اخبار بورس 1401.02.24

زمزمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ تغییرات در روند متوقف‌شده احیای برجام، تا حدودی باعث شد که جمع توییتری بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اقتصادی که متاثر از گرانی کالاها و اعتراضات مردم بود، به این موضوع توجه کند. نوشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها هم حول محور اگر بشود، چه می‌شود و چند و چون و تاثیر آن بر اوضاع کشور بود. سبزپوشی بورس که در روزهای گذشته عده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از فعالان حوزه بورس را نگران کرده بود بازهم جزو سوژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های این جمع بود.
در همین رابطه فرشاد قاآنی، فعال حوزه بورس در صفحه خود نوشت: «احتمالا داریم به روزهایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در بورس نزدیک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شویم که دمپایی را پرت کنی روی کیبورد، هر نمادی تایپ شد بخری، سود بدهد.‌»

او در ادامه این توییت به سهامداران توصیه کرد: «مراقب اساتید اینستاگرامی، کلاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاس و توییتری باید بود…‌» سوژه دیگر هم عدم‌حضور عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در دولت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ گذشته و کاندیدای سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری در شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اجتماعی کلاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاوس بود. ماجرا از این قرار بود که در شب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گذشته قرار بود همتی در یکی از اتاق‌های این شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اجتماعی به بررسی مسائل اقتصادی روز کشور بپردازد اما این حضور در دقایق باقی‌مانده به بر‌گزاری این نشست، لغو شد. بعد از عدم‌حضور عبدالناصر همتی در این نشست، خیلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در صفحه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود این سوال را مطرح کردند که بحث آزاد درباره مسائل اقتصادی چه خطری دارد؟ عده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دیگر هم به این مساله می‌پرداختند که چرا باید برای فردی که در حال‌حاضر مسوولیتی ندارد و صرفا می‌خواهد نظرات خود را مطرح کند، محدودیت ایجاد شود؟ اما این ماجرا به ضرر همتی هم تا حدودی تمام شد. یکی از شعارهای انتخاباتی او و طرفدارانش که عمدتا در خارج از کشور بودند، زیر میز زدن بود. اصطلاحی که برای تغییر امور و زیر بار شرایط نرفتن، استفاده می‌شد. با این اتفاقی که افتاد و همتی موفق به صحبت کردن در یک شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اجتماعی که مخاطبان محدودی هم داشت، نشد، خیلی از افراد این سوال را مطرح کردند که وقتی توان تصمیم‌گیری و قدرت حضور در یک شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اجتماعی را ندارید، چطور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواستید زیر میز بزنید؟ آنها همچنین خطاب به افرادی که بعد از گرانی کالاها، در صفحه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایشان می‌نوشتند که این نتیجه عدم‌رای دادن به همتی بود، می‌نوشتند که هر شخص دیگری بود، این وضعیت به‌وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آمد و بعد با کنایه به این موضوع اشاره می‌کردند‌ که سال‌هاست تمام وعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و شعارها و حرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های قشنگ و زیر میز زدن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، برای زمان قبل از انتخابات است. از فردای انتخابات وقتی فرد پیروز میدان می‌شود، وعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و شعارها و حرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های قشنگ نه‌تنها رنگ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بازند، بلکه زیر میز زدن هم بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ادبی و تندروی تلقی می‌شود.

در فضای کلی توییتر فارسی اما گرانی کالاها، تورم افسارگسیخته، اعتراضات مردم در برخی از شهرهای کشور که حتی خبر‌گزاری دولت هم آن را تایید کرد و ترس و دلهره از روزهای پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رو جزو نوشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اصلی بود.

حسن سبحانی، نماینده اسبق مجلس در صفحه توییتر خود در رابطه با وضعیت اقتصادی کشور نوشت: «در اقتصاد ایران، ضرورت یکسان‌سازی نرخ ارز، عبارت مانوسی است که از ناحیه دلالان ارز مطرح و به واسطه برخی از اقتصادخواندگان پشتیبانی نظری و به دفعات عملیاتی شده و بدون استثنا به شکست انجامیده است. اقتصاد نه صحنه ماجراجویی، که عرصه عقلانیت و محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است.‌» خیلی دیگر از افراد هم در صفحه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود خروج از این وضعیت و بهبود شرایط معیشتی و اقتصادی مردم را در گرو احیای برجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانستند. به اعتقاد آنها آشتی با دنیا و احیای برجام، چاره عبور از بحران اقتصادی به‌وجود آمده در کشور است. آنها همچنین به این موضوع می‌پرداختند که پافشاری روی این مساله که برجام با سفره مردم گره نخورده است، اوضاع اقتصادی را به این روز انداخته است و سیاستگذاران کشور با رصد زندگی مردم و اوضاع اقتصادی کشور به دور از سوگیری سیاسی، به‌خوبی می‌توانند متوجه این موضوع بشوند، اما هشتگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ترندشده در فضای توییتر فارسی در آخرهفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که گذشت به ترتیب تعداد استفاده شامل: دولت مردمی، ایران و گرانی می‌شد. هشتگ گرانی توسط بیش از ۱۹‌هزار کاربر مورد‌استفاده قرار گرفت و هشتگ دولت مردمی هم با بیش از ۳۵‌هزار نفر استفاده جزو ترندهای توییترفارسی بود.

