دنیای اقتصاد : علائم تغییر در بازار نفت در حال ظهور است، تقاضا در آسیا تضعیف و در غرب تقویت شده و این امر همزمان با بازگشت جریان عرضه نفت ایران رخ داده است. این یک نقطه عقبگرد از سال ۲۰۲۰ و زمانی است که بازگشت فعالیت‌های اقتصادی در چین و هند پس از بحران کرونا، باعث تقویت قیمت نفت خام شد. حالا واردات نفت چین کند شده است و همزمان شیوع موج جدید کووید-۱۹ تقاضا در سومین مصرف کننده بزرگ جهان – هند – را تهدید می‌کند. از سوی دیگر نیز انتظار می‌رود تقاضا در ایالات متحده و اروپا افزایش یابد، زیرا روند واکسیناسیون در حال افزایش است و محدودیت‌های آمد و شد نیز کاهش می‌یابد.
تغییر نقشه عرضه و تقاضا در بازار نفت
وال استریت ژورنال در گزارشی به تغییرات در ساختار بازار نفت پرداخته است. براساس این گزارش تقاضا برای شاخص‌های نفت خام ترش خاورمیانه که مورد علاقه پالایشگران آسیایی است نیز در حال افزایش است. اوپک هم موافقت کرده که تولید خود را افزایش دهد تا تقاضای جهانی را تامین کند و همزمان تولید نفت ایران هم از پاییز جهش چشمگیری داشته است. این نیروها با کاهش رشد قیمت نفت خام ترش دبی که به عنوان مرجع نفت صادراتی خاورمیانه از آن استفاده می‌شود، نشانگر تغییراتی کلیدی در مکانیزم عرضه و تقاضای بازار است.
سبقت قیمتی برنت از نفت دبی
پریمیوم قیمتی شاخص نفتی برنت، که شاخص سبد نفت خام سبک و شیرین دریای شمال محسوب می‌شود در ماه‌های اخیر نسبت به شاخص نفتی ترش دبی در سطح بالایی قرار گرفته است. بر اساس گزارش پلتس، تا اینجا در ماه آوریل هر بشکه نفت برنت ۰۳/ ۳ دلار بر بشکه به طور میانگین گران تر بوده است که بالاترین پریمیوم قیمتی برنت نسبت به نفت دبی از نوامبر ۲۰۱۹ را نشان می‌دهد.
این یک چرخش آشکار از سال گذشته محسوب می‌شود. در بهار ۲۰۲۰، هنگامی که سقوط تقاضا بهای شاخص WTI را به زیر صفر رساند و برنت نیز به زیر ۲۰ دلار در هر بشکه رسید، نفت دبی پریمیوم قیمتی باور نکردنی نسبت به برنت داشت. این اتفاق در پاییز نیز بار دیگر رخ داد، هنگامی که تقاضا در آسیا سریع‌تر از کشورهای غربی که کماکان درگیر قرنطینه بودند، بهبود یافت. بهای نفت برنت در اواخر سال گذشته میلادی گران شد و روند افزایش قیمت آن با انتظار افزایش عرضه تولیدکنندگان خاورمیانه‌ای و رشد جهانی تقاضا تسریع شد.
امسال قیمت هر بشکه نفت برنت با ۲۵ درصد رشد تقریبا به ۶۵ دلار در هر بشکه رسیده، اما سرعت رشد شاخص نفتی دبی کمتر بوده است. به گفته پلتس، قیمت این شاخص نفتی در سال جاری ۲۲ درصد افزایش یافته و به ۶۲ دلار و ۲۱ سنت بر بشکه رسیده است.
شکاف میان قیمت‌های برنت و دبی نقش مهمی در هدایت جریان نفت خام درسراسرجهان دارد. طبق گفته جان مورلی از پلتس، وقتی برنت نسبتا گران است، پالایشگران آسیایی احتمالا نفت خام بیشتری از خاورمیانه خریداری می‌کنند. او معتقد است در چنین شرایطی شاخص‌های نفتی مرتبط با نفت دبی می‌تواند حتی به مقاصد دورتری مانند ساحل غربی ایالات متحده سرازیر شود.
تغییرات عرضه و تقاضا در بازار
آژانس بین‌المللی انرژی گزارش کرده است که ایران در ماه مارس روزانه ۳/ ۲ میلیون بشکه نفت خام تولید کرده که بالاترین سطح تولید نفت ایران اززمان تحریم‌های نفتی وضع شده در ماه مه ۲۰۱۹ به دست دونالد ترامپ است. این مساله در کنار داده‌های شرکت کپلر (Kpler) نشان می‌دهد که اکنون نفت بیشتری از سوی خاورمیانه عرضه می‌شود. گزارش جدید کپلر نشان می‌دهد که محموله‌های نفت خام بر نفتکش‌های صادراتی منطقه، از ۱/ ۱۶ میلیون بشکه در ماه مارس، اکنون به ۸/ ۱۶ میلیون بشکه در روز رسیده است.
