقاد کرده بودند که در مردادماه سال گذشته او یک تحلیل ارائه می‌داده و در حال‌حاضر طور دیگری صحبت می‌کند. از دیگر نکات قابل‌توجه که باید با شما درمیان بگذاریم این است که در گذشته فضای انتقاد کاربران از سیاست‌های دولت در بورس در اکثر مواقع متوجه شخص رئیس دولت آن‌هم به واسطه وعده‌ها و صحبت‌هایش در رابطه با حوزه بورس بود. اما حالا و بعد از مطرح شدن صحبت‌های رئیس‌کل بانک مرکزی در رابطه با حوزه بورس، خیلی از انتقادها در حال روانه شدن به سمت او است.
بدون دیدگاه