مجیدرضا حریری

رئیس اتاق بازرگانی و صنایع ایران و چین

اینکه اقتصاد ما یکبار باید درد جراحی را تحمل کند کاملا درست است، اما تا اقتصاد شفاف، رقابتی و آزاد نشود این بیمار باید جراحی‌های متعدد را بپذیرد در حالی‌که هر بار هم بیمار ضعیف‌تر است و هم درد و ریسک مرگ زیادتر !

بازار سهام در هفته گذشته شاهد واکنش مثبت به تصمیمات جدید دولت در حوزه یارانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بود به‌نحوی‌که با رشد ۳/ ۲درصدی شاخص‌کل و ۸/ ۳درصدی شاخص هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن، بازدهی این دو متغیر از ابتدای سال ‌به ترتیب به ۱۴ و ۲۶‌درصد رسید. ارزش معاملات اما به‌عنوان مهم‌ترین متغیر پشتیبانی‌کننده از روند صعودی، هنوز در کانال ۶‌هزار میلیارد‌تومان پرسه می‌زند و نتوانسته راه خود را به کانال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بالاتر باز کند. بهبود عملکرد نسبی شاخص هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن به شاخص‌کل بنا به استناد تاریخی نشان‌دهنده احیای علاقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مندی افراد حقیقی به بازار است که جسارت بیشتری جهت انجام معاملات پرریسک و حرکت به سمت سهام کوچک‌تر دارند. در همین حال، اخبار مربوط به حذف ارز ۴۲۰۰‌تومانی سایه خود را بر معاملات گسترده و گروه‌های وابسته به کالاهای اساسی، شاهد صف خرید و رشد پردامنه قیمت‌ها هستند. همزمان با افزایش انتظارات تورمی، بازار ارز نیز دچار نوسان شده است.
بورس آماده صعود به کانال جدید؟
از منظر نموداری شاخص‌کل و نرخ دلار هر دو در محدوده حساس تکنیکی قرار دارند و تحلیلگران نموداری، عبور این دو متغیر از دو کانال ۵/ ۱‌میلیون واحدی و ۳۰‌هزار‌تومانی را زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز صعود به محدوده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بالاتر ارزیابی می‌کنند.

دو روی سکه در سهام کالای اساسی
نگاهی به بازده شاخص دو صنعت زراعت و نیز غذایی (به‌جز قند و شکر) نشان می‌دهد که از ابتدای سال ‌تا پایان هفته گذشته بازدهی این دو صنعت معادل ۳۸‌درصد بوده که با فاصله زیادی از عملکرد شاخص در همین دوره (۱۴درصد) قرار گرفته است، درحالی‌که هنوز اطلاع دقیقی از نحوه قیمت‌گذاری محصولات و میزان افزایش هزینه نهاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تولید در دسترس نیست،

سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران حقیقی با برداشت مثبت از نتایج این تحولات به خرید سهام این گروه‌ها روی آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. استدلال کلی خریداران این است که اگر درآمد فروش و بهای تمام‌شده شرکت‌ها به یک میزان رشد کند، سود بنگاه‌ها، حتی با فرض ثبات حاشیه سود، جهش پیدا خواهد کرد. علاوه‌بر این، موجودی انبار ارزان مواداولیه و محصولات نیمه‌ساخته‌شده نیز یک عامل دیگر مساعد برای ایجاد سود غیرقابل تکرار ناشی از فروش محصولات نهایی به قیمت جدید است. در نقطه مقابل، از منظر ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های موجود می‌توان به تشدید نرخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری محصولات بعد از اجرای آزادسازی، نظارت بر انبار شرکت‌ها و افت تقاضای مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده اشاره کرد. علاوه‌بر این، دغدغه دیگر به ارزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری فعلی سهام اکثر شرکت‌های این صنعت مرتبط است که با نسبت‌های نامتعارف و در سطح چند برابری نسبت به کل درآمد فروش معامله می‌شوند که از انتظارات بالا نسبت به چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز آتی رشد سودآوری حکایت می‌کند. با عنایت به تمرکز سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران حقیقی در این سهام و رشد پردامنه قیمت‌ها، این ریسک وجود دارد تا پس از فرونشستن هیجانات، روند معکوس در این سهام در صورت عدم‌تحقق انتظارت شکل گیرد؛ وضعیتی که پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر در سقوط سهمگین سهام کوچک و زیان سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران خرد پس از ترکیدن حباب سال‌۹۹ نیز تجربه شد.