یکی دیگر از نگرانی‌های موجود در بازار، کاهش تقاضا در هند است که می‌تواند تاثیر جدی بر قیمت نفت خام خاورمیانه بگذارد. وزارت بهداشت این کشور روز پنج‌شنبه اعلام کرد که هند بیش از ۳۱۴ هزار مورد جدید از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ را داشته است که بزرگ‌ترین جهش یک روزه در موارد جدید مبتلایان کرونا در سراسر جهان محسوب می‌شود. محدودیت‌های جدید در فعالیت‌های تجاری و اجتماعی در این کشور احتمالا بار دیگر تشدید خواهد شد . این امر احتمالا ضربه دیگری به اقتصاد این کشور و در نتیجه آن به تقاضای هندی‌ها برای نفت خام منجر خواهد شد.
واردات نفت خام و میعانات گازی توسط هند طی ماه مارس و اوایل آوریل در حال افزایش بوده است. جی مارو، تحلیلگر ارشد بازار در شرکت ورتکسا (Vortexa) که محموله‌های کالایی را ردیابی می‌کند، گفت: «بدیهی است که با توجه به اینکه نوع جهش یافته ویروس مشغول در نوردیدن این کشور است و جهش شدیدی نیز در موارد ابتلا گزارش شده است، حجم واردات نفت خام هند احتمالا در معرض تهدیدی جدی قرار بگیرد.»
آمریتا سن، هم‌بنیانگذار شرکت مشاوره انرژی اسپکتس (Energy Aspects) نیز بر این باور است که شاخص برنت در بیشتر اوقات سال جاری پریمیوم قیمتی بیشتری نسبت به شاخص دبی خواهد داشت. او می‌گوید: «اوپک تولید و عرضه خود را تقویت خواهد کرد و این امر باعث فشار روی قیمت شاخص‌های نفت خام ترش خاورمیانه خواهد شد.» سن پیش‌بینی می‌کند که تقاضا برای نفت خام در هند با کاهشی ۱۲ درصدی نسبت به ماه مارس، تا حدود ۴/ ۴ میلیون بشکه در روز کاهش یابد که ناشی از کاهش مصرف بنزین در شهرهایی مانند بمبئی است. او می‌گوید: «موجودی ذخایر فرآورده‌های نفتی در این کشور تحت چنین وضعیتی افزایش می‌یابد و به پالایشگران اجازه می‌دهد تا تولید خود را کاهش دهند و همین امر می‌تواند معادلات خرید نفت هندی‌ها را کاملا تغییر دهد.»
بازیابی تقاضا در اروپا و آمریکا
پل هورسنل، رئیس بخش تحقیقات کالایی در استاندارد چارترد (Standard Chartered) اما نقش تضعیف تقاضا در هند روی بازار را تا حدودی متفاوت‌تر از دیگران می‌بیند. او گفت: « شیوع موج جدید کرونا در هند باعث نگرانی‌های جدی برای بازرگانان نفتی شده است و فشار آن بر بازار سنگینی می‌کند. با این حال نباید فراموش کرد که افزایش تقاضا در ایالات متحده آمریکا، مناطقی از اروپا و حتی در خاورمیانه سقوط بیش از حد انتظار تقاضا در هند را جبران می‌کند.»
هورسنل معتقد است که برای بازیابی تقاضای جهانی نفت در حال حاضر بازار نیاز چندانی به هند ندارد و افزایش تقاضا در نتیجه افزایش موارد واکسیناسیون و بازگشایی‌های اقتصادی خود نیروی محرکه بهبود تقاضا برای نفت خام خواهد بود.
با وجود عدم قطعیت‌هایی که در بازار جهانی نفت وجود دارد، یک چیز کاملا مشخص است و آن هم تغییر در نقشه‌ها و معادلات عرضه و تقاضا در بازار جهانی است. طلای سیاه به نظر می‌رسد با افزایش موارد واکسیناسیون در غرب، موج‌های پیاپی کرونا در هند و بازگشت عرضه نفت ایران حالا با واقعیات جدیدی روبه‌رو است که تصمیم‌گیری در بازار و عوامل مرتبط به آن را تغییر داده است.