طناب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشی انتظارات تورمی و سیاست‌های انقباضی
رفتار بورس تهران در سه سال‌گذشته، بیش از هر عامل دیگری با انتظارات تورمی همگرا بوده است. در مقاطعی که چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز تحریم‌ها و کسری‌بودجه دولتی تقویت شده، قیمت سهام در مسیر صعودی حرکت کرده و هر زمان هم چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز احتمال به سرانجام رسیدن مذاکرات با اتکای کمتر تامین کسری‌بودجه به استقراض از بانک مرکزی پررنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر بوده، شاخص بورس هم سر به زیر حرکت کرده است. دو نمونه از آخرین دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های رفتار این‌چنینی یکی مربوط به پاییز تا نیمه زمستان گذشته است که با تقویت احتمال توافق و نیز سیاست‌های انقباضی، بازار سهام در مسیر اصلاح قرار گرفت و در مورد دوم، با به درازا کشیدن مذاکرات از یک‌سو و پیگیری سیاست نسبتا انبساطی پولی در قالب تزریق پایه پولی به شبکه بانکی، شاخص‌کل حدود ۳۰‌درصد از کف بهمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه افزایش یافته است. نرخ دلار هم رفتار مشابهی بروز داده و در هفته گذشته، همگام با تاثیر دو عامل مزبور، در بازار آزاد از کانال ۲۹‌هزار‌تومان عبور کرده است. برای جهت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابی مسیر آتی بورس و ارز می‌توان به تحلیل همین عوامل پرداخت. در رابطه با تحولات سیاسی، به‌نظر می‌رسد با سفر نمایندگان سیاسی، همزمان با نزدیک‌شدن به نشست فصلی آژانس اتمی در‌ماه آینده، تحرکات دیپلماتیک برای حل موضوع تشدید شده است. از منظر سیاست پولی هم نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی وجود دارد که بانک مرکزی بار دیگر فرمان را به سمت انقباض چرخانده است.

در همین راستا، حجم عملیات هفتگی خرید اوراق بدهی دولتی از بانک‌ها، با ۱۰‌هزار میلیارد‌تومان کاهش نسبت به پایان فروردین به ۸۷‌هزار میلیارد‌تومان رسیده است. همزمان روند کاهش نرخ سود اوراق بدهی دولتی نیز در میانه کانال ۲۲‌درصدی ادامه دارد. به این ترتیب، در صورتی‌که انقباض نسبی اخیر با چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز مثبت تحولات سیاسی خارجی توام شود، می‌توان انتظار توقف یا اصلاح عمومی قیمت‌ها در بازار سهام و ارز را داشت؛ در نقطه مقابل، تداوم وضعیت مبهم رفع تحریم‌ها با پیگیری سیاست انبساط پولی، پتانسیل افزایش انتظارات تورمی و پشتیبانی از موج صعودی قیمت در دارایی‌ها را دربر دارد.

قوز بالا قوز چین در بازار جهانی؟
درحالی‌که بازارهای جهانی با آثار منفی شوک ناشی از رویکرد انقباضی فدرال‌رزرو آمریکا دست و پنجه نرم می‌کنند، بانک مرکزی چین هم به معرکه وارد شده و با کاهش روزانه ارزش یوآن در برابر دلار و افت حدود ۶‌درصدی، نرخ یوآن را به کف خود در ۱۸‌ماه گذشته رسانده است؛ این در حالی است که به لحاظ ذخایر بین‌المللی و امکان دفاع از یوآن، این امکان برای نهاد مزبور وجود داشت که از این اقدام اجتناب کند. به این ترتیب تصمیم سیاستی چین باید در راستای برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی برای مقابله با آثار منفی رشد ارزش جهانی دلار از جمله حفظ قدرت رقابتی صادرکنندگان تفسیر شود. همزمان، آخرین آمار مربوط به تراز تجاری چین در چهار‌ماه اول سال‌۲۰۲۲ حاکی از آن است که تقریبا کل رشد اقتصادی اژدهای‌زرد مرهون خالص صادرات در این دوره است. این تحولات از این جهت برای بازارهای جهانی حائزاهمیت است که کاهش ارزش یوآن، به‌طور تاریخی، با تضعیف قدرت نسبی بزرگ‌ترین وارد کننده مواد خام و انرژی در جهان مصادف شده و در مجموع تاثیر منفی بر قیمت کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها داشته است؛ وضعیتی که در ترکیب با شرایط انقباضی دلار، ریسک رکود در اقتصاد جهانی را پررنگ می‌کند که تبعات آن، در صورت تحقق، می‌تواند برای بورس‌های کامودیتی‌محور از جمله بازار سهام ایران نیز نامطلوب تلقی شود.