دنیای‌اقتصاد : معاملات بورس تهران در هفته گذشته با افت ۹/ ۲ درصدی شاخص کل به پایان رسید. در شروع هفته گذشته تفاوت دیدگاه بین تحلیلگران و سهامداران حاضر در نظرسنجی در مورد پیش‌بینی روند هفته جاری وجود داشت، با این حال در هفته جاری این پیش‌بینی‌ها کمی به هم نزدیک‌تر شده است. بیشتر کارشناسان شرکت‌کننده در نظرسنجی، روند بورس در هفته جاری را کم نوسان پیش‌بینی کرده‌اند اما سهامداران معتقدند بورس به حرکت در مسیر نزولی ادامه می‌دهد.امری که نشان می‌دهد بعد از افت قابل توجه سهام، حالا همه اهالی تالار شیشه‌ای از بازگشت بورس به مسیر صعودی ناامید شده‌اند و بخشی در یک مسیر فرسایشی یا در انتظار بازگشت بورس به روال عادی هستند یا تنها می‌خواهند از بازار خارج شوند و از زیان بیشتر خود جلوگیری کنند..
کارشناسان چه می‌گویند؟
صعودی:16 درصد کارشناسان شرکت‌کننده در نظرسنجی این هفته «دنیای اقتصاد» معتقدند روند قیمت‌ها در هفته جاری صعودی خواهد بود.به اعتقاد این افراد تورم موجود در اقتصاد کشور پس از افت قابل توجه اخیر قیمت‌ها زمینه تحرک سهام در مسیر صعودی را فراهم می‌کند. از نگاه این دسته از تحلیلگران هر چند انتظار اصلاح نرخ ارز پس از اخبار مبنی بر افزایش احتمال بازگشت آمریکا به برجام عامل ریزش سهام است، اما باید توجه داشت که رفع تحریم‌ها در برخی صنایع اثرات قابل‌توجهی خواهد داشت و این امر نیز در جلب توجه بورس‌بازان موثر خواهد بود. علاوه بر این هر چند بازار سهام در هفته گذشته در مجموع با نزول قابل توجه سهام همراه بود اما روند معاملات از رکود پیشین تا حدی فاصله گرفته است.بر همین اساس انتظار می‌رود در هفته جاری بورس با صعود قیمت عمومی سهام مواجه شود.
کم‌نوسان: 47 درصد کارشناسان شرکت‌کننده در نظرسنجی معتقدند، روند شاخص بورس در هفته جاری کم نوسان است. این دسته از تحلیلگران عنوان می‌کنند بورس در هفته جاری در مسیر کم‌نوسان حرکت خواهد کرد.
به اعتقاد این افراد ابهامات موجود در فضای اقتصادی و سیاسی و همچنین تصمیم‌های مقام ناظر به نحوی است که سهامداران احتمالا دست‌به‌عصا‌تر حرکت کنند، چراکه از یک طرف نگران اصلاح بیشتر قیمت سهام هستند و از سوی دیگر امیدواری به کاهش فشار ناشی از تحریم‌ها بر بخش فروش شرکت‌ها و تسهیل صادرات و گردش مالی با توجه به وضعیت مناسب قیمت جهانی در کاهش فشار فروش سهام موثر خواهد بود. از طرفی نیز سهامداران نسبت به تصمیم‌های مقام ناظر سردرگم هستند.یک روز دامنه نوسان نا متقارن به بازار تحمیل کرد و این بار نیز یک درصد آن را افزایش داده است.
این امر تنها بی‌اعتمادی را در بین سهامداران افزایش داده است و بسیاری را در سمت خرید محتاط کرده است.بر اساس این موارد پیش‌بینی می‌شود روند قیمت‌ها در هفته جاری کم نوسان باشد.
نزولی: 37 درصد کارشناسان حاضر در نظرسنجی مزبور برای شاخص سهام طی هفته جاری روند نزولی پیش‌بینی کرده‌اند. این افراد معتقدند بخش قابل‌توجهی از سهامداران در این هفته به دو دلیل فشار فروش بر سهام افزایش خواهد یافت.اول اینکه انتظار اصلاح نرخ ارز در صورت انجام توافق هسته‌ای می‌رود و از سوی دیگر افزایش یک درصدی دامنه نوسان در سمت منفی، به طور هیجانی عرضه سهام را افزایش می‌دهد.
در مجموع اقدامات مقام ناظر علاوه بر وضعیت ابهام در فضای اقتصاد کشور بی‌اعتمادی را به حد زیادی افزایش داده است که بسیاری فعلا فرار را بر قرار ترجیح داده‌اند.این موارد در کنار یکدیگر به افت قیمت سهام دامن می‌زند.
سهامداران چه انتظار دارند؟
صعودی: 23 درصد از سهامداران شرکت‌کننده در نظرسنجی روند شاخص کل طی هفته معاملاتی منتهی به 8 اردیبهشت را صعودی ارزیابی کرده‌اند.چشم‌انداز مثبت ناشی از بازگشت آمریکا به برجام و کاهش فشار ناشی از این موضوع بر شرکت‌ها پس از اصلاح قابل‌توجه اخیر، عوامل مهم اثرگذار در رشد قیمت از دیدگاه این دسته سهامداران است.
کم نوسان: 22 درصد سهامداران حاضر در نظرسنجی نیز روند قیمت‌ها طی هفته جاری را کم نوسان ارزیابی کرده‌اند. هرچند به نظر می‌رسد بازگشت آمریکا به برجام در مجموع بتواند به سود بازار سهام باشد، اما باید توجه داشت که هنوز نمی‌توان گفت در صورت عملی شدن توافق هسته‌ای، نرخ ارز تا چه میزان اصلاح می‌شود. به نظر می‌رسد علاوه بر اینکه هنوز هم نمی‌توان در مورد بازگشت به برجام با اطمینان صحبت کرد، اثرگذاری این موضوع بر وضعیت نرخ ارز و دیگر موارد همچنان ابهاماتی دارد و این امر منجر به احتیاط سهامداران خواهد شد.این احتیاط روند کم‌نوسانی پیش پای سهام قرار می‌دهد.موضوع دامنه نوسان و تغییرات انجام شده در آن توسط مقام ناظر هم دیگر عاملی است که بر افت قیمت سهام اثرگذار بوده است.
نزولی: 55 درصد سهامداران مزبور روند شاخص کل طی هفته آتی را نزولی پیش‌بینی کرده‌اند. به اعتقاد این افراد، معامله‌گران از فضای فرسایشی بازار سهام بسیار خسته شدند و از افزایش یک درصدی دامنه نوسان در سمت منفی بهره خواهند برد و درصدد خروج از بازار خواهند بود.این موضوع در افت عمومی قیمت سهام اثرگذار خواهد بود.
دنیای‌اقتصاد : چهارمین هفته کاری سال جدید نیز پشت سر گذاشته شد و بورس مطابق رویه‌ای که بیش از ۸ ماه است در پیش گرفته، به نزول ادامه داد. شاخص کل بورس تهران در هفته‌ای که گذشت با افت ۹/ ۲ درصدی مواجه شد و تا یک میلیون و ۲۰۷ هزار واحد عقب نشست. شاخص هم‌وزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نمادها دارد اما عملکرد مناسب‌تری را نشان داد و با کاهش یک درصدی مواجه شد. تغییراتی که نشان می‌دهد سهام با ارزش بازار پایین‌تر که عموما به اصطلاح کوچک‌ترهای بورسی شناخته می‌شوند، وضعیت مناسب‌تری نسبت به بزرگان تجربه کرده‌اند.
نگاهی به عملکرد صنایع ۳۸گانه بورسی طی دادوستدهای هفته گذشته بورس تهران نشان می‌دهد تنها چهار گروه این هفته را با رشد میانگین قیمت سهام زیرمجموعه خود پشت سر گذاشته‌اند که البته میزان سبزی قیمت‌ها در این صنایع نیز بسیار کمرنگ بود. به این ترتیب بانکی‌ها بهترین عملکرد هفتگی را در میان دیگر صنایع بورسی در هفته منتهی به اول اردیبهشت ثبت کرده‌اند. این گروه رشد اندک ۲/ ۰ درصدی را نشان می‌دهد و دیگر گروه‌های مثبت شامل سایر مالی، محصولات چوبی و استخراج زغال سنگ نیز با افزایش کمتر از ۱/ ۰ درصد همراه شدند.
داغ شدن مباحث برجامی از مهم‌ترین دلایلی بود که هفته گذشته توجه سرمایه‌گذاران را به بانک‌ها جلب کرد. گروهی که می‌تواند به واسطه رفع تحریم‌ها و آزادسازی پول‌های بلوکه شده و به دنبال آن تسهیل نقل و انتقال مالی بین‌المللی شاهد بهبود وضعیت مالی باشد. در حال حاضر «وبملت» بیشترین دارایی ارزی بلوکی شده را دارد و به همین دلیل است که پس از افزایش خوش‌بینی‌ها نسبت به بازگشت طرفین به برجام و احیای برنامه جامع اقدام مشترک مورد توجه بورس‌بازان قرار گرفته است و این هفته را هر چند کم‌رمق اما مثبت به پایان رساند.
در آن‌سوی بازار اما شاهد کاهش قیمت سهام در ۳۴ صنعت بورسی بودیم. در قعر جدول بازدهی هفتگی گروه‌های سهامی اما صنایع کامودیتی‌محور قرار داشتند.