جریان غالب در بازارهای جهانی از مسیر نوسان قیمت‌ها در بازارهای فلزی وارد فاز نزولی شدیدی شده است و به نظر می‌رسد این روند ادامه داشته باشد. این مطلب حکایت از آن دارد که سیاست‌‌‌های اقتصادی دولت‌‌‌ها که به جای دست و پنجه‌‌‌ نرم‌کردن با تورم، میل به رکود را انتخاب کرده‌‌‌اند، اثرگذار بوده است؛ اگرچه موفقیت آن تا زمانی که افت قیمت‌ها به بازارهای انرژی تسری پیدا نکند، در هاله‌‌‌ای از ابهام خواهد بود. در نهایت می‌‌‌توان گفت، جریان غالب در بازارهای جهانی رکودی است و این افت قیمت‌ها به‌آرامی در بازارهای مختلف گسترش پیدا خواهد کرد.

شاخص بورس فلزات لندن موسوم به LME Index کاهش نرخ شدیدی را ثبت کرده است، تا جایی که از اوج آن در اوایل مارس 2022 و رقمی نزدیک به 5500واحد، هم‌‌‌اکنون به 4‌هزار و 368واحد افت کرده است؛ آن هم در شرایطی که طی روزهای اخیر شاهد شتاب‌گرفتن این افت نرخ بودیم. کاهش بهای فلزات پایه قطعا مهم‌ترین دلیل این افت شاخص بوده است و با توجه به شتاب کاهش قیمت‌ها، بعید نیست این روند ادامه داشته باشد. این نکته به این معنی است که بازارها باید احتمال استمرار افت قیمت‌های فلزات پایه را جدی بگیرند.

نکته مهم آن است ‌‌‌که کاهش بهای فلزات پایه در شرایطی رخ می‌دهد که موجودی انبارها نیز به‌نسبت پایین بوده و همین مطلب نشان می‌دهد که بر مبنای رخدادهای بنیادین پیشین، برتری تقاضا بر عرضه‌‌‌ها وجود داشته، ولی هم‌‌‌اکنون اوضاع تغییر کرده و یک هفته نزولی شدید رقم خورده است. به‌جرات می‌‌‌توان گفت در ماه‌‌‌های اخیر، هفته‌‌‌ای به دشواری هفته گذشته را شاهد نبوده‌‌‌ایم.

شتاب افت نرخ در شرایطی است که قیمت‌های نقدی و سه‌ماهه توامان در بورس فلزات لندن کاهشی است و این مسیر نزولی به صورت موازی در حال سپری شدن است، بنابراین مقاومت چندانی در این خصوص پیش‌‌‌روی بازار قرار ندارد. البته قیمت‌های سلف سه‌ماهه اغلب بالاتر از نرخ‌های نقدی است، تا جایی که می‌‌‌تواند نوعی داده حمایتی از بازار در فاز کونتانگو (برتری قیمت‌های سلف)تلقی شود. اینکه مس به‌سادگی 10‌هزار دلار را از دست داد و حتی می‌‌‌تواند کمتر از 9‌هزار دلار معامله شود، داده بسیار مهمی بوده و هست؛ زیرا نشان می‌دهد اوضاع در جذاب‌‌‌ترین بازار فلزات پایه با آینده‌‌‌ای روشن نیز نگران‌‌‌کننده شده است و این مسیر ادامه خواهد یافت. البته مس از معدود کالاهایی است که با افزایش موجودی انبارها روبه‌‌‌رو شده و این مطلب به‌عنوان داده منفی بزرگ در برابر بازار مس ایفای نقش کرده است. در برابر آن شاهد هستیم که بهای هر تن آلومینیوم در بورس فلزات لندن از 3850دلار اوج ماه‌‌‌های اخیر (اوایل مارس 2022) تاکنون که نزدیک به 2740دلار نوسان نرخ دارد (به نسبت اوج) 29‌درصد کاهش نرخ را در نزدیک به دوماه تجربه کرده است. این در حالی است که آلومینیوم در اقصی‌نقاط جهان با کاهش موجودی انبارها روبه‌‌‌رو شده، بنابراین نباید انتظار افت شدید قیمت‌ها را داشتیم، ولی دقیقا عکس آن خودنمایی کرد. البته آلومینیوم نیز در فاز کونتانگو قرار دارد، ولی برتری قیمت‌های سلف ‌سه‌ماهه از نرخ‌های نقدی فعلی چندان برجسته نیست.

فلز روی هم شرایط مشابهی دارد و از اوج 4473دلار، هم‌‌‌اکنون تا نزدیکی 3500دلار کاهش قیمت دارد. نکته جالب توجه آنکه بهای سلف سه‌ماهه فلز روی از قیمت‌های نقدی بالاتر است، ولی شتاب افت نرخ بیشتری را تجربه می‌کند و موجودی انبارهای آن نیز در مسیر کاهشی است.

توجه به افت بهای روی و آلومینیوم از آن جهت اهمیت دارد که در فرآیند تولید آنها اهمیت انرژی و هزینه آن برجسته‌‌‌تر ارزیابی می‌شود. حال در شرایطی که بهای نفت‌خام در سطوح بالایی قرار دارد و قیمت زغال‌سنگ نیز جرقه‌‌‌های مهمی از رشد نرخ را نشان می‌دهد، روند کاهشی بهای فلزات می‌‌‌تواند مهم‌تر و حتی نگران‌‌‌کننده باشد که به توضیح بیشتری نیاز دارد.

تقابل عرضه و تقاضا در سرکوب نرخ
قیمت تمام‌شده بسیاری از تولیدات در بازارهای کالایی به‌رغم بالابودن هزینه انرژی و نفت‌خام هنوز بالاست؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که پایین بودن نسبی موجودی انبارها نشان می‌دهد تا هفته‌‌‌های اخیر شاهد برتری تقاضا بر عرضه‌‌‌ها بودیم. به عبارت ساده‌‌‌تر، فاز عرضه از قیمت‌های بالای پیشین حمایت می‌‌‌کرد، ولی خروجی آن در نهایت افت نرخ شد، بنابراین حجم تقاضا و دورنمای آن فاجعه قیمتی را رقم زده است و می‌‌‌تواند باز هم ادامه یابد.

اینکه چین قرنطینه و فرورفتن در لاک دفاعی را پسندیده، تنها یک الزام بهداشتی نبوده است، بلکه رویکردی اقتصادی دارد؛ زیرا حجم تقاضای حامل‌‌‌های انرژی مخصوصا بنزین و گازوئیل را هم کاهش می‌دهد. اینکه هنوز بهای نفت‌خام در سطوح بالای فعلی قرار دارد و سایر کالاها افت نرخ مستمر را تجربه می‌کنند، حتی جرقه‌‌‌های رشد قیمت نفت را شاهد هستیم. این یعنی دوگانه‌‌‌ای در جهان رخ داده، ولی هنوز جریان کاهشی‌ای که انتظارش را داریم، به صورت کامل و جامع محقق نشده است. البته استمرار روند نزولی فعلی منطقی است و به‌آرامی به حوزه قراردادهای نفتی هم وارد خواهد شد. این مطلب به معنای آن است که جریان کاهشی که از فلزات آغاز شده، به فولاد هم سرایت کرده و در نهایت در بازار محصولات پتروشیمیایی با محوریت پلیمرها نیز خودنمایی خواهد کرد. این روند به معنی آن است که تلاش‌‌‌های آمریکا در جهت کاهش تورم جهانی آرام‌آرام نتیجه داده و بازی چین در عقبگرد اقتصادی در فاز تقاضا نیز به این تلاش‌‌‌ها کمک خواهد کرد.

نکته مهم آنکه بهای نفت‌خام نه‌تنها کاهش جدی نداشته، بلکه نوسان نرخ آن از افزایش شکننده قیمت‌ها حکایت دارد و می‌‌‌تواند پاشنه‌آشیل این جریان باشد.

در هر حال، مهم‌ترین مولفه افت دسته‌جمعی نرخ کالایی‌‌‌ها با تمرکز بر مواد اولیه، ورود به عصری شبیه به رکود است و اگر بازارهای نفت‌خام و مواد غذایی نیز تعدیل نرخ را بپذیرند، چیزی جلودار افت قیمت‌ها نیست.

اگرچه باید بازار محصولات کشاورزی و مواد غذایی را مستثنی کرد، ولی بازار نفت‌خام بیش از همه مستعد افت نرخ است و اگر چنین رخدادی محقق شود، باید چهره جدیدی از بازارها را انتظار داشت. اوضاع به گونه‌‌‌ای نیست که نشان می‌دهد؛ اگرچه کاهش بهای نفت‌خام به محرک‌‌‌های جانبی بعضا سیاسی نیاز دارد که عزم دولت‌‌‌ها را می‌‌‌طلبد. شاید کاهش تورم در آمریکا از مسیر عرضه نفت به رویکردهای مرسوم نیاز داشته باشد که حتی به قیمت رکود نیز جذاب ارزیابی می‌شود. بهتر است بازارها را کاهشی در نظر بگیریم یا به عبارت ساده‌‌‌تر، منتظر گسترش افت قیمت‌ها به سایر بازارهای کالایی باشیم.