در این راستا عنوان منفی‌ترین گروه بورس تهران در هفته منتهی به اول اردیبهشت به پالایشی‌ها اختصاص پیدا کرد. این صنعت معاملات هفتگی خود را با افت ۹/ ۶ درصدی به پایان رساند. پس از آن اما خرده‌فروشی با تک‌سهم افق بود که قعرنشین شد و کاهش قیمت ۵ درصدی را تجربه کرد. در میان دیگر صنایع منفی بورس در هفته گذشته فلزی‌ها خودنمایی کردند که با کاهش قیمت ۲/ ۱ درصدی زیرمجموعه‌های خود مواجه شد. معدنی‌ها نیز شرایط مشابهی را تجربه کردند و ۷/ ۳ درصد دیگر در مقیاس هفته عقب‌نشینی کردند. پتروشیمی‌ها نیز در هفته منتهی به اول اردیبهشت افت قیمت ۷/ ۳ درصدی را ثبت کردند. سیمانی‌ها که معاملات هفتگی خود را با افت ۹/ ۰ درصدی به پایان رساندند، آخر هفته‌ای جنجالی را تجربه کردند. در آخرین روز کاری هفته گذشته سهام شرکت‌های سیمانی آماده بازگشت به گردونه معاملات شدند. نمادهایی که پس از دریافت مجوز افزایش قیمت ۴۰ درصدی سیمان و افزایش قیمت هر تن سیمان خاکستری تیپ ۲ فله به ۳۰۸ هزار تومان با توقف نماد معاملاتی خود مواجه شده بودند. با چنین شرایطی عموما فعالان بازار انتظار جهش قیمتی سهام مرتبط در روز بازگشایی بدون دامنه نوسان را دارند اما شرایط به گونه دیگری رقم خورد. بسیاری از سیمان‌سازان افت‌های ۴۰ تا ۵۰ درصدی را تجربه کردند. اتفاقی که منجر شد ناظر اجازه باز شدن را به بیشتر این نمادها ندهد و بازگشایی را به روزی دیگر و احتمالا با دامنه نوسان موکول کند.
دنیای‌اقتصاد : شاخص کل بورس تهران دادوستدهای هفتگی خود را با افت ۹/ ۲ درصدی به پایان رساند و همزمان سهامداران حقیقی در تمامی روزهای هفته فروشنده بودند از این رو در مجموع شاهد خروج یک هزار و ۷۸۴ میلیارد تومان نقدینگی خرد از گردونه معاملات بورس تهران بودیم. رقم این جابه‌جایی‌ها در فرابورس ۵۳۶ میلیارد تومان برآورد شد. به این ترتیب برای شانزدهمین هفته متوالی بازیگران خرد بورس تهران ترجیح دادند بیشتر در زمین فروش سهام فعال باشند تا خرید.
نامعلوم بودن آینده بازار و زمان پایان اصلاح سبب شده تا سرمایه‌گذاران بدون توجه به میزان ارزندگی سهام تنها راه خروج را در پیش بگیرند. تصمیمی که البته نمی‌توان به آن خرده گرفت چرا که دامنه نوسان نامتقارن سبب شده تا نقدشوندگی بازار به شکل ویژه‌ای کاهش یابد. در این شرایط زمانی که سهامدار می‌داند قادر نخواهد بود در زمان مقتضی سهام موجود در پرتفوی خود را نقد کند و هر روز باید در صف‌های فروش سنگین منتظر بماند، از خرید منصرف می‌شود. به عبارتی پابرجا ماندن دامنه نوسان نامتقارن راه خروج از بازار را آنچنان باریک کرده که حتی فروش با به جان خریدن زیان را به موفقیت برای سهامداران مبدل کرده است.
عملکرد سهامداران در صنایع بورسی
معاملات بورس تهران در هفته منتهی به اول اردیبهشت‌ماه در حالی پایان یافت که سهامداران خرد در هیچ یک از صنایع در نقش خریدار ظاهر نشدند. به این ترتیب از 37 صنعت فعال بورس تهران 33 گروه با خالص فروش مثبت بازیگران حقیقی همراه شدند و در 5 صنعت باقی‌مانده نیز خرید و فروش به تساوی رسید. بانکی‌ها در هفته گذشته شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش 401 میلیارد و 283 میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. در حالی شاهد خروج نقدینگی خرد از سهام بانکی بودیم که این گروه معاملات هفتگی خود را مثبت سپری کرد. افزایش خوش‌بینی‌ها به احیای برجام از مهم‌ترین دلایل رشد سهام بانکی بود اما این رشد با حمایت حقوقی‌ها رقم خورد، معامله‌گرانی که در ماه‌های گذشته بیشترین فشار را از جانب سیاست‌گذار متحمل شده و حالا هر گزینه جذابی را در لیست خرید خود قرار می‌دهند تا شاید بتوانند بخشی از زیان گذشته را جبران کنند. گروه‌های کامودیتی‌محور دیگر گزینه‌هایی بودند که سهامداران خرد در لیست فروش خود قرار دادند. در این راستا فلزات اساسی با خالص فروش 228 میلیارد و 294 میلیون تومان از جانب حقیقی‌ها مواجه شدند. در زیرمجموعه‌های گروه محصولات شیمیایی نیز شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش 194 میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودیم. در پالایشی‌ها نیز وضعیت مشابهی رقم خورد و سهامی به ارزش 172 میلیارد و 947 میلیون تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران عمده بورس تهران منتقل شد. در دو گروه شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی و کانه‌های فلزی نیز حقیقی‌ها به ترتیب خالص فروش 146 و 144 میلیارد تومان را ثبت کردند.