برخی از مهم‌ترین رخدادها در بازارهای جهانی
خودنمایی روند نزولی در بازارهای جهانی کالایی‌‌‌ها؛

کاهش محسوس بهای فلزات پایه که نمود آن را می‌‌‌توان در کاهش سریع و شدید شاخص بورس فلزات لندن مشاهده کرد؛

رواج قرنطینه در چین و ترس بازارها از استمرار آن و ضعف تقاضا

ادامه قیمت‌های بالای نفت‌خام در جهان که خود محرکی برای بالا نگه‌‌‌داشتن هزینه خانوار در حوزه انرژی محسوب می‌شود؛

افزایش شدید ارزش دلار آمریکا در مقایسه با سبدی از ارزها و رسیدن به شاخص ۶/ ۱۰۴واحد که بالاترین میزان از اواخر سال ۲۰۰۲ تاکنون است؛

بالاماندن تورم در آمریکا تا جایی که هنوز در بالاترین نرخ ۴۰سال اخیر این کشور است؛ اگرچه اندکی تعدیل شده است؛

قیمت‌های بالای مواد غذایی تا جایی که شاهد نوسان شاخص قیمت مواد غذایی فائو در سطوحی نزدیک به اوج تاریخی آن هستیم؛

نوسان بهای طلای جهانی در رقمی نزدیک به کف ‌سه‌ماه اخیر خود؛

بیم و امید از کاهش بهای جهانی نفت‌خام، اگرچه به سیگنا‌‌‌ل‌‌‌های سیاسی نیاز دارد؛

انتظار آغاز یک دوره همراه با رکود در جهان.

بازارها در روزهای اخیر حال خوشی نداشته و بیشتر آنها در یک ریل نزولی قرار داشتند. دو سال گذشته، به دلیل شیوع کرونا که به خانه‌نشینی بسیاری از کارمندان و کمک‌های مالی دولت ختم شد، موجب شد بسیاری از سرمایه‌ها به سمت بازارهای مالی ریسکی به‌خصوص بازار سهام و رمزارزها حرکت کند. اما از آغاز سال ۲۰۲۲، تورم، جنگ، معضلات سیاسی و اجتماعی و کمبود کالاهای اساسی به خصوص سوخت و غذا موجب شده فضای بازارها در ابهام قرار گیرد. این ابهام موجب شده سرمایه‌ها از سمت بازار دارایی‌های ریسکی به سمت بازار دارایی‌های امن حرکت کند. اما سوال اساسی اینجاست که ریزش بازارها تا کجا ادامه خواهد داشت؟

دلایل رشد بازارها در دوران کرونا
بروز کرونا طی دو سال گذشته موجب شد بسیاری از دولت‌ها، کمک‌های پولی زیادی را جهت فرار اقتصاد از رکود به بازارها تزریق کنند. این کمک‌ها حتی از میزان کمک‌های مالی بحران سال ۲۰۰۸ نیز بیشتر بود. برای مثال، دولت آلمان که پیشتاز کمک‌های مالی بود، طی بحران مالی سال ۲۰۰۸ حدود ۵/ ۳ درصد از GDP خود کمک‌های مالی عرضه کرد، درحالی که این عدد طی دوران کرونا به ۳۳ درصد از GDP رسید. مثال دیگر ژاپن است که در سال ۲۰۰۸ میزان کمک‌های مالی منتشر شده‌اش تنها ۲ درصد بود و این عدد در دوران کرونا به ۲۲ درصد رسید.

کمک‌های دولتی مهم‌ترین عامل صعود بازارها در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ بود. با افزایش تراز مالی خانوارها، میل آنها به سرمایه‌گذاری افزایش پیدا کرد و سرمایه زیادی به سمت بازارها سرازیر شد. شاخص S&P ۵۰۰ در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۶ درصد و در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۷ درصد رشد داشت. در میان سهام شرکت‌های مختلف، شرکت‌های حوزه تکنولوژی به خصوص در حوزه سرگرمی مانند آمازون و نتفلیکس با استقبال شدیدی از سوی خریداران مواجه شدند. برخی از معامله‌گران بازارها نیز به سمت بازار رمزارزها حرکت کردند که موجب شد ارزش بازار رمزارزها از ۱۳۷ میلیارد دلار در مارس سال ۲۰۲۰ به ۸/ ۲ تریلیون دلار در نوامبر سال ۲۰۲۱ برسد و ارزش هر بیت‌کوین از حدود ۴ هزار دلار به بیش از ۶۰ هزار دلار برسد. در کنار بیت‌کوین بسیاری از رمزارزها در طیف گسترده‌ای از میم‌کوین‌ها و کوین‌های شبکه‌های بلاک‌چینی رشد کنند.

دلایل ریزش بازارها در سال جدید
اما بازارها همیشه در سیر صعودی نبوده و در یک چرخه دائم از صعود و سقوط قرار دارند. با آغاز سال جدید، رشد اقتصادی کشورها موجب شد تقاضا برای کالاها به‌شدت افزایش یابد و همین موضوع نگرانی‌های ناشی از بروز تورم را افزایش داد. درحالی که دولت‌ها به دنبال اتخاذ سیاست‌های صحیح برای مقابله با تورم بودند، حمله روسیه به اوکراین موجب شد دوباره آسیب شدیدی به بدنه زنجیره تامین کالاها وارد شود. از جمله مهم‌ترین کالاها می‌توان به نفت، گاز، گندم، ذرت و دانه‌های روغنی اشاره کرد. قیمت نفت از ابتدای سال ۲۰۲۲ تاکنون ۴۱ درصد رشد داشته است. قیمت هر ۱۰۰ بوشل گندم (هر بوشل برابر با ۴/ ۲۵ کیلوگرم گندم است) با حدود ۵۵ درصد افزایش، از ۷۵۰ دلار به ۱۱۶۰ دلار رسیده است.

گرانی شدید کالاهای اساسی در سطح جهان موجب شد دولت‌ها به دنبال راهکارهای ضربتی‌تر برای کنترل تورم حرکت کنند. به همین منظور سراغ نرخ بهره رفته و به‌شکل شتاب‌زده‌ای نرخ بهره را افزایش دادند. همین موضوع موجب شد سرمایه‌های زیادی به سمت سپرده‌های بانکی و اوراق قرضه کشورها حرکت کند. این موضوع اصلی‌ترین عامل ریزش بازارها در روزهای اخیر بود. جدا از این موضوع، ترس از بروز رکودتورمی در سال آینده نیز موجب شده سرمایه‌گذاران ترس بیشتری داشته و به دنبال امن‌ترین راه برای حفظ ارزش سرمایه خود باشند. به نظر می‌رسد تا زمانی که نتیجه سیاست‌های ضدتورمی دولت‌ها مشخص نشود، خروج سرمایه از بازارهای ریسکی ادامه داشته باشد.

معاملات بورس تهران در هفته گذشته با رشد ۳/ ۲‌درصدی شاخص‌کل به پایان رسید. به‌دنبال موجی از آزادسازی قیمت در صنایع مختلف، بورس در بسیاری از سهام شاهد افزایش تقاضا بود و در نهایت نیز نماگر اصلی بازار از سطح یک‌میلیون و ۵۶۰‌هزار واحدی نیز عبور کرد. شاخص هموزن نیز افزایش ۸/ ۳‌درصدی را تجربه کرد و عملا بورس‌بازان توجه چندانی به وعده‌های سیاستگذار در مورد کنترل قیمت نداشتند.
به‌رغم ایجاد تقاضای نسبتا قابل‌توجه در بازار سهام همچنان ردپای بی‌اعتمادی و نگرانی در بورس ملموس است. رصد حرکت نقدینگی از سوی سهامداران حقیقی نشان می‌دهد که این گروه از معامله‌گران در مجموع هفته در حال خارج‌کردن نقدینگی خود از بازار بودند؛ هرچند رقم سرمایه خروجی برای دومین هفته متوالی کمتر از ۱۰۰ میلیارد‌تومان بود، با این‌حال اوضاع و احوال بازار نشان می‌دهد به‌رغم این موج افزایش قیمت که نسبت P/ E سهام را بسیار جذاب کرده است، سهامداران هنوز با یک حالت تردید و نگرانی سهام را رصد می‌کنند. بخشی از این نگرانی به تجربه دوسال اخیر سهامداران در بورس برمی‌گردد. بخش دیگر نیز شرایط سرمایه‌گذاری در بازار‌های دیگر را امن‌تر و مطمئن‌تر می‌دانند و این موضوع مانع از فعالیت آنها در بازار سهام شده است. باید دید در ادامه این موج افزایش قیمت‌ها می‌تواند نگرانی‌ها در عرصه کلان کشور و بی‌اعتمادی در بورس را از میان بردارد یا بازار بازهم کج‌دار و مریز به روند خود ادامه می‌دهد.

از نگاه عمده کارشناسان و سهامداران حاضر در نظر‌سنجی این هفته «دنیای اقتصاد» شاخص سهام در هفته منتهی به پایان اردیبهشت‌ماه روند صعودی را تجربه خواهد کرد که نسبت به هفته‌های قبل نشان‌دهنده افزایش امیدواری فعالان بازار به آینده سهام است.

کارشناسان چه می‌گویند؟
صعودی: ۵۳‌درصد کارشناسان شرکت‌کننده در نظر‌سنجی معتقدند در هفته جاری روند شاخص سهام صعودی خواهد بود. به اعتقاد این کارشناسان قیمت سهام با توجه به موج افزایش قیمت در صنایع مختلف در سطوح ارزنده‌ای قرار دارد و این سطح از ارزندگی تقاضای سهام را تقویت می‌بخشد و عرضه را عقب می‌زند. از سوی دیگر رصد تحولات بازارهای دیگر از جمله بازار ارز و سکه سیگنال افزایشی به بازار سهام می‌دهد که می‌تواند محرک افزایش تقاضا در سهام دلاری بورس تهران باشد که به دلیل سهم ارزش بازار بالای این گروه‌ها، فعالان تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای شاهد ارتقای نماگر اصلی بازار خواهند بود. بسیاری از سهامداران با این ارزیابی که قیمت فروش محصولات صنایع چه تاثیری در عملکرد و سودآوری صنایع مختلف دارد، به خرید سهام تشویق می‌شوند و این امر موجب تحریک تقاضای سهام خواهد شد. علاوه‌بر این پایداری سطوح قیمت کالاهای پایه و بالا بودن سطوح قیمت نفت در بازار‌های جهانی نیز از معاملات سهام حمایت خواهد کرد.