در روزهای هفته چه گذشت؟
شنبه: در نخستین روز کاری هفته گذشته سهامداران خرد موفق شدند خالص فروش 386میلیارد و 838 میلیون تومانی را ثبت کنند. در این روز بانکی‌ها بیشترین خروج نقدینگی حقیقی را ثبت کردند. در این روز صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی سپهر بازار سرمایه 28 میلیون و 877 هزار سهم بانک صادرات را به پرتفوی خود افزود. این روند در سهام بانک پارسیان با خرید 10 میلیون و 715 هزار سهمی از سوی صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی امید لوتوس پارسیان دنبال شد. صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی نوین پیشرو نیز اقدام به خرید 11 میلیون سهم بانک اقتصاد نوین طی دادوستدهای روز شنبه کرد.
یکشنبه: روز یکشنبه نیز سهامی به ارزش 334 میلیارد و 160 میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. در این روز نیز بیشترین خالص خرید حقوقی‌ها به میزان 61 میلیارد و 970 میلیون تومان به زیرمجموعه‌های بانکی اختصاص پیدا کرد. روز یکشنبه در میان زیرمجموعه‌های بانکی، 8 میلیون سهم بانک پارسیان به پرتفوی صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی امیدلوتوس پارسیان و 400 هزار سهم بانک صادرات به سبد صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی سپهر بازار سرمایه افزوده شد. در گروه فلزات اساسی شاهد خرید 7 میلیون سهم فولاد مبارکه اصفهان از سوی موسسه صندوق بازنشستگی وظیفه و از کارافتادگی بودیم.
دوشنبه: فروش حقیقی‌ها در میانه هفته نیز ادامه پیدا کرد و شاهد انتقال سهامی به ارزش 391میلیارد تومان از سبد سهامداران خرد به پرتفوی حقوقی‌ها بودیم. برخلاف روزهای گذشته در این روز سهامداران خرد در یک صنعت خریدار بودند. در این راستا روز دوشنبه زیرمجموعه‌های گروه انبوه‌سازی شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش 430 میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. بانکی‌ها مطابق روال روزهای گذشته با خالص فروشی به میزان 153 میلیارد و 779 میلیون تومان از سوی سهامداران خرد مواجه شدند. پس از آن پتروپالایشی‌ها در مجموع شاهد انتقال سهامی به ارزش 86 میلیارد و 200 میلیون تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران عمده بورس تهران بودند. دوشنبه روز جابه‌جایی‌های بزرگ در سهام بانکی بود. در این روز 160 میلیون سهم بانک تجارت و 120 میلیون سهم بانک صادرات از سوی بازارگردان‌های این دو بانک خریداری شد. در گروه کانه‌های فلزی نیز چند جابه‌جایی بلوکی در سهام شرکت سنگ‌آهن گهرزمین رقم خورد. در این معاملات یک میلیارد سهم «کگهر» توسط شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، 2 میلیارد سهم از سوی شرکت سرمایه‌گذاری غدیر و 2 میلیارد سهم نیز از سوی گروه مالی سرمایه‌گذاری امید واگذار شد.
سه‌شنبه: روز سه‌شنبه حقیقی‌ها کمترین میزان فروش در هفته را رقم زدند. در این روز خالص فروش سهامداران خرد به 198 میلیارد و 680 میلیون تومان محدود شد و لیست خرید سهامداران خرد کمی شلوغ شد. به این ترتیب روز سه‌شنبه چهار گروه شامل بانک‌ها، سیمان، خودرو و محصولات فلزی با خالص خرید سهامداران حقیقی همراه شدند. بیشترین خرید حقیقی‌ها در گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری به میزان 69 میلیارد و 816 میلیون تومان رقم خورد. در آن‌سوی بازار اما دارویی‌ها در اولویت نخست سهامداران خرد برای فروش قرار گرفتند و جابه‌جایی 79میلیارد و 652 میلیون تومان را در مسیر حقیقی به حقوقی تجربه کردند. در این روز هر چند صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی امید لوتوس پارسیان بیش از 3 میلیون سهم «وپارس» را به پرتفوی خود افزود اما دیگر سهامدار عمده این بانک یعنی شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کشوری 40میلیون سهم از بانک مذکور را واگذار کرد.
چهارشنبه: در پایان هفته بازهم خروج نقدینگی حقیقی شدت گرفت. وضعیتی که به افزایش یک درصدی حد نوسان قیمت‌ها در سمت منفی بازمی‌گشت و سبب سنگین‌تر شدن صفوف فروش شد و سهامداران حقیقی را از ماندن در بازاری که قرار است حداقل تا پایان اردیبهشت ماه با دامنه نوسان نامتقارن دست و پنجه نرم کند، ناامید کرد. در این روز بانکی‌ها مجددا به قعر جدول خالص فروش حقیقی سقوط کردند و شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش 174 میلیارد و 547 میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودند.
دنیای‌اقتصاد- شروین شهریاری : بازار سهام در هفته گذشته به روند منفی ادامه داد تا با کاهش ۹/ ۲ درصدی، میزان افت شاخص کل از ابتدای سال به بیش از ۷ درصد برسد. به این ترتیب، رکورد یکی از ضعیف‌ترین عملکردهای تاریخی بورس تهران در این بازه زمانی در آخرین سال قرن تا اینجای کار به ثبت رسیده است. در بخش حجم معاملات روزانه نیز با سقوط ارزش داد و ستدهای خرد به زیر ۱۵۰۰ میلیارد تومان، این نماگر مهم به سطحی معادل کمتر از ۱۰ درصد متوسط سال گذشته و حدود ۵ درصد روزهای اوج رونق در تابستان ۹۹ رسیده که به خوبی عمق رکود کنونی را نشان می‌دهد.
متهم تحلیل‌گریزی در بورس تهران
در حیطه سیاست‌گذاری، در هفته گذشته گام اولیه در راستای افزایش دامنه نوسان و شمول نمادهای دارای صف فروش در گره معاملاتی برداشته شد که البته در نهایت، اجرای قانون گره به دلیل آنچه «احترام به نظر فعالان بازار و رفع دغدغه سهامداران» عنوان شد، متوقف شد؛ تصمیمی که امکان به تعادل رسیدن بازار در اثر احیای مکانیزم عرضه و تقاضا در کوتاه‌مدت را تضعیف می‌کند. در حیطه تحولات سیاسی نیز کماکان سایه احیای برجام بر بازار ارز سنگینی می‌کند که این مساله هم در تشدید فضای انتظار در طرف تقاضای سهام موثر بوده است.
سرایت حال بد به سهام خوب
اگر از کارشناسان بازار سهام در شرایط کنونی در خصوص ارزندگی بازار سوال شود اکثریت آنها چنین پاسخ می‌دهند که «بخشی» از سهام شرکت‌های بزرگ و کالایی کمتر از ارزش ذاتی در حال معامله هستند و بخش بزرگ‌‌تری از سهام (به لحاظ تعدادی) هنوز گران هستند و تا سطوح تعادلی قیمت فاصله دارند. به عبارت دیگر، از منظر بنیادی، با فرض ثبات ارز و نرخ‌های جهانی، سهام برخی شرکت‌ها ارزنده هستند در حالی که بخش مهمی از شرکت‌های کوچک‌تر کماکان فاقد توجیه سرمایه‌گذاری در نرخ کنونی هستند. با این وجود، روند منفی یکپارچه حاکم بر فضای معاملات موجب شده تا برخی کارشناسان از تحلیل‌گریزی سرمایه‌گذاران انتقاد و این تئوری را مطرح کنند که معامله‌گران توجه کافی به ارزندگی سهام ندارند. به لحاظ رفتاری اما شاید بتوان توضیحی برای این تناقض یافت. از این جهت، اجرای سیاست دامنه نوسان نامتقارن و عدم شمول گره معاملاتی منجر به آن شده تا دو‌سوم تا سه‌چهارم نمادهای معاملاتی در هر روز با صف فروش بدون تحرک مواجه باشند. در چنین فضایی، هر خریدار بالقوه، با مشاهده صفحه قرمز بورس و صف فروش اکثر نمادهای معاملاتی، انگیزه کمتری برای خرید سهام پیدا می‌کند. از سمت دیگر، فروشندگان هم با مشاهده عدم نقد شوندگی بخش مهمی از سبد خود، به فروش سهام بخش نقدشونده روی می‌آورند که خود عامل افزایش عرضه در شرکت‌های‌های ارزنده است. به این ترتیب می‌توان گفت بازاری که بخش عمده آن به دلیل تله نقدشوندگی درگیر صف فروش است، بخش ارزنده آن نیز مجالی برای خودنمایی پیدا نمی‌کند؛ وضعیتی که منجر به سرایت حال بد سهام‌گران به معاملات سهام بنیادی شده و بار دیگر ضرورت اتخاذ اقدامات سیاستی را به منظور باز شدن قفل معاملاتی در سهام شرکت‌های کوچک و متوسط برای نجات کل بازار از وضعیت کنونی یادآور می‌شود.