کم‌نوسان: ۳۷‌درصد این کارشناسان نیز روند شاخص‌کل را کم‌نوسان ارزیابی کرده‌اند. این کارشناسان معتقدند قیمت سهام به‌رغم جذابیت خود همچنان نمی‌تواند تقاضای پایداری در بورس تهران ایجاد کند. شاید به این دلیل که از مسائل مربوط به افزایش تورم غافلگیر شده‌اند و فعلا نمی‌دانند چگونه برای سرمایه‌گذاری در بورس تصمیم بگیرند. بسیاری از دارندگان این سهم‌ها حاضر به فروش نخواهند بود. از سوی دیگر خریداران نیز احتمالا برای رصد تحولات اخیر به وقت نیاز داشته باشند. این امر در نهایت روند کم‌نوسانی برای شاخص سهام رقم خواهد زد. نگاهی به روند خرید و فروش در بازار هفته گذشته موید این موضوع بود، هرچند قدرت خریداران بیشتر از فروشندگان بود اما این اختلاف چشمگیر نبود، با این‌حال ممکن است انتشار گزارش‌های جدید شرکت‌ها با آمار و ارقام جدید ناشی از تحولات اخیر در عرصه اقتصاد معادلات سهامداران را تحت‌تاثیر قرار دهد. تا آن زمان حرکت بازار در یک روند کم‌نوسان محتمل‌ترین سناریوی ممکن است.

نزولی: ۱۰‌درصد کارشناسان حاضر در نظر‌سنجی نیز روند نماگر اصلی بازار سهام را نزولی عنوان کرده‌اند. در پیش‌بینی روند از سوی این تحلیلگران، بی‌اعتمادی و سرخوردگی بیش از هر عامل دیگری نقش دارد. این کارشناسان معتقدند بورس‌بازان در شرایط فعلی بازارهایی همچون سکه و ارز را مطمئن‌تر می‌دانند و با استفاده از فضای مثبت موجود در معاملات احتمالا نقدینگی خود را از بازار خارج کنند. علاوه‌بر این به اعتقاد این دسته از تحلیلگران نزدیک‌شدن شاخص‌کل به محدوده مقاومتی نیز می‌تواند منجر به افزایش عرضه در بازار و بالطبع افت قیمت سهام شود، از این‌رو از نگاه این دسته شاخص سهام طی هفته جاری در مسیر ریزشی حرکت می‌کند.

از نگاه سهامداران
صعودی: ۵۹درصد سهامداران حاضر در نظر‌سنجی «دنیای‌اقتصاد» با ذکر دلایلی مشابه‌ کارشناسان معتقدند، روند شاخص سهام طی هفته جاری صعودی خواهد بود. حذف ارز ترجیحی با ایجاد موج افزایش قیمت در صنایع مختلف در کنار جذاب‌شدن سطوح قیمتی سهام، نماگر بورس را در مسیر صعودی حرکت می‌دهد. علاوه‌بر این بورس نسبت به بازارهای دیگر در کسب بازدهی طی حدود دو سال‌اخیر عقب افتاد و حتی نتوانست همپای تورم حرکت کند و حالا این امکان برای بازار سهام مهیا شده است و این‌بار به تدریج شاهد توجه سرمایه‌گذاران به این بازار خواهیم بود.

کم‌نوسان: ۱۷‌درصد سهامداران شرکت‌کننده در نظرسنجی این هفته روند نماگر اصلی بازار را کم‌نوسان پیش‌بینی کرده‌اند. این سهامداران می‌گویند پس از تجربه دو سال‌اخیر در بازار سهام، سهامداران با احتیاط حرکت می‌کنند و هنوز هیچ عاملی نتوانسته این احتیاط موجود در بازار سهام را کنار بزند. مادامی که این احتیاط و بدبینی به بازار سهام وجود دارد، نوسان اندکی برای قیمت عمومی سهام رقم خواهد خورد.

نزولی: ۱۴‌درصد از سهامداران مزبور روند شاخص اصلی بورس را در هفته جاری نزولی عنوان کرده‌اند. این دسته معتقدند سهامداران به‌خصوص حقیقی‌ها درصدد خروج نقدینگی از بازار و ورود به بازارهایی همچون ارز و سکه هستند. این موضوع موجب عقب‌نشینی قیمت سهام خواهد شد.