همنوایی متغیرهای پولی با افت بازار سهام
مطالعه آمار ماهانه ترکیب سپرده بانک‌های حاضر در بازار سرمایه با توجه به سهم بالای آنها از بازار پول، تصویر مناسبی از تحولات متغیرهای پولی به دست می‌دهد. یکی از روندهای بارز در سال ۹۹ تبدیل متناوب سپرده‌های بلندمدت به سپرده‌های جاری و کوتاه‌مدت بوده است که در نهایت به دلیل رشد شتابان حجم پول نسبت به شبه‌پول، به یکی از عوامل تورم‌زا در سال گذشته تبدیل شد. مطالعه نوسانات ماهانه حجم سپرده‌های کوتاه‌مدت و جاری در بانک‌های بورسی در سال ۹۹ گویای آن است که از اردیبهشت، روند مزبور شتاب افزایشی گرفت و در ماه‌های متوالی پس از آن، رکورد ۴ درصد افزایش حجم سیال نقدینگی به ثبت رسید. این مسیر از شهریورماه، مقارن با آغاز رکود بورس، کمابیش معکوس شد و در اسفند با کاهش ۱/ ۳ درصدی، بیشترین تبدیل سپرده کوتاه‌مدت به بلندمدت رقم خورد. از این منظر می‌توان گفت یک نوع همزمانی بین التهاب تورمی ناشی از افزایش سیالیت پول با وضعیت بازار سهام در سال گذشته قابل تشخیص است؛ روندی که با معکوس شدن در نیمه دوم سال و شتاب‌گیری در اسفند گذشته، با ایجاد جذابیت سپرده‌گذاری بلندمدت، چشم‌انداز کاهش التهابات تورمی در افق سال ۱۴۰۰ را تصویر می‌کند. با این حال، آخرین آمار تورم منتشره در فروردین گویای افزایش ۷/ ۲ درصدی قیمت کالاهای مصرفی در این ماه است؛ آماری که با دلالت بر شکننده بودن فضای تورمی، ضرورت احتیاط سیاست‌گذار پولی و نیاز به اقدامات ثبات‌ساز در اقتصاد ایران در کوتاه‌مدت را نشان می‌دهد.
آژیر هیجان در بازارهای جهانی
روند صعودی قیمت در بازارهای جهانی در سال ۲۰۲۱ شگفتی ناظران و کارشناسان را به همراه داشته است. در همین راستا، شاخص‌ها در بازارهای سهام غربی به طور عمومی در حال رکوردشکنی هستند. در ایالات‌متحده، ارزش سهام قابل معامله به محدوده دو برابر تولید ناخالص داخلی رسیده که هم بی‌سابقه و هم هشدار‌دهنده است. در بازار رمز ارزها، بازی تقاضا به سمت ضعیف‌ترین و پرچالش‌ترین بخش بازار (از جمله دوج کوین که محدودیت تولید ندارد و به‌زعم بسیاری برای استهزای مفهوم رمز ارزها به‌وجود آمد) سوق یافته و منجر به افزایش سریع ارزش این بازار به بیش از ۲ تریلیون دلار شده است. در بازار کالایی نیز قیمت انواع ورق فولادی به بیش از هزار دلار، انواع شمش فولادی به ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلار، مس بیش از ۹ هزار دلار و شاخص مواد غذایی در جهان نیز به بالاترین سطح در ۷ سال گذشته رسیده است. رشد قیمت کالا در حالی صورت می‌گیرد که به لحاظ تقاضای واقعی، جذب پایدار عرضه در نرخ‌های کنونی در برخی از کامودیتی‌ها پرچالش به نظر می‌رسد. به این ترتیب، از رصد نوسانات اخیر می‌توان گفت آژیر خطر از منظر تحرکات سفته‌بازانه و کوتاه‌مدت در بازارهای مالی ناشی از سیاست‌های پولی فوق انبساطی بانک‌های مرکزی به ویژه در غرب به صدا درآمده است. این وضعیت باتوجه به پیامدهای غیرقابل اجتناب، هم در زمینه افزایش تورم و هم در زمینه ایجاد ناپایداری در بازارها، معمولا واکنش سیاست‌گذاران پولی و مالی را با یک فاز تاخیر در پی دارد؛ سناریویی که در صورت تحقق نه تنها ترمز رشد رویایی بازارها در کوتاه‌مدت را خواهد کشید بلکه رصد آن از منظر امکان اصلاح احتمالی قیمت کامودیتی و مواد خام برای کشورهای صادر‌کننده نظیر ایران و شرکت‌های مرتبط در بورس نیز مهم تلقی می‌شود.
بدون دیدگاه